تپش قلب سینما برای وطن
در دورانی که غبار زمان برخاطرات سینمایی نسل‌های گذشته می‌نشیند و پرده نقره‌ای بیش ازهرزمان دیگری میزبان آثارروز است،سازمان سینمایی وموزه سینمادر اقدامی ارزشمند، فرصتی برای آشتی دوباره با گنجینه‌ای از تاریخ سینمای ایران فراهم آورده‌اند.
رویداد «سینمای ایران برای وطن» که از روز شنبه، چهارم مرداد، فعالیت خود را آغاز کرده، نه فقط یک بازنگری سینمایی بلکه تلاشی برای احیای مفهوم «وطن» در حافظه جمعی و پیوند دادن نسل جدید با ریشه‌های فرهنگی و هنری این سرزمین است. این برنامه که با الهام از حس همدلی وعرق ملی ناشی از دفاع‌مقدس ۱۲روزه شکل گرفته، به بهانه نمایش نسخه‌های مرمت‌شده و باکیفیت شاهکارهای سینمای ایران، دریچه‌ای نو به‌سوی آثاری می‌گشاید که عشق به میهن و تمامیت‌ارضی، تاروپود اصلی آنها را تشکیل می‌دهد. این رویداد فرهنگی در گام نخست، با انتخاب پنج فیلم برجسته و ماندگار سینمای ایران کلید خورد. افتتاحیه این برنامه در فضای خاطره‌انگیز موزه سینما برگزارشد و تا روز چهارشنبه ادامه یافت تا علاقه‌مندان سینما بتوانند آثاری چون «خانه دوست کجاست؟»، «شیر سنگی»، «گیلانه»، «سرزمین خورشید» و «ناخدا خورشید» را پس از سال‌ها بار دیگر بر پرده بزرگ تماشا کنند. یکی از ویژگی‌های ممتاز این رویداد، برگزاری جلسات نقد و بررسی پس از نمایش هر فیلم با حضور کارگردانان، کارشناسان و عوامل آن آثار است. این نشست‌ها فرصتی مغتنم برای شنیدن خاطرات ناگفته از شرایط سخت تولید فیلم در دهه‌های گذشته، به‌ویژه دهه ۶۰ و بازگویی تعهد عمیق سینماگران به مفهوم وطن و خاک ایران فراهم می‌آورد. این گفت‌وگوها به تبیین میراث غنی واژه «وطن» کمک شایانی کرده و یادآور می‌شود که سینمای ایران چه گنجینه پرمحتوایی در دل خود جای داده است. برای بررسی دقیق‌تر ابعاد، اهداف و جزئیات اجرایی این رویداد سینمایی، با مسعود نجفی، مدیر روابط‌عمومی سازمان سینمایی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
برای شروع بحث، می‌خواستم درباره ایده اصلی و اهداف کلان برنامه‌ای که در حال ضبط آن هستید، توضیح بفرمایید.
بله، حتما. برنامه سینمای ایران برای وطن، به مرور آثار ماندگار سینمای ایران می‌پردازد. در تاریخ سینمای ایران، فیلم‌های ماندگاری با الهام از عرق ملی، عشق به میهن و با موضوع محوری وطن ساخته شده است. جنگ ۱۲ روزه اخیر و همدلی که در پی آن میان مردم شکل گرفت، بهانه‌ای شد تا ما با این عنوان، مروری بر این فیلم‌ها داشته باشیم و نسخه‌های مرمت‌شده آنها را پس از سال‌ها بار دیگر روی پرده سینما ببینیم. برنامه در مرحله اول با پنج فیلم آغاز شد که افتتاحیه آن از روز شنبه در موزه سینما برگزار و تا چهارشنبه ادامه دارد. قرار است از روز شنبه، یازدهم مردادماه، این پنج فیلم در سینماهای تهران و چند شهر دیگر برای مدتی روی پرده برود. پس از آن برای هفته دوم، تعدادی فیلم دیگر با همین ویژگی‌ها (با محوریت وطن) به همین شکل به نمایش درخواهد آمد.
