رازهای پنهان پشت پلاک‌ها
طرح پیشنهادی پلیس راهور برای تغییر اعداد پلاک خودروها از فارسی به لاتین، حواشی بسیاری را پیش آورده است. منتقدان این طرح را مغایر با اصل پانزدهم قانون اساسی می‌دانند که خط رسمی کشور را فارسی اعلام کرده و هشدار می‌دهند این اقدام می‌تواند بهانه‌ای برای هجوم به دیگر عرصه‌های فرهنگی و تضعیف زبان فارسی شود و البته موافقانی هم وجود دارند که مهم‌ترین استدلال آنها این است که امکان سوءاستفاده و دستکاری پلاک با این شیوه از بین می‌رود. اما اجازه دهید ببینیم اساسا نحوه شماره‌گذاری و پلاک خودروها چگونه است؟
از نماد تا شماره
پلاک‌های خودرو (یا شماره‌گذاری وسایل نقلیه) یکی از سیستم‌های شناسایی رسمی برای وسایل نقلیه موتوری در سراسر جهان است. این پلاک‌ها معمولا شامل ترکیبی از اعداد، حروف و گاهی نمادها است و براساس مقررات هر کشور یا منطقه صادر می‌شود. هدف اصلی آنها، شناسایی منحصربه‌فرد خودرو یا مالک آن بوده و اغلب با اطلاعات جغرافیایی، نوع خودرو، سال تولید یا ترتیب مرتبط است. سیستم‌ها براساس عوامل مختلفی مانند منطقه جغرافیایی، نوع وسیله نقلیه و سال ثبت یا به‌صورت تصادفی-ترتیبی انتخاب می‌شود.
تاریخچه پلاک خودرو در جهان
پلاک به عنوان شناسه وسیله نقلیه نخستین بار در سال ۱۸۸۴ در کشور کانادا برای کالسکه مورد استفاده قرار گرفت، هرچند به‌جای بدنه کالسکه، توسط اسب به دوش کشیده می‌شد.اولین باری که پلاک روی یک خودرو نشست، در۱۴اوت سال۱۸۹۳ درکشور فرانسه بود. دولت فرانسه در این سال، ماشین‌های پلیس پاریس را به پلاک مجهز کرد. با تقلید از فرانسوی‌ها، حدود سه سال بعد دولت آلمان نیز نصب پلاک روی وسایل نقلیه را الزامی ساخت.هلند نخستین کشوری است که در سال ۱۸۹۸ پلاک خودرو را ملی‌سازی کرد. این پلاک‌ها به ترتیب از یک شماره‌گذاری شده بود، هرچند رویه تخصیص پلاک در سال ۱۹۰۶ تغییر یافت.در سال ۱۹۰۱ آمریکایی‌ها نیز شروع به نصب پلاک روی ماشین‌های خود کردند. البته این پلاک‌ها نه به صورت دولتی بلکه به صورت شخصی توسط مالک ساخته و در قسمت عقب ماشین نصب می‌شد. مدت زیادی طول نکشید که پلاک‌های دولتی به مالکان ماشین‌ها تحویل داده شد. دولت آمریکا در سال ۱۹۰۳، پلاک‌های آهنی لعاب‌دار یکسانی را روی خودروهای موجود در ایالت «ماساچوست» نصب کرد. درسال۱۹۱۰کاربرد فلز درساخت پلاک ماشین به یک امررایج تبدیل شد و پلاک‌های سرامیکی، چوبی، برزنتی و چرمی به طور کامل از دور خارج و منسوخ شد. در سال ۱۹۲۰، پلیس ماساچوست تصمیم گرفت وظیفه ساخت پلاک خودروهای این ایالت را بر عهده زندانیان بگذارد.
قوانین پلاک خودرو در اروپا و آمریکا
در کشورهای اروپایی، قوانین پلاک خودرو معمولا مشروح‌تر و جامع‌تر است. پلاک‌ها معمولا شامل کد کشور، یک عدد ثبت و کد خصوصی مالک است. همچنین، قوانین مربوط به تغییر پلاک در زمان فروش خودرو نیز بسیار قابل توجه است.
در برخی از پلاک‌های خودرو، پرچم‌ها می‌تواند به ما در شناسایی کشور مبدا وسیله نقلیه کمک کنند اما همیشه این‌طور نیست! مثلا پلاک‌های اتحادیه اروپا تصویر حلقه ستاره‌های اتحادیه اروپا (EU)را نشان می‌دهد. در این حالت، ما باید برای فهمیدن محل ثبت خودرو به حروف پلاک اروپایی تکیه کنیم.در مورد پلاک با کوتاه‌ترین شماره، موناکو با کد چهار کاراکتری برنده رقابت است. این بهتر از واتیکان است که پلاک‌های آن حداقل ازهفت کاراکتر تشکیل شده است. همچنین طولانی‌ترین پلاک‌های خودرو متعلق به ایرلند (۹ کاراکتر) است.در همین حال در ایالات متحده، هر ایالت قوانین خاص خود را برای پلاک خودرو دارد. به‌طور کلی، اکثر ایالت‌ها نیاز به نصب پلاک جلو و عقب دارند. برخی ایالت‌ها نیز امکان استفاده از پلاک موقت را برای مدت معین فراهم می‌کنند.
