گزارش میدانی «جام‌جم» از دستان پینه‌بسته و سفره‌های پربرکت
نبرد دوباره شالیکار و دلال
با وزش نسیم ملایم و رقص خوشه‌های طلایی برنج در پهنای شالیزارهای سرسبز گیلان، بار دیگر نوای شادمانه آغاز فصل برداشت در گوشه و کنار این استان طنین‌انداز شده است؛ فصلی که آغازگر روزهایی پرکار و پرامید برای شالیکاران سختکوش گیلانی است؛ روزهایی که عرق جبین برنج‌کاران با عطر خوش نشاء و درو درهم‌می‌آمیزد تا برکت را به سفره‌های ایرانیان هدیه کند. فصل برداشت برنج در استان گیلان از اوایل مردادماه آغاز شده و تا پایان شهریور ادامه دارد.
در این مدت، کشاورزان گیلانی با دو روش دستی و مکانیزه اقدام به برداشت برنج می‌کنند.گیلان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده ارقام بومی و باکیفیت برنج در ایران شناخته می‌شود. ارقام هاشمی، علی‌کاظمی، صدری، حسنی و دیلمانی ازجمله ارقام کیفی و خزر، شیرودی، آنام، رش، گوهر و جمشیدجو از ارقام پرمحصول در این استان است. با گذری به شالیزارهای لنگرود و لاهیجان، پای صحبت کشاورزان زحمتکش این دیار نشستیم تا از نزدیک با دغدغه‌ها و امیدهای‌شان آشنا شویم.
مردمان رنج و برکت
رضا محمدی، شالیکار باتجربه لنگرودی درحالی‌که دست‌های پینه‌بسته‌اش گواه سال‌ها تلاش بی‌وقفه در این زمین‌هاست، با آهی از عمق جان می‌گوید: «کار شالیکاری از سخت‌ترین کارهای دنیاست. از لحظه نشاء تا برداشت، هر لحظه نگرانی داریم اما با عشق به این خاک و برای روزی حلال خانواده‌مان، همه سختی‌ها را به جان می‌خریم.»
در کنار او، همسر و فرزندانش نیز مشغول بسته‌بندی خوشه‌های دروشده هستند. خانم فاطمه احمدی، همسر آقای محمدی با لبخندی که خستگی را از چهره‌اش می‌زداید، می‌افزاید: «برداشت برنج، کار همه خانواده است. از کوچک و بزرگ، همه دست به دست هم می‌دهیم تا محصول سال به سلامت به خانه برسد. این برنج فقط دانه نیست، حاصل تلاش یک‌ساله خانواده است.»
حضور در شالیزارها نشان می‌دهد که این همکاری مثال‌زدنی خانوادگی، تصویری زیبا از همبستگی و تلاش جمعی در فرهنگ شالیکاری گیلان است.
سایه دلالان و رنج کشاورز
اما این تصویر زیبا، سایه‌هایی نیز دارد. دغدغه اصلی کشاورزان، تفاوت فاحش قیمت محصول از شالیزار تا بازار مصرف است. علی حسینی، کشاورز جوان لاهیجانی، با گلایه می‌گوید: «با این هزینه‌های بالای کارگر، سم، کود و سایر ملزومات، قیمت تمام‌شده برنج برای ما خیلی بالاست اما متاسفانه بخش عمده سود به جیب دلالان می‌رود و سهم ما کشاورزان چیزی جز رنج و اندکی درآمد نیست.»
هزینه بالای کارگر، از دیگر چالش‌های مهمی است که کشاورزان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بسیاری از کشاورزان مجبورند با نرخ‌های بالا کارگر استخدام کنند که این مسأله، سودآوری آنها را به‌شدت تحت تاثیر قرارمی‌دهد.این چالش نه‌تنها باعث کاهش انگیزه کشاورزان می‌شود، بلکه می‌تواند مهاجرت ازروستا و کاهش تولید برنج داخلی در بلندمدت را نیز در پی داشته باشد.
حمایت از ستون فقرات اقتصاد کشاورزی
کشاورزان گیلانی، دغدغه‌های مشترکی دارند که مهم‌ترین آن، نبود حمایت‌های کافی از سوی دولت و نهادهای ذی‌ربط است. خانم کریمی، دیگر کشاورز گیلانی، با صدایی که از امید و انتظار می‌لرزد، می‌گوید: «ما نهفقط درخواست وام‌های با بهره کم برای خرید تجهیزات کشاورزی داریم، بلکه خواهان بیمه محصولات خود هستیم که خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی و نوسانات بازار را پوشش دهد. این حمایت‌ها می‌تواند بخشی از نگرانی‌ها را کم کند و ما را به ادامه کار دلگرم‌تر سازد.»
او با اشاره به لزوم نظارت دقیق‌تر سازمان‌ها و نهادهای مربوط بر بازار تاکید می‌کند: «مسئولان باید جلوی واسطه‌گری‌های بی‌رویه را بگیرند و با خرید تضمینی برنج از کشاورزان با قیمت منصفانه، نوسانات بازار را کنترل کنند. این کار باعث می‌شود تا محصول ما به قیمت واقعی به دست مصرف‌کننده برسد و دلالان نتوانند از زحمات ما سوءاستفاده کنند.»
