سکوت آژانس، لکه ننگی در تاریخ آن
محمد اسلامی در سخنرانی خود در کنفرانس عمومی آژانس در وین، حملات ماه ژوئن ۲۰۲۵ آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای کشورمان را «نقض فاحش قوانین بین‌المللی، منشور سازمان ملل و مقررات پادمانی آژانس» خواند و سکوت آژانس و مدیرکل آن، رافائل گروسی را «تجاوز به اعتبار آژانس» و «لکه ننگی در تاریخ این نهاد» توصیف کرد. اسلامی با تأکید بر این‌که تأسیسات هدف قرار گرفته تحت نظارت دقیق آژانس بودند، از کنفرانس خواست تا این اقدامات را محکوم کرده و از حقوق ایران به عنوان عضو NPT (پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای) دفاع کند. او اظهار کرد: «صنعت هسته‌ای ما با عملیات نظامی نابود نمی‌شود. دانش و فناوری هسته‌ای ایران ریشه‌دار است و تسلیم فشارهای نظامی، سیاسی یا ترور نخواهد شد.»
وی همچنین در وین از ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای توسط ایران خبر داد که هدف آن ممنوعیت هرگونه حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای است. او با استناد به قطعنامه‌های مشابه آژانس در سال‌های ۱۹۸۵ و ۱۹۹۰، این پیشنهاد را تلاشی برای تقویت چارچوب‌های بین‌المللی و حفاظت از تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان دانست. اسلامی فاش کرد که آمریکا تهدید کرده در صورت پذیرش این قطعنامه توسط کنفرانس، بودجه آژانس را قطع خواهد کرد. او این تهدید را نشانه‌ای از «فشار سیاسی غیرقانونی» و تلاش برای تضعیف استقلال آژانس خواند و گفت: «این اقدام نشان می‌دهد که برخی قدرت‌ها به جای پایبندی به قوانین بین‌المللی، از ابزارهای مالی برای تحمیل اراده خود استفاده می‌کنند.»
اسلامی همچنین به انتقاد از سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) پرداخت و آنها را به عدم پایبندی به تعهدات برجام متهم کرد. او فعال‌سازی مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) را «غیرقانونی» و «تمسخر قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت» دانست و با قاطعیت بیان کرد: «استفاده از مکانیسم ماشه، محکوم است و به لحاظ حقوقی، هرگز اجازه این کار را به اروپایی‌ها نمی‌دهیم.» او همکاری ایران با آژانس را «گسترده و منسجم» توصیف کرد و اظهار داشت که تعلیق بازرسی‌های پادمانی، نتیجه نگرانی‌های امنیتی ناشی از حملات اخیر است. اسلامی افزود: «ما از طریق چارچوب‌های جدید و رفع نگرانی‌های امنیتی، همکاری با آژانس را ادامه خواهیم داد اما امنیت ملی ایران خط قرمز ماست.»
زیاده‌خواهی آمریکایی در وین
در حاشیه کنفرانس آژانس در وین، کریس رایت، وزیر انرژی آمریکا موضعی به همان اندازه خصمانه اتخاذ کرد. او در سخنرانی خود اعلام کرد که برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران باید «به‌کلی برچیده شود» و با تأکید بر سیاست «غنی‌سازی صفر»، گفت: «اگر به اندازه کافی واضح نبوده، موضع آمریکا این است که مسیر ایران به سمت تسلیحات هسته‌ای، از جمله تمام غنی‌سازی اورانیوم و توانمندی بازفرآوری پلوتونیوم، باید به طور کامل حذف شود.» رایت بدون ارائه شواهد مشخص، ادعای وجود اهداف نظامی در برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کرد، در حالی که گزارش‌های فنی آژانس تا پیش از حملات ژوئن ۲۰۲۵ هیچ‌گاه چنین ادعایی را تأیید نکرده بود.
رایت همچنین به حملات آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران اشاره کردو آنها را توجیهی برای فشار بیشتر برتهران دانست. این درحالی است که این حملات«خیانت به دیپلماسی»وتجاوز به حاکمیت ملی ایران بوده است.ایران همواره تأکید کرده که تولید تسلیحات هسته‌ای جایی در دکترین دفاعی‌اش ندارد.رایت با نادیده گرفتن حق ایران برای غنی‌سازی صلح‌آمیز،خواستار توقف کامل فعالیت‌های هسته‌ای‌ایران شد،موضعی که درتضادآشکار باتعهدات بین‌المللی آژانس قرار دارد.
