«اربعین» و فهم عصری از عاشورا
اربعین روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی جلیل‌القدر رسول خدا(ص) به زیارت مدفن امام حسین(ع) نائل شد و در همان‌جا بود که او اهل بیت(ع) را که هنگام بازگشت از شام به زیارت مزار حضرت سیدالشهدا آمده بودند، ملاقات کرد.
عموم علمای تاریخ نقل کرده‌اند که در این روز، سر مبارک امام(ع) به بدن ملحق و دفن شد. شیعه اعتقاد دارد که قول و فعل امام معصوم محل رجوع و استناد است. بنابراین حضورحضرت سجاد(ع)درروز اربعین درکربلا به‌عنوان فعل معصوم، اهمیت و ضرورت زیارت بارگاه حضرت اباعبدالله(ع) در این روز خاص را می‌رساند.درباره منشا سنت‌شدن پیاده‌روی اربعین که نشان از اقتدار و اتحاد شیعیان دارد، روایت‌های متعددی نقل شده است. یک روایت این است که این سنت از زمان ائمه(ع) وجود داشته و روایت دیگر این است که این سنت حسنه را علما و طلاب نجف راه‌اندازی کرده‌اند.در قرون جدید نیز احیا‌کننده این سنت را علامه محدث نوری دانسته‌اند اما منشا این سنت هرچه باشد، مهم این است که اکنون ما را به فهم عصری از «مسأله» قیام حضرت اباعبدالله (ع) نزدیک کرده است.
در نظریه‌های علوم انسانی معاصر از «فهم عصری متن» صحبت شده است. فهم عصری در مقابل غیرقابل فهم بودن متون (رخداد عاشورا را نیز براساس دستاوردهای جدید علوم انسانی می‌توان به‌مثابه یک متن تلقی کرد) مقاومت می‌کند و همچنین نمی‌گذارد که آنها را براساس ظواهرشان بفهمیم. عنصر اصلی در فهم عصری، مواجهه مسأله‌محور با متون است. به‌عبارتی ما یک دغدغه اصلی داریم و براساس این مسأله و دغدغه به‌سراغ رخداد کربلا در سال ۶۱ هجری می‌رویم. همچنین در فهم عصری باید به وجود لایه‌های معنایی در متن نیز باور داشت. یعنی نباید صرفا به ظاهر اکتفا کرد. در نهایت مولفه دیگر فهم عصری این است که این فهم آگاه به زمان حاضر و اصطلاحا «در زمان» است و در معاصریت اتفاق می‌افتد.فهم عصری از رخداد عظیم کربلا و قیام حضرت اباعبدالله(ع) به‌عنوان وجه مهمی از سنت شیعی، ما را به عقلانیت وغور درمحتوای آن می‌کشاند وهمین باعث شکوفایی است. رخداد عاشورا درطول تاریخ همیشه شیعه را به‌عنوان یک جماعت معترض به ظلم و پیگیر حقوق مظلوم معرفی کرده است و این اعتراض و پیگیری در چارچوب‌های عقلانی صورت می‌گیرد.حضور در راهپیمایی اربعین بسیاری از شیعیان مخلص را به فهم عصری از عاشورا کشانده و می‌کشاند. به‌عنوان مثال، عموم شهدای مدافع حرم، همگی از پایه‌های ثابت درراهپیمایی اربعین بوده‌اند و منابع مهمی نیز از خاطرات آنها در دوره‌های متعدد این راهپیمایی منتشر شده است. از این سفرهای زیارتی خاطرات و سفرنامه‌های بسیاری منتشر شده است که از چند باب مفیدند.نخست این‌که نگارش سفرنامه و مکتوب‌کردن خاطرات نشان ازفرهیختگی ملت‌ها و امت‌ها دارد. مکتوب‌کردن خاطرات سفر اربعین نیزدرجه والای فرهنگ ایران و ایرانی رامی‌رساند. دیگر این‌که این مکتوب‌کردن در فهم مخاطبان از این آیین، به‌ویژه آنهایی که موفق به حضور در این سنت و آیین هستی‌بخش نشده‌اند، تأثیر دارد. در این گزارش برخی از منابع مهم در زمینه خاطرات پیاده‌روی اربعین معرفی شده‌اند. قطعا منابع بیشتری در خاطرات اربعینی منتشر شده‌اند که باب طبع سلیقه‌های مختلف هستند و مطالعه آنها می‌تواند در فهم ما از قیام حضرت اباعبدالله (ع) و آداب زیارت ایشان مفید باشد.
