«جام‌جم» از دغدغههای والدین درخصوص تهیه لباس مخصوص مدارس گزارش میدهد
لباس فرم پرحاشیه
تب و تاب آماده‌‌سازی دانشآموزان برای سال تحصیلی جدید، دوباره بالا گرفته است. در کنار خرید لوازمالتحریر و ثبتنام مدارس، یکی از پررنگ‌‌ترین دغدغههای خانوادهها، تهیه لباس فرم مدرسه است؛ پوششی که سال‌‌هاست به عنوان نمادی از نظم، یکپارچگی و کاهش تفاوت‌‌های اجتماعی در مدارس تعریف شده اما آنچه در سال‌‌های اخیر یکدست‌‌تر از همه شده، نه فرم لباسها، بلکه نارضایتی والدین از کیفیت پایین و قیمت‌‌های نامعقول این لباس‌‌هاست. البته این یکدست شدن که در ظاهر راهی برای کاهش تفاوت‌‌های طبقاتی بین دانشآموزان است، در سال‌‌های اخیر، خود به چالشی برای معیشت خانوادهها و دغدغه‌‌ای برای کیفیت تبدیل شده است.
حدودا یک ماه پیش بود که عاطفه‌سادات مدبرنژاد، مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش، دستورالعمل ساماندهی و نظارت بر لباس دانشآموزی را به تمامی مدارس کشور ابلاغ کرد و گفت: «تهیه لباس دانشآموزی براساس ماده ۸۵ آیین‌نامه اجرایی مدارس، سازوکارهای مشخصی دارد. براساس این ماده،مسئولیت تعیین نوع ورنگ لباس دانشآموزی با مشارکت شورای دانشآموزی و به عهده شورای مدرسه است و اقدام برای تهیه با مشارکت شورای مدرسه بر عهده انجمن اولیا و مربیان مدرسه است.» با وجود چنین قوانین و دستورالعمل‌هایی، باز هم شاهد هستیم که استفاده از پارچه‌های بی‌کیفیت توسط تولیدکننده‌هایی که مدارس با آنها قرارداد می‌بندند، موضوع گلایه مشترک اکثر والدین و دانشآموزان است.
کیفیت پایین و قیمت بالا
درپی اتفاقات اخیری که در کشور رخ داد، بسیاری از مدارس هنوز برنامه‌ای برای تهیه لباس فرم دانشآموزان اعلام نکرده‌اند. امابراساس مشاهدات میدانی وگفت‌‌و‌گوی خبرنگار«جام‌جم»با بعضی ازخانواده‌‌ها،قیمت بالاوکیفیت پایین لباس فرم دانشآموزان، فصل مشترک صحبت‌های ما با خانوادهها شد. آقای فکری، پدر دانش‌آموز دختری که بتازگی برای ورود به پایه چهارم دبستان ثبتنام کرده، به ما می‌گوید: «دخترم را در مدرسه‌ای دولتی در محدوده مرکز تهران ثبتنام کرده‌ام. اما برای لباس فرم او مبلغ یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان دریافت کردند.» البته این پدر از کیفیت و طرح لباس فرزندش بسیار ناراضی است.
آقای صفری یکی از معلمان مدرسه‌ای پسرانه در منطقه خانی‌آباد نو است. او در صحبت‌هایش با ما از کیفیت پایین لباسها گلایه می‌کند. آن‌گونه که او توضیح میدهد، در طول سال تحصیلی بارها مشاهده کرده است که دانشآموزان بدون لباس فرم به مدرسه می‌آیند؛ چراکه لباس‌‌شان یا بر اثر بازی دچار آسیب و پارگی شده یا به دلیل گرما، از آن لباس استفاده نکرده‌اند.
یکی دیگر از معلمان که دخترش در مدرسه‌ای دولتی در منطقه ۱۴ تهران تحصیل می‌کند نیز در این‌باره می‌گوید: «یکی از مشکلاتی که ما هر ساله با آن رو‌به‌رو هستیم، اجباری نبودن تعویض لباس است. به گونه‌ای که در ابتدای سال تحصیلی، نیمی از دانشآموزان با یک رنگ لباس و نیمی دیگر با همان لباس فرم‌های سال گذشته‌شان در مدرسه حضور پیدا می‌کنند، مسأله‌ای که منجر به بی‌نظمی در مدرسه میشود.» افزایش نرخ تورم، بالا رفتن قیمت پارچه، دستمزد تولیدکنندگان و هزینه حمل و نقل از جمله دلایلی است که تولیدکنندگان و مدیران مدارس برای توجیه افزایش قیمت‌‌ها عنوان می‌کنند. اما مشکل فقط قیمت نیست؛ اغلب خانوادهها از کیفیت پایین دوخت و پارچه لباسها نیز گلایه دارند. این موضوع در حالی است که خانوادهها به‌‌ندرت اجازه انتخاب یا خرید لباس فرم از منابع دیگر را دارند.