با توجه به این‌که گفتید ویژگی اصلی این فیلم‌ها، «وطن» است، می‌خواستم بدانم گفت‌وگوهایی که پس از نمایش فیلم‌ها با حضور کارشناسان و کارگردانان برگزار می‌شود تا چه اندازه می‌تواند به تبیین میراث این واژه کمک کند؟
محوریت اصلی گفت‌وگوها دقیقا همین موضوع وطن است و به این بهانه، به خود این مفهوم پرداخته می‌شود. در دو نشستی که تا به امروز برگزار شده، خاطرات بسیار خوبی مطرح شد که حتی خود من با وجود سال‌ها فعالیت در این عرصه، برای نخستین‌بار می‌شنیدم. مواردی که آقای قاری از آقای کیارستمی نقل کردند یا نکاتی که دیشب آقای جعفری‌جوزانی درباره آقای انتظامی و نصیریان بیان کردند، برای خود ما یادآور این است که چه سینمای غنی و چه آثار پرمحتوایی داریم. در واقع این گفت‌وگوها یادآور شرایط ساخت این فیلم‌ها به‌خصوص در دهه ۶۰ و ویژگی‌های آنهاست. همچنین نکات ناگفته بسیاری در این جلسات بیان می‌شود و عرق و تعهدی که فیلمسازان و سینماگران ما به موضوع وطن و خاک کشورشان دارند، آشکار می‌شود.
اشاره کردید که این برنامه علاوه بر تهران در شهرهای دیگر نیز برگزار می‌شود. آیا این شهرها مشخص شده‌اند؟
هنوز به صورت قطعی اطلاع‌رسانی نشده است. ان‌شاءالله پیش از شروع برنامه در روز شنبه یازدهم مرداد، اسامی سینماها را اعلام خواهیم کرد اما شهرهای شیراز، مشهد و اصفهان گزینه‌های مطرح هستند. در تهران نیز تلاش شده پردیس‌های سینمایی در نقاط مختلف شهر برپا و یک برنامه هفتگی اعلام شود. هدف این است که علاقه‌مندان به‌ویژه کسانی که این فیلم‌ها را ندیده‌اند، مانند متولدان دهه‌های ۸۰ و ۹۰، یا آنها را بر پرده سینما تماشا نکرده‌اند، بتوانند نسخه‌های مرمت‌شده توسط فیلمخانه ملی ایران را ببینند. این برنامه مروری برای این نسل جدید نیز خواهد بود.
آیا مرحله دوم نمایش فیلم‌ها نیز با همین موضوع «وطن» برگزار می‌شود؟
بله، این مجموعه نمایش فیلم با عنوان سینمای ایران برای وطن برگزار می‌شود و در آن به فیلم‌هایی پرداخته می‌شود که این موضوع در آنها پررنگ باشد.
آیا پس از این رویداد، برنامه‌های مشابهی با موضوعات دیگر مانند سینمای کلاسیک ایران، در نظر دارید؟
موزه سینما به مناسبت‌های مختلف، برنامه‌هایی برای نمایش فیلم‌ها برگزار می‌کند که معمولا شامل آثاری است که توسط فیلمخانه ملی آماده شده و این یک روند روتین در موزه سینماست. به‌عنوان نمونه، ما اخیرا سه برنامه در سازمان سینمایی برگزار کردیم که طی آن در مراسمی ویژه به سینماگرانی که نشان درجه یک هنری دریافت کرده‌اند، پرداخته می‌شود و فیلمی از آن هنرمند به نمایش درمی‌آید. ما رویدادهای خود را به سمت نمایش فیلم‌های نوستالژیک و تاریخ سینما سوق داده‌ایم تا مروری بر این آثار ارزشمند نیز داشته باشیم.
جناب نجفی، از وقتی که در اختیار من گذاشتید، سپاسگزارم. اگر نکته یا برنامه دیگری هست که لازم است اعلام شود، ما در خدمت شما هستیم.
نکته خاص دیگری نیست. فقط باید اشاره کنم که در دوره جدید سازمان سینمایی، تأکید ویژه‌ای بر دیدار با بزرگان و برگزاری برنامه‌هایی برای تکریم پیشکسوتان سینما وجود دارد. تلاش شده طی این مدت، این رویکرد در برنامه‌های سازمان گنجانده شود؛ از‌جمله برنامه‌ای که برای بزرگان هنر دوبلاژ برگزار شد، دیدارهایی که رئیس سازمان با چهره‌های برجسته داشتند و همچنین برنامه‌های نمایش فیلم که برگزار می‌شود تا توجه ویژه‌ای به بزرگان سینمای ایران معطوف شود.