تجربه سال‌ها رها بودن بازار نشان داده که همیشه کشاورز و تولیدکننده متضرر بوده است. وقتی صحبت از نظارت می‌شود، به این معنی است که با حذف دلالان هم کشاورزان و هم مصرف‌کنندگان، هردو سود می‌کنند. درخواست کشاورزان گیلانی هم تنها راه نجات شالیکاری استان از دست‌اندازهای اقتصادی فعلی است.
کیفیت بی‌بدیل برنج ایرانی
در این میان، کیفیت بی‌نظیر برنج ایرانی، به‌ویژه برنج گیلان، نکته‌ای است که تمامی کشاورزان بر آن تاکید دارند. خانم کریمی، بانوی شالیکار، با افتخار می‌گوید: «عطر و طعم برنج ایرانی، قابل مقایسه با هیچ برنج خارجی‌ای نیست. برنج ایرانی تنها یک غله محسوب نمی‌شود، بخشی از هویت غذایی و فرهنگی ماست.»
او ادامه می‌دهد: «اما متاسفانه حمایت کافی از تولیدکننده داخلی صورت نمی‌گیرد و برنج‌های بی‌کیفیت و ارزان‌تر خارجی، بازار را اشغال کرده‌اند. ورود بی‌رویه برنج خارجی، نهفقط ضربه مهلکی به اقتصاد شالیکاران است، بلکه سلامت غذایی جامعه را نیز تهدید می‌کند.»
کشاورزان ازمسئولان خواستارحمایت جدی‌تر‌هستند.درهمین‌راستا آقای‌محمدی می‌گوید:«ماازمسئولان انتظارداریم‌با برنامه‌ریزی صحیح و حمایت از تولید داخلی، دست دلالان را کوتاه کرده و با نظارت بر بازار، اجازه ندهند زحمات ما به هدر رود. حمایت از کشاورز ایرانی، به معنای حمایت از امنیت غذایی کشور است. نیاز به بسترسازی برای صادرات برنج مرغوب ایرانی به بازارهای جهانی نیز ازجمله درخواست‌های مهم ماست تا ارزش واقعی این محصول در سطح بین‌المللی نیز شناخته شود.»
آینده‌ای به رنگ طلای سفید گیلان
با وجود تمام سختی‌ها و چالش‌ها، امید در دل شالیکاران گیلانی زنده است. آنها با همان عشق و صلابت همیشگی، به آینده‌ای روشن‌تر برای صنعت برنج کشور امیدوارند. فصلی که آغاز آن، نویدبخش سفره‌های پربرکت و عطر خوش برنج ایرانی در خانه‌های تمام هموطنان است. امید که با حمایت‌های لازم، زحمات این قشر فعال و مهم به ثمر نشیند و طلای سفید گیلان، همچنان مایه افتخار و برکت این سرزمین باقی بماند. شالیزارهای گیلان، نهفقط مزرعه، که نماد پایداری، اصالت و سختکوشی مردمان این دیار است که با هر دانه برنج، قصه‌ای از زندگی، تلاش و امید را روایت می‌کند.
مردمان رنج و برکت
رضا محمدی، شالیکار باتجربه لنگرودی درحالی‌که دست‌های پینه‌بسته‌اش گواه سال‌ها تلاش بی‌وقفه در این زمین‌هاست، با آهی از عمق جان می‌گوید: «کار شالیکاری از سخت‌ترین کارهای دنیاست. از لحظه نشاء تا برداشت، هر لحظه نگرانی داریم اما با عشق به این خاک و برای روزی حلال خانواده‌مان، همه سختی‌ها را به جان می‌خریم.»
در کنار او، همسر و فرزندانش نیز مشغول بسته‌بندی خوشه‌های دروشده هستند. خانم فاطمه احمدی، همسر آقای محمدی با لبخندی که خستگی را از چهره‌اش می‌زداید، می‌افزاید: «برداشت برنج، کار همه خانواده است. از کوچک و بزرگ، همه دست به دست هم می‌دهیم تا محصول سال به سلامت به خانه برسد. این برنج فقط دانه نیست، حاصل تلاش یک‌ساله خانواده است.»
حضور در شالیزارها نشان می‌دهد که این همکاری مثال‌زدنی خانوادگی، تصویری زیبا از همبستگی و تلاش جمعی در فرهنگ شالیکاری گیلان است.
سایه دلالان و رنج کشاورز
اما این تصویر زیبا، سایه‌هایی نیز دارد. دغدغه اصلی کشاورزان، تفاوت فاحش قیمت محصول از شالیزار تا بازار مصرف است. علی حسینی، کشاورز جوان لاهیجانی، با گلایه می‌گوید: «با این هزینه‌های بالای کارگر، سم، کود و سایر ملزومات، قیمت تمام‌شده برنج برای ما خیلی بالاست اما متاسفانه بخش عمده سود به جیب دلالان می‌رود و سهم ما کشاورزان چیزی جز رنج و اندکی درآمد نیست.»