الفبای بومی و لاتین در پلاک خودرو
پلاک خودروهادرسطح بین‌المللی تابع قوانین داخلی هرکشوراست ولی الزامات بین‌المللی مانند شناسایی درمرزهاو استانداردهای بین‌المللی معمولا باعث شده که کشورها هنگام طراحی پلاک‌ها به خوانایی برای افراد خارجی، تشابه با قالب‌های شناخته‌شده و استفاده ازترکیب قابل فهم حرف/عدد بین‌المللی توجه داشته باشند.بسیاری ازکشورهایی که زبان رسمی یا غالب‌شان الفبای غیرلاتین است، در پلاک‌ها یا از ترکیب الفبای بومی/ الفبای لاتین یا از حروفی مشترک بین لاتین و الفبای بومی استفاده می‌کنند یا اینکه فقط لاتین را انتخاب کرده‌اند. کشورهایی که الفبای غیرلاتین دارند اما پلاک خودروهای‌شان حاوی حروف لاتین یا فقط اعداد/حروف قابل‌شناسایی درسطح بین‌المللی‌است،شامل‌کشورهای آمریکای‌لاتین نظیرآرژانتین است‌که درسیستم پلاک‌گذاری‌شان، الفبای لاتین به کار می‌رود یا در کشورهایی که زبان‌شان از الفبای «سیریلیک» استفاده می‌کند (مثل برخی کشورهای اروپای شرقی)، بعضی از حروف مشابه در لاتین و سیریلیک شبیه است رادرپلاک به کارمی‌برند تاافرادخارجی بتوانند آنها را راحت‌تر بخوانند. مثلا در بوسنی و هرزگوین در پلاک‌ها تنها از حروفی استفاده می‌شود که در لاتین و سیریلیک معادل بصری دارد.
نظام پلاک‌گذاری جهانی
سیستم‌های پلاک‌گذاری جهانی بازتاب‌دهنده نیازهای اداری،فرهنگی وجغرافیایی هر کشور است.مبنای اصلی اغلب ترتیبی (برای سادگی) یا منطقه‌ای (برای ردیابی) است، در حالی که از عواملی مانند سال تولید یا نوع خودرو هم برای تمایز استفاده می‌شود.در کشورهای در حال توسعه، تمرکز بر شناسایی سریع است، در حالی که در کشورهای پیشرفته، پلاک‌های سفارشی و دیجیتال‌سازی (مانند حذف استیکرها) رواج دارد.
پلاک‌های خودرو (یا شماره‌گذاری وسایل نقلیه) یکی از سیستم‌های شناسایی رسمی برای وسایل نقلیه موتوری در سراسر جهان است. این پلاک‌ها معمولا شامل ترکیبی از اعداد، حروف و گاهی نمادها است و براساس مقررات هر کشور یا منطقه صادر می‌شود. هدف اصلی آنها، شناسایی منحصربه‌فرد خودرو یا مالک آن بوده و اغلب با اطلاعات جغرافیایی، نوع خودرو، سال تولید یا ترتیب مرتبط است. سیستم‌ها براساس عوامل مختلفی مانند منطقه جغرافیایی، نوع وسیله نقلیه و سال ثبت یا به‌صورت تصادفی-ترتیبی انتخاب می‌شود.
تاریخچه پلاک خودرو در جهان
پلاک به عنوان شناسه وسیله نقلیه نخستین بار در سال ۱۸۸۴ در کشور کانادا برای کالسکه مورد استفاده قرار گرفت، هرچند به‌جای بدنه کالسکه، توسط اسب به دوش کشیده می‌شد.اولین باری که پلاک روی یک خودرو نشست، در۱۴اوت سال۱۸۹۳ درکشور فرانسه بود. دولت فرانسه در این سال، ماشین‌های پلیس پاریس را به پلاک مجهز کرد. با تقلید از فرانسوی‌ها، حدود سه سال بعد دولت آلمان نیز نصب پلاک روی وسایل نقلیه را الزامی ساخت.هلند نخستین کشوری است که در سال ۱۸۹۸ پلاک خودرو را ملی‌سازی کرد. این پلاک‌ها به ترتیب از یک شماره‌گذاری شده بود، هرچند رویه تخصیص پلاک در سال ۱۹۰۶ تغییر یافت.در سال ۱۹۰۱ آمریکایی‌ها نیز شروع به نصب پلاک روی ماشین‌های خود کردند. البته این پلاک‌ها نه به صورت دولتی بلکه به صورت شخصی توسط مالک ساخته و در قسمت عقب ماشین نصب می‌شد. مدت زیادی طول نکشید که پلاک‌های دولتی به مالکان ماشین‌ها تحویل داده شد. دولت آمریکا در سال ۱۹۰۳، پلاک‌های آهنی لعاب‌دار یکسانی را روی خودروهای موجود در ایالت «ماساچوست» نصب کرد. درسال۱۹۱۰کاربرد فلز درساخت پلاک ماشین به یک امررایج تبدیل شد و پلاک‌های سرامیکی، چوبی، برزنتی و چرمی به طور کامل از دور خارج و منسوخ شد. در سال ۱۹۲۰، پلیس ماساچوست تصمیم گرفت وظیفه ساخت پلاک خودروهای این ایالت را بر عهده زندانیان بگذارد.
