دردسرهای یک پشه
تب دنگی یک بیماری عفونی ویروسی است که توسط ویروس دنگی که در پشه‌هایی آلوده به نام آئدس وجود دارد منتقل می‌شود؛ نوعی بیماری که به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی،یکی ازچالش‌های مهم بهداشتی کشوردر فصل بارندگی است وکانون‌های اصلی‌اش در مناطق جنوبی و جنوب شرقی کشور قرار دارد.
داده‌های رسمی وزارت بهداشت در روزهای اخیر، از شناسایی ۴۹۷مورد ابتلا به تب دنگی در کشور حکایت دارد؛ آماری که اگرچه به‌ظاهر کوچک است اما روند صعودی آن نشان‌دهنده یک چالش جدی است واهمیت مضاعف اقدامات پیشگیرانه، به‌ویژه کنترل محیطی پشه ناقل و آموزش عمومی در مورد علائم بیماری را پررنگ می‌کند چرا‌که بدون کنترل مؤثر ناقل، ریسک گسترش سریع این بیماری ویروسی به مناطق پرجمعیت‌تر وجود دارد.
بیماری تب دنگی محدود به جنوب و جنوب شرق کشور نیست و در روزهای اخیر برخی استان‌های شمالی را هم درگیر کرده است و نیاز به یک آگاهی کامل و حساسیت بالا دارد؛ موضوعی که دکتر آمیتیس رمضانی، رئیس انجمن متخصصین عفونی کشور آن را تایید می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: «در حال حاضر این پشه در هشت استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، فارس، آذربایجان شرقی، اردبیل، گیلان و مازندران شناسایی و موارد ابتلا به بیماری در آنها گزارش شده است.»
آن‌طور که دکتر رمضانی توضیح می‌دهد، دو نوع پشه آئدس در کشور ما وجود دارد که یکی در شرایط محیطی جنوب کشور رشد می‌کند و دیگری با مناطق شمالی کشور تطبیق پیدا کرده است.
پشه بدون مرز!
انتقال ویروس دنگی در چرخه‌ای متشکل از انسان بیمار، پشه ناقل وانسان سالم قرار دارد؛چرخه‌ای که رئیس انجمن متخصصین عفونی کشور درباره آن می‌گوید: «برای یک پشه حد و مرزی وجود ندارد. در سال ۹۸ ما این پشه آلوده و ویروس دنگی را فقط در بندر لنگه داشتیم اما به‌تدریج گسترش پیدا کرد و مناطق مختلف کشور را در‌بر‌گرفت. در چنین روندی، پشه آلوده فرد سالمی را می‌گزد و خون فرد آلوده می‌شود. حالا اگر یک پشه سالم دیگر آن فرد را دوباره نیش بزند و از خونش تغذیه کند او (پشه) هم آلوده می‌شود. در چنین شرایطی، تعداد پشه‌های آلوده بیشتر می‌شود و می‌توانند افراد سالم دیگر را درگیر کنند. چرخه‌ای که با سفر افراد به مناطق مختلف کشور می‌تواند گسترش پیدا کند.»
دکتر رمضانی تأکید دارد که این بیماری از طریق فرد به فرد منتقل نمی‌شود و حتما وجود پشه ناقل ویروس برای انتقال لازم است: «به همین دلیل تأکید می‌شود که افراد مبتلا به بیماری، حتما در پشه‌بند باشند تا پشه‌های دیگر را آلوده نکنند و باعث شیوع بیشتر بیماری نشوند.»
بیماری سه مرحله‌ای
روند بروز علائم بیماری تب دنگی در افراد معمولا به سه مرحله مشخص تقسیم می‌شود که درک آنها برای تشخیص به موقع و مدیریت صحیح بیماری بسیار حیاتی است؛ علائمی که به گفته این متخصص عفونی، تنها در ۲۵درصد از مبتلایان به بیماری تب دنگی بروز پیدا می‌کند: «فقط یک‌چهارم افراد هستند که دچار علائم بیماری می‌شوند. یعنی از هر چهار نفر تنها یک نفر علامت‌هایی از جمله تب ناگهانی، بدن‌درد، استخوان‌درد، درد پشت چشم، درد عضلانی، ضایعات پوستی، بی‌اشتهایی، گر‌گرفتگی و علائم خونریزی کوچک مانند کبودی را از خود نشان می‌دهد؛ علائمی که نهایتا تا هفت روز ادامه دارد و سپس رو به بهبود می‌رود.»