هزینه بالای کارگر، از دیگر چالش‌های مهمی است که کشاورزان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بسیاری از کشاورزان مجبورند با نرخ‌های بالا کارگر استخدام کنند که این مسأله، سودآوری آنها را به‌شدت تحت تاثیر قرارمی‌دهد.این چالش نه‌تنها باعث کاهش انگیزه کشاورزان می‌شود، بلکه می‌تواند مهاجرت ازروستا و کاهش تولید برنج داخلی در بلندمدت را نیز در پی داشته باشد.
حمایت از ستون فقرات اقتصاد کشاورزی
کشاورزان گیلانی، دغدغه‌های مشترکی دارند که مهم‌ترین آن، نبود حمایت‌های کافی از سوی دولت و نهادهای ذی‌ربط است. خانم کریمی، دیگر کشاورز گیلانی، با صدایی که از امید و انتظار می‌لرزد، می‌گوید: «ما نهفقط درخواست وام‌های با بهره کم برای خرید تجهیزات کشاورزی داریم، بلکه خواهان بیمه محصولات خود هستیم که خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی و نوسانات بازار را پوشش دهد. این حمایت‌ها می‌تواند بخشی از نگرانی‌ها را کم کند و ما را به ادامه کار دلگرم‌تر سازد.»
او با اشاره به لزوم نظارت دقیق‌تر سازمان‌ها و نهادهای مربوط بر بازار تاکید می‌کند: «مسئولان باید جلوی واسطه‌گری‌های بی‌رویه را بگیرند و با خرید تضمینی برنج از کشاورزان با قیمت منصفانه، نوسانات بازار را کنترل کنند. این کار باعث می‌شود تا محصول ما به قیمت واقعی به دست مصرف‌کننده برسد و دلالان نتوانند از زحمات ما سوءاستفاده کنند.»
تجربه سال‌ها رها بودن بازار نشان داده که همیشه کشاورز و تولیدکننده متضرر بوده است. وقتی صحبت از نظارت می‌شود، به این معنی است که با حذف دلالان هم کشاورزان و هم مصرف‌کنندگان، هردو سود می‌کنند. درخواست کشاورزان گیلانی هم تنها راه نجات شالیکاری استان از دست‌اندازهای اقتصادی فعلی است.
کیفیت بی‌بدیل برنج ایرانی
در این میان، کیفیت بی‌نظیر برنج ایرانی، به‌ویژه برنج گیلان، نکته‌ای است که تمامی کشاورزان بر آن تاکید دارند. خانم کریمی، بانوی شالیکار، با افتخار می‌گوید: «عطر و طعم برنج ایرانی، قابل مقایسه با هیچ برنج خارجی‌ای نیست. برنج ایرانی تنها یک غله محسوب نمی‌شود، بخشی از هویت غذایی و فرهنگی ماست.»
او ادامه می‌دهد: «اما متاسفانه حمایت کافی از تولیدکننده داخلی صورت نمی‌گیرد و برنج‌های بی‌کیفیت و ارزان‌تر خارجی، بازار را اشغال کرده‌اند. ورود بی‌رویه برنج خارجی، نهفقط ضربه مهلکی به اقتصاد شالیکاران است، بلکه سلامت غذایی جامعه را نیز تهدید می‌کند.»
کشاورزان ازمسئولان خواستارحمایت جدی‌تر‌هستند.درهمین‌راستا آقای‌محمدی می‌گوید:«ماازمسئولان انتظارداریم‌با برنامه‌ریزی صحیح و حمایت از تولید داخلی، دست دلالان را کوتاه کرده و با نظارت بر بازار، اجازه ندهند زحمات ما به هدر رود. حمایت از کشاورز ایرانی، به معنای حمایت از امنیت غذایی کشور است. نیاز به بسترسازی برای صادرات برنج مرغوب ایرانی به بازارهای جهانی نیز ازجمله درخواست‌های مهم ماست تا ارزش واقعی این محصول در سطح بین‌المللی نیز شناخته شود.»
آینده‌ای به رنگ طلای سفید گیلان
با وجود تمام سختی‌ها و چالش‌ها، امید در دل شالیکاران گیلانی زنده است. آنها با همان عشق و صلابت همیشگی، به آینده‌ای روشن‌تر برای صنعت برنج کشور امیدوارند. فصلی که آغاز آن، نویدبخش سفره‌های پربرکت و عطر خوش برنج ایرانی در خانه‌های تمام هموطنان است. امید که با حمایت‌های لازم، زحمات این قشر فعال و مهم به ثمر نشیند و طلای سفید گیلان، همچنان مایه افتخار و برکت این سرزمین باقی بماند. شالیزارهای گیلان، نهفقط مزرعه، که نماد پایداری، اصالت و سختکوشی مردمان این دیار است که با هر دانه برنج، قصه‌ای از زندگی، تلاش و امید را روایت می‌کند.