بزرگ‌ترین آسیب و ضعفی که ادبیات دینی ما را تهدید می‌کند این است که تکرار مکررات و کلیشه‌گویی در آن زیاد است. برخی نویسندگان و شاعران ما یا نگاه تازه و نویی به کار ندارند یا از موضوعات، فرم و قالب تکراری استفاده می‌کنند، درحالی که زاویه دید، نگاه، قالب، فرم و مضمونی که ارائه می‌دهیم باید تازه و نو باشد تا بتواند مخاطب را جذب کند.
در نظریه‌های علوم انسانی معاصر از «فهم عصری متن» صحبت شده است. فهم عصری در مقابل غیرقابل فهم بودن متون (رخداد عاشورا را نیز براساس دستاوردهای جدید علوم انسانی می‌توان به‌مثابه یک متن تلقی کرد) مقاومت می‌کند و همچنین نمی‌گذارد که آنها را براساس ظواهرشان بفهمیم. عنصر اصلی در فهم عصری، مواجهه مسأله‌محور با متون است. به‌عبارتی ما یک دغدغه اصلی داریم و براساس این مسأله و دغدغه به‌سراغ رخداد کربلا در سال ۶۱ هجری می‌رویم. همچنین در فهم عصری باید به وجود لایه‌های معنایی در متن نیز باور داشت. یعنی نباید صرفا به ظاهر اکتفا کرد. در نهایت مولفه دیگر فهم عصری این است که این فهم آگاه به زمان حاضر و اصطلاحا «در زمان» است و در معاصریت اتفاق می‌افتد.فهم عصری از رخداد عظیم کربلا و قیام حضرت اباعبدالله(ع) به‌عنوان وجه مهمی از سنت شیعی، ما را به عقلانیت وغور درمحتوای آن می‌کشاند وهمین باعث شکوفایی است. رخداد عاشورا درطول تاریخ همیشه شیعه را به‌عنوان یک جماعت معترض به ظلم و پیگیر حقوق مظلوم معرفی کرده است و این اعتراض و پیگیری در چارچوب‌های عقلانی صورت می‌گیرد.حضور در راهپیمایی اربعین بسیاری از شیعیان مخلص را به فهم عصری از عاشورا کشانده و می‌کشاند. به‌عنوان مثال، عموم شهدای مدافع حرم، همگی از پایه‌های ثابت درراهپیمایی اربعین بوده‌اند و منابع مهمی نیز از خاطرات آنها در دوره‌های متعدد این راهپیمایی منتشر شده است. از این سفرهای زیارتی خاطرات و سفرنامه‌های بسیاری منتشر شده است که از چند باب مفیدند.نخست این‌که نگارش سفرنامه و مکتوب‌کردن خاطرات نشان ازفرهیختگی ملت‌ها و امت‌ها دارد. مکتوب‌کردن خاطرات سفر اربعین نیزدرجه والای فرهنگ ایران و ایرانی رامی‌رساند. دیگر این‌که این مکتوب‌کردن در فهم مخاطبان از این آیین، به‌ویژه آنهایی که موفق به حضور در این سنت و آیین هستی‌بخش نشده‌اند، تأثیر دارد. در این گزارش برخی از منابع مهم در زمینه خاطرات پیاده‌روی اربعین معرفی شده‌اند. قطعا منابع بیشتری در خاطرات اربعینی منتشر شده‌اند که باب طبع سلیقه‌های مختلف هستند و مطالعه آنها می‌تواند در فهم ما از قیام حضرت اباعبدالله (ع) و آداب زیارت ایشان مفید باشد.
بزرگ‌ترین آسیب و ضعفی که ادبیات دینی ما را تهدید می‌کند این است که تکرار مکررات و کلیشه‌گویی در آن زیاد است. برخی نویسندگان و شاعران ما یا نگاه تازه و نویی به کار ندارند یا از موضوعات، فرم و قالب تکراری استفاده می‌کنند، درحالی که زاویه دید، نگاه، قالب، فرم و مضمونی که ارائه می‌دهیم باید تازه و نو باشد تا بتواند مخاطب را جذب کند.