«سینمای ایران برای وطن »فراتر از یک اکران ساده
رویداد سینمایی سینمای ایران برای وطن فراتر از یک اکران ساده فیلم‌های کلاسیک، به محفلی برای گفت‌وگوهای عمیق و بازخوانی خاطراتی بدل شده که ریشه در تاریخ، فرهنگ و عشق به این سرزمین دارد. جلسات نقد و بررسی که پس از نمایش هر فیلم با حضور سینماگران برجسته و کارشناسان برگزار می‌شود، به قلب تپنده این رویداد تبدیل شده و با استقبال مخاطبان، به‌ویژه نسل جوان، مواجه شده است. این نشست‌ها فرصتی بی‌بدیل برای شنیدن ناگفته‌هایی از فرآیند خلق آثاری است که وطن را نه به‌عنوان یک شعار، بلکه به‌مثابه یک مفهوم عمیق و جاری در تاروپود قصه به تصویر کشیده‌اند.
در اولین روز این رویداد، پس از نمایش نسخه مرمت‌شده فیلم خانه دوست کجاست؟ اثر زنده‌یاد عباس کیارستمی، نشستی با حضور محمود کلاری، مدیر فیلمبرداری برجسته و یار دیرین کیارستمی و عبدالجبار کاکایی، شاعر و ترانه‌سرا، برگزار شد. در این جلسه، محمود کلاری با اشاره به خاطراتی از همکاری با کیارستمی، به نکاتی اشاره کرد که تا‌کنون کمتر شنیده شده بود. او از دقت نظر، نگاه شاعرانه و تعهد کیارستمی به جزئیات سخن گفت و تاکید کرد که مفهوم وطن در سینمای او، در دل روابط انسانی، طبیعت بکر و فرهنگ اصیل ایرانی نهفته بود؛ تصویری که شاید مستقیم به مرزهای جغرافیایی اشاره نکند اما روح ایران در آن جاری است.
روز دوم این رویداد به نمایش نسخه باکیفیت فیلم حماسی شیر سنگی ساخته مسعود جعفری‌جوزانی اختصاص داشت. نشست پس از فیلم، با حضور خود جوزانی و علیرضا شجاع‌نوری، بازیگر فیلم، حال و هوایی متفاوت داشت. جوزانی با یادآوری شرایط دشوار ساخت فیلم در دهه ۶۰ و همزمان با جنگ تحمیلی، شیر سنگی را محصول غیرت و همدلی آن دوران دانست. او با شور و حرارت از خاطرات همکاری با بزرگانی چون عزت‌الله انتظامی و علی نصیریان گفت و تاکید کرد که عشایر بختیاری، به‌عنوان ستون فقرات ایران، همواره نماد ظلم‌ستیزی و دفاع از خاک بوده‌اند. این کارگردان پیشکسوت بیان کرد که عشق به وطن و تعهد به فرهنگ، انگیزه‌ای بود که باعث می‌شد تمام گروه در سخت‌ترین شرایط، از زندگی در سیاه‌چادر گرفته تا مواجهه با خطرات، با جان و دل کار کنند؛ روحیه‌ای که به گفته او، امروز کمتر یافت می‌شود.
این جلسات که با محوریت واکاوی مفهوم وطن در آثار سینمایی برگزار می‌شود، به‌خوبی نشان داده که چگونه سینماگران ایرانی در دوره‌های مختلف هر یک با نگاه و سبک منحصر به فرد خود، به این مفهوم ادای دین کرده‌اند. رویداد سینمای ایران برای وطن با پیوند دادن نمایش فیلم و گفت‌وگوی تحلیلی، توانسته ضمن تجلیل از بزرگان، میراث غنی سینمای ملی را برای نسل جدید بازتعریف کرده و یادآور شود که این سینما، همواره آینه‌ای تمام‌نما از دغدغه‌ها، رشادت‌ها و عشق بی‌پایان مردمان این سرزمین به خاک‌شان بوده است.
برای شروع بحث، می‌خواستم درباره ایده اصلی و اهداف کلان برنامه‌ای که در حال ضبط آن هستید، توضیح بفرمایید.
بله، حتما. برنامه سینمای ایران برای وطن، به مرور آثار ماندگار سینمای ایران می‌پردازد. در تاریخ سینمای ایران، فیلم‌های ماندگاری با الهام از عرق ملی، عشق به میهن و با موضوع محوری وطن ساخته شده است. جنگ ۱۲ روزه اخیر و همدلی که در پی آن میان مردم شکل گرفت، بهانه‌ای شد تا ما با این عنوان، مروری بر این فیلم‌ها داشته باشیم و نسخه‌های مرمت‌شده آنها را پس از سال‌ها بار دیگر روی پرده سینما ببینیم. برنامه در مرحله اول با پنج فیلم آغاز شد که افتتاحیه آن از روز شنبه در موزه سینما برگزار و تا چهارشنبه ادامه دارد. قرار است از روز شنبه، یازدهم مردادماه، این پنج فیلم در سینماهای تهران و چند شهر دیگر برای مدتی روی پرده برود. پس از آن برای هفته دوم، تعدادی فیلم دیگر با همین ویژگی‌ها (با محوریت وطن) به همین شکل به نمایش درخواهد آمد.