لباس فرم، زیر ذره‌‌بین سامانهای یکپارچه
چند روزی است که سامانه یکپارچه لباس فرم مدارس با هدف ساده‌سازی فرآیند سفارش، توزیع و مدیریت لباس فرم دانشآموزان در سراسر کشور طراحی و راهاندازی شده است. طبق گفته عاطفه‌سادات مدبرنژاد، مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش، در این سامانه اسامی تولیدی‌های مجاز و نرخ‌نامه مصوب لباس دانشآموزان قرار گرفته تا خانوادهها و انجمن‌های اولیا و مربیان با توجه به نرخ‌های ابلاغی، نسبت به تهیه لباس دانشآموزان اقدام کنند. سامانهای که حالا بسیاری چشم امید به آن بسته‌‌اند اما هنوز پرسش‌هایی درباره کارایی، اجرا و عادلانه بودن آن در سطح کشور وجود دارد که باید دید آیا دغدغه والدین و دانشآموزان ایجاد چنین سامانه‌هایی است یا اینکه باز هم باید به شیوه اجرا و نظارت به‌عنوان دو اصل گمشده در این‌خصوص.
پای نظارت در میان نیست!
سال ۹۶ بود که با امضای تفاهم‌نامه‌‌ای با اتحادیه، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان پوشاک و برگزاری جلسات مختلف با وزیر وقت آموزش و پرورش، طرحی تهیه شد تا به این شکل روند تهیه لباس فرم دانشآموزان به شکل کاملا شفاف و با مناسب‌‌ترین قیمت به سرانجام برسد. عاطفه‌سادات مدبرنژاد درخصوص قیمت امسال لباس فرم دانشآموزان می‌گوید: «هنوز هزینه لباس فرم دانشآموزان تعیین نشده و این روند پس از طی مراحل قانونی و تصویب توسط مراجع قانونی به آموزش و پرورش اعلام و توسط آموزش و پرورش به مدارس و خانوادهها نیز ابلاغ میشود.» در این بین البته برخی خانوادهها نگران هستند که نرخ‌های معقولی در نظر گرفته نشود. چراکه برخی مدارس، شرکت‌‌هایی خاص را برای تهیه لباس فرم دانشآموزان انتخاب می‌کنند و خانوادهها مجبورند از همین مسیر و با هر قیمتی خرید کنند. در مواردی حتی یک فروشگاه خاص، تامین‌‌کننده لباس فرم برای چند مدرسه در منطقه میشود. این انحصار سبب شده تا نظارت بر قیمت و کیفیت تضعیف‌شده و عملا قدرت چانه‌‌زنی خانوادهها از بین برود.
یکدست بودن یا نبودن؟
در مدارس ایران، یکدستی ظاهرا یک اصل خدشه‌‌ناپذیر است؛ همه‌چیز باید از نظر ظاهر، رنگ، مدل و حتی جنس، شبیه هم باشد. البته سیاست‌‌گذاران آموزشی بر این باورند که یکدست‌بودن لباسها مانع از بروز فاصله طبقاتی در مدارس میشود اما شواهد میدانی نشان میدهد که دانشآموزان راه‌‌های دیگری برای نمایش تمایز پیدا می‌کنند؛ از گوشی تلفن همراه گرفته تا لوازمالتحریر و ... به نظر می‌‌رسد یکسان‌‌سازی ظاهری، بدون رسیدگی به ریشه‌‌های نابرابری، بیشتر یک مسکن موقتی است تا راه‌‌حلی پایدار. در کنار این مورد موضوع دیگری که دغدغه خانواده‌هاست، تغییر هرساله لباس فرم فرزندان‌شان است که در شرایط اقتصادی کنونی، خیلی مقرون به‌صرفه نیست. حتی مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش نیز اعلام کرده که به مدارس تأکید شده است حتی‌المقدور طرح و رنگ را تا چند سال تغییر ندهند تا دانشآموزان بتوانند از لباس سال قبل خود استفاده کنند؛ البته طبیعی است دانشآموزان ورودی در هر دوره تحصیلی جدید باید لباس فرم را براساس طرح و رنگ مدرسه جدید خود تهیه کنند.