رمضانی از این هفت روز به‌عنوان مرحله اول بیماری به نام مرحله تبدار یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: «برخی افرادی که دچار علائم بیماری شده‌اند، ممکن است وارد فاز دوم بیماری یعنی مرحله بحرانی شوند. مرحله‌ای که خطرناک است و فرد باید حتما در بیمارستان بستری شود.»
این متخصص عفونی به ۲۴ تا ۴۸ساعت حیاتی بیمار در فاز بحرانی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «وجود خون در ادرار، دستگاه گوارشی و بینی و لثه در کنار شدت پیدا کردن کبودی‌ها، از جمله عوارض خطرناک این مرحله است که باید به‌طور جدی کنترل شود. ضمن این‌که به موازات این خونریزی، بدن دچار شوک می‌شود و مایعات بدن فرد وارد شکم، ریه و دیگر فضاهای مختلف بدن شده و باعث باد کردن شکم و... می‌شود.» مرحله‌ای که نیاز ضروری به دخالت پزشکان و متخصصان وجود دارد تا بیمار بتواند از آن عبور کند و به مرحله سوم یعنی فاز نقاهت برسد: «در صورتی که رسیدگی‌های پزشکی به موقع باشد، همه چیز دوباره به حالت اول برمی‌گردد و بیمار، فشار و نبضی طبیعی خواهد داشت و علائم بهبودی به‌مرور خودش را نشان می‌دهد.»
آن‌طور که دکتر رمضانی می‌گوید تنها ۵درصد افرادی که علائم بیماری دارند، به مرحله بحرانی می‌رسند و اگر فرد به موقع اقدام درمانی انجام دهد، با آماری کمتر از ۰.۵درصد فوتی روبه‌رو خواهیم بود: «ویروس دنگی چهار تیپ دارد که وقتی فرد به یک نوع از این بیماری مبتلا می‌شود، نسبت به آن ویروس تا پایان عمر ایمنی پیدا خواهد کرد اما ایمنی‌اش نسبت به سه نوع دیگر تنها برای حدود شش ماه است. در چنین شرایطی اگر برای بار دوم به تیپ دیگری از ویروس ابتلا پیدا کند، ممکن است دچار شکل شدید و فاز بحرانی بیماری شود.»
پیشگیری با لباس پوشیده
پیشگیری از بیماری تب دنگی به دو محور اصلی تقسیم می‌شود: کنترل ناقل بیماری یعنی پشه آئدس و حفاظت فردی در برابر گزش پشه. با توجه به این‌که واکسن و درمان قطعی برای همه سویه‌های ویروس در دسترس عموم نیست، کنترل ناقل مهم‌ترین استراتژی بهداشت عمومی محسوب می‌شود: «این پشه‌ها برای تخم‌ریزی به آب شیرین و راکد نیاز دارند. برای همین توصیه می‌شود مکان‌هایی مانند زیرگلدانی‌ها، ظروف پلاستیکی، لاستیک‌های فرسوده و هر محفظه‌ای که آب در آن جمع می‌شود، خالی و وارونه کنیم یا روی آنها درپوش بگذاریم تا از رشد و تکثیر این پشه جلوگیری کنیم.» موضوعی که رئیس انجمن متخصصین عفونی کشور بر آن تأکید دارد و به‌عنوان یکی از اصولی‌ترین راهکارها برای کنترل رشد پشه از آن نام می‌برد: «از طرف دیگر ضرورت دارد ساکنین مناطقی که پشه در آن شناسایی شده در این فصل از سال لباس‌هایی بپوشند که بیشترین مقدار از بدن‌شان را بپوشاند. فراموش نکنید که پشه به رنگ‌های تیره مانند قرمز و مشکی بیشتر جذب می‌شوند و از رنگ‌های روشن مانند سفید دوری می‌کنند. پس چه بهتر که در رنگ لباس‌هایی که می‌پوشیم، آگاهانه رفتار کنیم. برای سایر قسمت‌های بدن که امکان پوشش ندارد هم از اسپری‌ها و مواد دورکننده پشه استفاده کنیم.»
