خاورمیانه جدید و سناریو‌های تجزیه؛
مواجهه با یک پروژه بلندمدت
در چند دهه اخیر، گفتمان‌هایی با محوریت تجزیه کشور‌های خاورمیانه در محافل راهبردی غربی مطرح شده‌اند که هدف اصلی آنها بازطراحی مرز‌های ژئوپلتیک منطقه بر پایه تنوع مذهبی، قومی و زبانی است. این سناریوها، که از دهه ۱۹۸۰ میلادی وارد فضای نخبگانی غرب شدند، ایران را به ۷ منطقه قومی‌ـ‌مذهبی، عراق را به سه اقلیم (شیعی، سنی، کردی)، سوریه را به علوی، سنی و کرد و عربستان را به مناطقی نظیر نجد، حجاز و احساء تقسیم می‌کنند.
نخستین‌بار این طرح‌ها در مقالاتی مانند «مرز‌های خونین» نوشته رالف پیترز (۲۰۰۶) در Armed Forces Journal و پیش‌تر در پروژه‌هایی، چون خاورمیانه بزرگ و خاورمیانه جدید دولت بوش دوم نمود یافتند. با این حال، ریشه تحلیلی این رویکرد به فضای پسافروپاشی شوروی بازمی‌گردد؛ زمانی که برخی اندیشکده‌های غربی تصور کردند مدل فروپاشی نظام‌های ایدئولوژیک می‌تواند به جهان اسلام نیز تعمیم یابد، به‌ویژه با دامن‌زدن به گسل‌های فرقه‌ای، زبانی و نژادی.
در برابر این مهندسی ژئوپلتیک، رویکرد جمهوری اسلامی ایران از موضع مقاوم‌سازی ساختار امت اسلامی برآمده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی طی سه دهه گذشته، با تأکید بر وحدت راهبردی جهان اسلام، بر لزوم تأسیس ساختارهایی، چون اتحادیه کشور‌های اسلامی، بازار مشترک، و واحد پولی مستقل اسلامی تأکید داشته‌اند.
این راهبرد‌ها نه‌تنها در برابر تجزیه‌سازی سیاسی می‌ایستند، بلکه از منظر اقتصادی، ارکان سلطه دلار و وابستگی مالی کشور‌های اسلامی را نیز به چالش می‌کشند.
تحلیل واقع‌بینانه تحولات منطقه‌ای بدون درک این سیر تاریخی و محاسبات بلندمدت نخبگان غربی، ممکن نیست. منطقه ما با پروژه‌ای دیرپا مواجه است که لزوماً در قالب جنگ‌های تمام‌عیار تحقق نمی‌یابد، بلکه از مسیر بحران‌های اجتماعی، فروپاشی فرهنگی، ناکارآمدی اقتصادی و نهایتاً فروپاشی سیاسی دنبال می‌شود.
منابع علمی و تحلیلی مرتبط:
Nasr, Vali. The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future. W. W. Norton & Company, ۲۰۰۶.
Peters, Ralph. "Blood Borders: How a Better Middle East Would Look. " Armed Forces Journal, June ۲۰۰۶.
مجموعه بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجلاس‌های سران کشور‌های اسلامی و دیدار با اندیشمندان جهان اسلام، با تمرکز بر مباحث اقتصادی و وحدت‌ساز.