با توجه به این‌که گفتید ویژگی اصلی این فیلم‌ها، «وطن» است، می‌خواستم بدانم گفت‌وگوهایی که پس از نمایش فیلم‌ها با حضور کارشناسان و کارگردانان برگزار می‌شود تا چه اندازه می‌تواند به تبیین میراث این واژه کمک کند؟
محوریت اصلی گفت‌وگوها دقیقا همین موضوع وطن است و به این بهانه، به خود این مفهوم پرداخته می‌شود. در دو نشستی که تا به امروز برگزار شده، خاطرات بسیار خوبی مطرح شد که حتی خود من با وجود سال‌ها فعالیت در این عرصه، برای نخستین‌بار می‌شنیدم. مواردی که آقای قاری از آقای کیارستمی نقل کردند یا نکاتی که دیشب آقای جعفری‌جوزانی درباره آقای انتظامی و نصیریان بیان کردند، برای خود ما یادآور این است که چه سینمای غنی و چه آثار پرمحتوایی داریم. در واقع این گفت‌وگوها یادآور شرایط ساخت این فیلم‌ها به‌خصوص در دهه ۶۰ و ویژگی‌های آنهاست. همچنین نکات ناگفته بسیاری در این جلسات بیان می‌شود و عرق و تعهدی که فیلمسازان و سینماگران ما به موضوع وطن و خاک کشورشان دارند، آشکار می‌شود.
اشاره کردید که این برنامه علاوه بر تهران در شهرهای دیگر نیز برگزار می‌شود. آیا این شهرها مشخص شده‌اند؟
هنوز به صورت قطعی اطلاع‌رسانی نشده است. ان‌شاءالله پیش از شروع برنامه در روز شنبه یازدهم مرداد، اسامی سینماها را اعلام خواهیم کرد اما شهرهای شیراز، مشهد و اصفهان گزینه‌های مطرح هستند. در تهران نیز تلاش شده پردیس‌های سینمایی در نقاط مختلف شهر برپا و یک برنامه هفتگی اعلام شود. هدف این است که علاقه‌مندان به‌ویژه کسانی که این فیلم‌ها را ندیده‌اند، مانند متولدان دهه‌های ۸۰ و ۹۰، یا آنها را بر پرده سینما تماشا نکرده‌اند، بتوانند نسخه‌های مرمت‌شده توسط فیلمخانه ملی ایران را ببینند. این برنامه مروری برای این نسل جدید نیز خواهد بود.
آیا مرحله دوم نمایش فیلم‌ها نیز با همین موضوع «وطن» برگزار می‌شود؟
بله، این مجموعه نمایش فیلم با عنوان سینمای ایران برای وطن برگزار می‌شود و در آن به فیلم‌هایی پرداخته می‌شود که این موضوع در آنها پررنگ باشد.
آیا پس از این رویداد، برنامه‌های مشابهی با موضوعات دیگر مانند سینمای کلاسیک ایران، در نظر دارید؟
موزه سینما به مناسبت‌های مختلف، برنامه‌هایی برای نمایش فیلم‌ها برگزار می‌کند که معمولا شامل آثاری است که توسط فیلمخانه ملی آماده شده و این یک روند روتین در موزه سینماست. به‌عنوان نمونه، ما اخیرا سه برنامه در سازمان سینمایی برگزار کردیم که طی آن در مراسمی ویژه به سینماگرانی که نشان درجه یک هنری دریافت کرده‌اند، پرداخته می‌شود و فیلمی از آن هنرمند به نمایش درمی‌آید. ما رویدادهای خود را به سمت نمایش فیلم‌های نوستالژیک و تاریخ سینما سوق داده‌ایم تا مروری بر این آثار ارزشمند نیز داشته باشیم.
جناب نجفی، از وقتی که در اختیار من گذاشتید، سپاسگزارم. اگر نکته یا برنامه دیگری هست که لازم است اعلام شود، ما در خدمت شما هستیم.