استفاده از توری و گرفتن درزها برای ممانعت از ورود هرگونه پشه به داخل خانه از دیگر مواردی است که می‌تواند به حفاظت افراد در برابر این پشه کمک کند: «راهکارهایی که در فصل پاییز می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ چرا‌که این روزها بهترین زمان برای رشد و زندگی این پشه در دمای معتدل یعنی بین ۲۴ تا ۳۰درجه است اما به‌مرور و با سرد شدن هوا، کم‌کم زندگی پشه آئدس هم رو به پایان می‌رود.»
بیماری تب دنگی محدود به جنوب و جنوب شرق کشور نیست و در روزهای اخیر برخی استان‌های شمالی را هم درگیر کرده است و نیاز به یک آگاهی کامل و حساسیت بالا دارد؛ موضوعی که دکتر آمیتیس رمضانی، رئیس انجمن متخصصین عفونی کشور آن را تایید می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: «در حال حاضر این پشه در هشت استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، فارس، آذربایجان شرقی، اردبیل، گیلان و مازندران شناسایی و موارد ابتلا به بیماری در آنها گزارش شده است.»
آن‌طور که دکتر رمضانی توضیح می‌دهد، دو نوع پشه آئدس در کشور ما وجود دارد که یکی در شرایط محیطی جنوب کشور رشد می‌کند و دیگری با مناطق شمالی کشور تطبیق پیدا کرده است.
پشه بدون مرز!
انتقال ویروس دنگی در چرخه‌ای متشکل از انسان بیمار، پشه ناقل وانسان سالم قرار دارد؛چرخه‌ای که رئیس انجمن متخصصین عفونی کشور درباره آن می‌گوید: «برای یک پشه حد و مرزی وجود ندارد. در سال ۹۸ ما این پشه آلوده و ویروس دنگی را فقط در بندر لنگه داشتیم اما به‌تدریج گسترش پیدا کرد و مناطق مختلف کشور را در‌بر‌گرفت. در چنین روندی، پشه آلوده فرد سالمی را می‌گزد و خون فرد آلوده می‌شود. حالا اگر یک پشه سالم دیگر آن فرد را دوباره نیش بزند و از خونش تغذیه کند او (پشه) هم آلوده می‌شود. در چنین شرایطی، تعداد پشه‌های آلوده بیشتر می‌شود و می‌توانند افراد سالم دیگر را درگیر کنند. چرخه‌ای که با سفر افراد به مناطق مختلف کشور می‌تواند گسترش پیدا کند.»
دکتر رمضانی تأکید دارد که این بیماری از طریق فرد به فرد منتقل نمی‌شود و حتما وجود پشه ناقل ویروس برای انتقال لازم است: «به همین دلیل تأکید می‌شود که افراد مبتلا به بیماری، حتما در پشه‌بند باشند تا پشه‌های دیگر را آلوده نکنند و باعث شیوع بیشتر بیماری نشوند.»
بیماری سه مرحله‌ای
روند بروز علائم بیماری تب دنگی در افراد معمولا به سه مرحله مشخص تقسیم می‌شود که درک آنها برای تشخیص به موقع و مدیریت صحیح بیماری بسیار حیاتی است؛ علائمی که به گفته این متخصص عفونی، تنها در ۲۵درصد از مبتلایان به بیماری تب دنگی بروز پیدا می‌کند: «فقط یک‌چهارم افراد هستند که دچار علائم بیماری می‌شوند. یعنی از هر چهار نفر تنها یک نفر علامت‌هایی از جمله تب ناگهانی، بدن‌درد، استخوان‌درد، درد پشت چشم، درد عضلانی، ضایعات پوستی، بی‌اشتهایی، گر‌گرفتگی و علائم خونریزی کوچک مانند کبودی را از خود نشان می‌دهد؛ علائمی که نهایتا تا هفت روز ادامه دارد و سپس رو به بهبود می‌رود.»
رمضانی از این هفت روز به‌عنوان مرحله اول بیماری به نام مرحله تبدار یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: «برخی افرادی که دچار علائم بیماری شده‌اند، ممکن است وارد فاز دوم بیماری یعنی مرحله بحرانی شوند. مرحله‌ای که خطرناک است و فرد باید حتما در بیمارستان بستری شود.»