اتهامات واهی و حمایت از اسنپ‌بک در تل‌آویو
همزمان، مارکو روبیو، وزیرامورخارجه آمریکا درجریان سفر به سرزمین‌های اشغالی، درکنفرانس خبری مشترک با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی مواضعی خصمانه علیه ایران اتخاذکرد. او با تکرار ادعاهای اثبات‌نشده، موشک‌های میان‌برد و کوتاه‌برد ایران را «تهدیدی برای حضور آمریکا در منطقه، امنیت اسرائیل، کشورهای خلیج‌فارس و حتی اروپا» خواند و مدعی شد: «برخی موشک‌های ایران قادر به حمل کلاهک هسته‌ای هستند و می‌توانند به اروپا برسند. یک ایران هسته‌ای تحت کنترل یک نظام مذهبی شیعه، خطری غیرقانونی برای اسرائیل، آمریکا و جهان است.»
روبیو از ادامه کارزار «فشار حداکثری» دولت دونالد ترامپ علیه ایران حمایت کرد و گفت که واشنگتن متحدان اروپایی خود را به فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت تشویق کرده و «صددرصد» از این اقدام پشتیبانی می‌کند. او ایران را به «عدم پایبندی به تعهدات برجام» متهم کرد، درحالی که پیش ازحملات ژوئن۲۰۲۵، مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن با میانجی‌گری عمان درجریان بود. روبیو همچنین به همکاری آمریکا با رژیم صهیونیستی در حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران اشاره کرد و آن را بخشی از استراتژی برای «مهار ایران» دانست.
نبرد روایت‌ها و آینده دیپلماسی هسته‌ای
فارغ از همه مسائل، باید توجه داشت که افشای تهدید آمریکا به قطع بودجه آژانس، پرده از تلاش‌های پشت‌پرده برای تضعیف استقلال این نهاد بین‌المللی برداشت. این تهدید نه‌تنها استقلال آژانس را به چالش می‌کشد بلکه نشان‌دهنده عمق نفوذ سیاسی برخی قدرت‌ها در نهادهای بین‌المللی است. در مقابل، مواضع روبیو و رایت، که در دو جبهه تل‌آویو و وین بیان شد، بخشی ازاستراتژی گسترده‌تر دولت ترامپ برای تشدید فشار برایران است.حمایت روبیو ازاسنپ‌بک وتأکیدرایت بر غنی‌سازی صفر، نشان‌دهنده رویکردی تهاجمی است که دیپلماسی را به حاشیه رانده و زیاده‌خواهی هرچه بیشتر را در دستور کار نیویورک قرار داده است. قطعنامه پیشنهادی ایران در آژانس، فرصتی برای آزمایش استقلال این نهاد است. اگر این قطعنامه با حمایت اکثریت به تصویب برسد، می‌تواند گامی تاریخی در محکومیت حملات به تأسیسات هسته‌ای باشد اما تهدید آمریکا علیه آژانس، سایه‌ای سنگین بر این فرآیند انداخته و خطر سیاسی شدن مأموریت فنی آژانس را برجسته می‌کند.
بن‌بست دیپلماسی
کنفرانس وین و اظهارات همزمان در تل‌آویو، صحنه‌ای از سیاست خصمانه آمریکا را نشان می‌دهد. ایران با به چالش کشیدن اعتبار آژانس و افشای تهدیدات آمریکا، خواستار بازتعریف نقش این نهاد در حفظ عدالت بین‌المللی شده است، در حالی که روبیو و رایت با اتهامات تکراری و سیاست غنی‌سازی صفر، فشار حداکثری را پیگیری می‌کنند. سیاست غیرمعقولانه آمریکا نه‌تنها آینده همکاری‌های ایران با آژانس را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد بلکه می‌تواند مذاکرات دیپلماتیک و ثبات منطقه را به مخاطره بیندازد.جهان اکنون نظاره‌گر گام بعدی این تقابل است: آیا قطعنامه ایران حمایت جهانی را جلب خواهد کرد و آژانس در برابر فشارهای آمریکا مقاومت می‌کند؟ یا تهدیدات مالی و سیاسی واشنگتن، این نهاد را به تسلیم وامی‌دارد؟ به نظر می‌رسد نباید تا پایان کنفرانس منتظر پاسخ این سؤال بود. کارنامه آژانس خود گویای همه چیز است!