نکته خاص دیگری نیست. فقط باید اشاره کنم که در دوره جدید سازمان سینمایی، تأکید ویژه‌ای بر دیدار با بزرگان و برگزاری برنامه‌هایی برای تکریم پیشکسوتان سینما وجود دارد. تلاش شده طی این مدت، این رویکرد در برنامه‌های سازمان گنجانده شود؛ از‌جمله برنامه‌ای که برای بزرگان هنر دوبلاژ برگزار شد، دیدارهایی که رئیس سازمان با چهره‌های برجسته داشتند و همچنین برنامه‌های نمایش فیلم که برگزار می‌شود تا توجه ویژه‌ای به بزرگان سینمای ایران معطوف شود.
«سینمای ایران برای وطن »فراتر از یک اکران ساده
رویداد سینمایی سینمای ایران برای وطن فراتر از یک اکران ساده فیلم‌های کلاسیک، به محفلی برای گفت‌وگوهای عمیق و بازخوانی خاطراتی بدل شده که ریشه در تاریخ، فرهنگ و عشق به این سرزمین دارد. جلسات نقد و بررسی که پس از نمایش هر فیلم با حضور سینماگران برجسته و کارشناسان برگزار می‌شود، به قلب تپنده این رویداد تبدیل شده و با استقبال مخاطبان، به‌ویژه نسل جوان، مواجه شده است. این نشست‌ها فرصتی بی‌بدیل برای شنیدن ناگفته‌هایی از فرآیند خلق آثاری است که وطن را نه به‌عنوان یک شعار، بلکه به‌مثابه یک مفهوم عمیق و جاری در تاروپود قصه به تصویر کشیده‌اند.
در اولین روز این رویداد، پس از نمایش نسخه مرمت‌شده فیلم خانه دوست کجاست؟ اثر زنده‌یاد عباس کیارستمی، نشستی با حضور محمود کلاری، مدیر فیلمبرداری برجسته و یار دیرین کیارستمی و عبدالجبار کاکایی، شاعر و ترانه‌سرا، برگزار شد. در این جلسه، محمود کلاری با اشاره به خاطراتی از همکاری با کیارستمی، به نکاتی اشاره کرد که تا‌کنون کمتر شنیده شده بود. او از دقت نظر، نگاه شاعرانه و تعهد کیارستمی به جزئیات سخن گفت و تاکید کرد که مفهوم وطن در سینمای او، در دل روابط انسانی، طبیعت بکر و فرهنگ اصیل ایرانی نهفته بود؛ تصویری که شاید مستقیم به مرزهای جغرافیایی اشاره نکند اما روح ایران در آن جاری است.
روز دوم این رویداد به نمایش نسخه باکیفیت فیلم حماسی شیر سنگی ساخته مسعود جعفری‌جوزانی اختصاص داشت. نشست پس از فیلم، با حضور خود جوزانی و علیرضا شجاع‌نوری، بازیگر فیلم، حال و هوایی متفاوت داشت. جوزانی با یادآوری شرایط دشوار ساخت فیلم در دهه ۶۰ و همزمان با جنگ تحمیلی، شیر سنگی را محصول غیرت و همدلی آن دوران دانست. او با شور و حرارت از خاطرات همکاری با بزرگانی چون عزت‌الله انتظامی و علی نصیریان گفت و تاکید کرد که عشایر بختیاری، به‌عنوان ستون فقرات ایران، همواره نماد ظلم‌ستیزی و دفاع از خاک بوده‌اند. این کارگردان پیشکسوت بیان کرد که عشق به وطن و تعهد به فرهنگ، انگیزه‌ای بود که باعث می‌شد تمام گروه در سخت‌ترین شرایط، از زندگی در سیاه‌چادر گرفته تا مواجهه با خطرات، با جان و دل کار کنند؛ روحیه‌ای که به گفته او، امروز کمتر یافت می‌شود.
این جلسات که با محوریت واکاوی مفهوم وطن در آثار سینمایی برگزار می‌شود، به‌خوبی نشان داده که چگونه سینماگران ایرانی در دوره‌های مختلف هر یک با نگاه و سبک منحصر به فرد خود، به این مفهوم ادای دین کرده‌اند. رویداد سینمای ایران برای وطن با پیوند دادن نمایش فیلم و گفت‌وگوی تحلیلی، توانسته ضمن تجلیل از بزرگان، میراث غنی سینمای ملی را برای نسل جدید بازتعریف کرده و یادآور شود که این سینما، همواره آینه‌ای تمام‌نما از دغدغه‌ها، رشادت‌ها و عشق بی‌پایان مردمان این سرزمین به خاک‌شان بوده است.