این متخصص عفونی به ۲۴ تا ۴۸ساعت حیاتی بیمار در فاز بحرانی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «وجود خون در ادرار، دستگاه گوارشی و بینی و لثه در کنار شدت پیدا کردن کبودی‌ها، از جمله عوارض خطرناک این مرحله است که باید به‌طور جدی کنترل شود. ضمن این‌که به موازات این خونریزی، بدن دچار شوک می‌شود و مایعات بدن فرد وارد شکم، ریه و دیگر فضاهای مختلف بدن شده و باعث باد کردن شکم و... می‌شود.» مرحله‌ای که نیاز ضروری به دخالت پزشکان و متخصصان وجود دارد تا بیمار بتواند از آن عبور کند و به مرحله سوم یعنی فاز نقاهت برسد: «در صورتی که رسیدگی‌های پزشکی به موقع باشد، همه چیز دوباره به حالت اول برمی‌گردد و بیمار، فشار و نبضی طبیعی خواهد داشت و علائم بهبودی به‌مرور خودش را نشان می‌دهد.»
آن‌طور که دکتر رمضانی می‌گوید تنها ۵درصد افرادی که علائم بیماری دارند، به مرحله بحرانی می‌رسند و اگر فرد به موقع اقدام درمانی انجام دهد، با آماری کمتر از ۰.۵درصد فوتی روبه‌رو خواهیم بود: «ویروس دنگی چهار تیپ دارد که وقتی فرد به یک نوع از این بیماری مبتلا می‌شود، نسبت به آن ویروس تا پایان عمر ایمنی پیدا خواهد کرد اما ایمنی‌اش نسبت به سه نوع دیگر تنها برای حدود شش ماه است. در چنین شرایطی اگر برای بار دوم به تیپ دیگری از ویروس ابتلا پیدا کند، ممکن است دچار شکل شدید و فاز بحرانی بیماری شود.»
پیشگیری با لباس پوشیده
پیشگیری از بیماری تب دنگی به دو محور اصلی تقسیم می‌شود: کنترل ناقل بیماری یعنی پشه آئدس و حفاظت فردی در برابر گزش پشه. با توجه به این‌که واکسن و درمان قطعی برای همه سویه‌های ویروس در دسترس عموم نیست، کنترل ناقل مهم‌ترین استراتژی بهداشت عمومی محسوب می‌شود: «این پشه‌ها برای تخم‌ریزی به آب شیرین و راکد نیاز دارند. برای همین توصیه می‌شود مکان‌هایی مانند زیرگلدانی‌ها، ظروف پلاستیکی، لاستیک‌های فرسوده و هر محفظه‌ای که آب در آن جمع می‌شود، خالی و وارونه کنیم یا روی آنها درپوش بگذاریم تا از رشد و تکثیر این پشه جلوگیری کنیم.» موضوعی که رئیس انجمن متخصصین عفونی کشور بر آن تأکید دارد و به‌عنوان یکی از اصولی‌ترین راهکارها برای کنترل رشد پشه از آن نام می‌برد: «از طرف دیگر ضرورت دارد ساکنین مناطقی که پشه در آن شناسایی شده در این فصل از سال لباس‌هایی بپوشند که بیشترین مقدار از بدن‌شان را بپوشاند. فراموش نکنید که پشه به رنگ‌های تیره مانند قرمز و مشکی بیشتر جذب می‌شوند و از رنگ‌های روشن مانند سفید دوری می‌کنند. پس چه بهتر که در رنگ لباس‌هایی که می‌پوشیم، آگاهانه رفتار کنیم. برای سایر قسمت‌های بدن که امکان پوشش ندارد هم از اسپری‌ها و مواد دورکننده پشه استفاده کنیم.»
استفاده از توری و گرفتن درزها برای ممانعت از ورود هرگونه پشه به داخل خانه از دیگر مواردی است که می‌تواند به حفاظت افراد در برابر این پشه کمک کند: «راهکارهایی که در فصل پاییز می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ چرا‌که این روزها بهترین زمان برای رشد و زندگی این پشه در دمای معتدل یعنی بین ۲۴ تا ۳۰درجه است اما به‌مرور و با سرد شدن هوا، کم‌کم زندگی پشه آئدس هم رو به پایان می‌رود.»