قوانین پلاک خودرو در اروپا و آمریکا
در کشورهای اروپایی، قوانین پلاک خودرو معمولا مشروح‌تر و جامع‌تر است. پلاک‌ها معمولا شامل کد کشور، یک عدد ثبت و کد خصوصی مالک است. همچنین، قوانین مربوط به تغییر پلاک در زمان فروش خودرو نیز بسیار قابل توجه است.
در برخی از پلاک‌های خودرو، پرچم‌ها می‌تواند به ما در شناسایی کشور مبدا وسیله نقلیه کمک کنند اما همیشه این‌طور نیست! مثلا پلاک‌های اتحادیه اروپا تصویر حلقه ستاره‌های اتحادیه اروپا (EU)را نشان می‌دهد. در این حالت، ما باید برای فهمیدن محل ثبت خودرو به حروف پلاک اروپایی تکیه کنیم.در مورد پلاک با کوتاه‌ترین شماره، موناکو با کد چهار کاراکتری برنده رقابت است. این بهتر از واتیکان است که پلاک‌های آن حداقل ازهفت کاراکتر تشکیل شده است. همچنین طولانی‌ترین پلاک‌های خودرو متعلق به ایرلند (۹ کاراکتر) است.در همین حال در ایالات متحده، هر ایالت قوانین خاص خود را برای پلاک خودرو دارد. به‌طور کلی، اکثر ایالت‌ها نیاز به نصب پلاک جلو و عقب دارند. برخی ایالت‌ها نیز امکان استفاده از پلاک موقت را برای مدت معین فراهم می‌کنند.
الفبای بومی و لاتین در پلاک خودرو
پلاک خودروهادرسطح بین‌المللی تابع قوانین داخلی هرکشوراست ولی الزامات بین‌المللی مانند شناسایی درمرزهاو استانداردهای بین‌المللی معمولا باعث شده که کشورها هنگام طراحی پلاک‌ها به خوانایی برای افراد خارجی، تشابه با قالب‌های شناخته‌شده و استفاده ازترکیب قابل فهم حرف/عدد بین‌المللی توجه داشته باشند.بسیاری ازکشورهایی که زبان رسمی یا غالب‌شان الفبای غیرلاتین است، در پلاک‌ها یا از ترکیب الفبای بومی/ الفبای لاتین یا از حروفی مشترک بین لاتین و الفبای بومی استفاده می‌کنند یا اینکه فقط لاتین را انتخاب کرده‌اند. کشورهایی که الفبای غیرلاتین دارند اما پلاک خودروهای‌شان حاوی حروف لاتین یا فقط اعداد/حروف قابل‌شناسایی درسطح بین‌المللی‌است،شامل‌کشورهای آمریکای‌لاتین نظیرآرژانتین است‌که درسیستم پلاک‌گذاری‌شان، الفبای لاتین به کار می‌رود یا در کشورهایی که زبان‌شان از الفبای «سیریلیک» استفاده می‌کند (مثل برخی کشورهای اروپای شرقی)، بعضی از حروف مشابه در لاتین و سیریلیک شبیه است رادرپلاک به کارمی‌برند تاافرادخارجی بتوانند آنها را راحت‌تر بخوانند. مثلا در بوسنی و هرزگوین در پلاک‌ها تنها از حروفی استفاده می‌شود که در لاتین و سیریلیک معادل بصری دارد.
نظام پلاک‌گذاری جهانی
سیستم‌های پلاک‌گذاری جهانی بازتاب‌دهنده نیازهای اداری،فرهنگی وجغرافیایی هر کشور است.مبنای اصلی اغلب ترتیبی (برای سادگی) یا منطقه‌ای (برای ردیابی) است، در حالی که از عواملی مانند سال تولید یا نوع خودرو هم برای تمایز استفاده می‌شود.در کشورهای در حال توسعه، تمرکز بر شناسایی سریع است، در حالی که در کشورهای پیشرفته، پلاک‌های سفارشی و دیجیتال‌سازی (مانند حذف استیکرها) رواج دارد.