لباس فرم، ابزار عدالت یا بی‌عدالتی؟
لباس فرم، اگرچه در نگاه نخست نماد نظم و همسان‌‌سازی در فضای آموزشی تلقی میشود اما آنچه امروز در بطن جامعه و مدارس رخ میدهد،فراترازبحث یکسان‌‌پوشی است.واقعیت این که سال‌‌هاست دغدغه لباس مدرسه، ازکارکرد تربیتی و آموزشی خود فاصله گرفته و به چالشی اقتصادی، اجتماعی و حتی روانی برای خانوادهها تبدیل شده است.درشرایطی که سامانه یکپارچه لباس فرم، با هدف شفاف‌سازی، کنترل قیمت و حذف انحصار راهاندازی شده، هنوز نشانه‌ای جدی از تغییر محسوس در میدان عمل دیده نمی‌شود. تا زمانی که مدارس بدون مشارکت واقعی اولیا، تولیدکننده‌‌های خاص را با قراردادهای یک‌طرفه تعیین می‌کنند، نظارت رنگ می‌بازد و خانوادهها ناچار به پذیرش قیمت‌‌هایی می‌شوند که مناسب نیست. لباس فرم تنها زمانی می‌تواند ابزار عدالت آموزشی باشد که انتخاب در آن معنا داشته باشد، کیفیت برظاهرسازی غلبه کند ونظارت از مقام شعار فراتر برود.
کیفیت پایین و قیمت بالا
درپی اتفاقات اخیری که در کشور رخ داد، بسیاری از مدارس هنوز برنامه‌ای برای تهیه لباس فرم دانشآموزان اعلام نکرده‌اند. امابراساس مشاهدات میدانی وگفت‌‌و‌گوی خبرنگار«جام‌جم»با بعضی ازخانواده‌‌ها،قیمت بالاوکیفیت پایین لباس فرم دانشآموزان، فصل مشترک صحبت‌های ما با خانوادهها شد. آقای فکری، پدر دانش‌آموز دختری که بتازگی برای ورود به پایه چهارم دبستان ثبتنام کرده، به ما می‌گوید: «دخترم را در مدرسه‌ای دولتی در محدوده مرکز تهران ثبتنام کرده‌ام. اما برای لباس فرم او مبلغ یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان دریافت کردند.» البته این پدر از کیفیت و طرح لباس فرزندش بسیار ناراضی است.
آقای صفری یکی از معلمان مدرسه‌ای پسرانه در منطقه خانی‌آباد نو است. او در صحبت‌هایش با ما از کیفیت پایین لباسها گلایه می‌کند. آن‌گونه که او توضیح میدهد، در طول سال تحصیلی بارها مشاهده کرده است که دانشآموزان بدون لباس فرم به مدرسه می‌آیند؛ چراکه لباس‌‌شان یا بر اثر بازی دچار آسیب و پارگی شده یا به دلیل گرما، از آن لباس استفاده نکرده‌اند.
یکی دیگر از معلمان که دخترش در مدرسه‌ای دولتی در منطقه ۱۴ تهران تحصیل می‌کند نیز در این‌باره می‌گوید: «یکی از مشکلاتی که ما هر ساله با آن رو‌به‌رو هستیم، اجباری نبودن تعویض لباس است. به گونه‌ای که در ابتدای سال تحصیلی، نیمی از دانشآموزان با یک رنگ لباس و نیمی دیگر با همان لباس فرم‌های سال گذشته‌شان در مدرسه حضور پیدا می‌کنند، مسأله‌ای که منجر به بی‌نظمی در مدرسه میشود.» افزایش نرخ تورم، بالا رفتن قیمت پارچه، دستمزد تولیدکنندگان و هزینه حمل و نقل از جمله دلایلی است که تولیدکنندگان و مدیران مدارس برای توجیه افزایش قیمت‌‌ها عنوان می‌کنند. اما مشکل فقط قیمت نیست؛ اغلب خانوادهها از کیفیت پایین دوخت و پارچه لباسها نیز گلایه دارند. این موضوع در حالی است که خانوادهها به‌‌ندرت اجازه انتخاب یا خرید لباس فرم از منابع دیگر را دارند.
لباس فرم، زیر ذره‌‌بین سامانهای یکپارچه
چند روزی است که سامانه یکپارچه لباس فرم مدارس با هدف ساده‌سازی فرآیند سفارش، توزیع و مدیریت لباس فرم دانشآموزان در سراسر کشور طراحی و راهاندازی شده است. طبق گفته عاطفه‌سادات مدبرنژاد، مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش، در این سامانه اسامی تولیدی‌های مجاز و نرخ‌نامه مصوب لباس دانشآموزان قرار گرفته تا خانوادهها و انجمن‌های اولیا و مربیان با توجه به نرخ‌های ابلاغی، نسبت به تهیه لباس دانشآموزان اقدام کنند. سامانهای که حالا بسیاری چشم امید به آن بسته‌‌اند اما هنوز پرسش‌هایی درباره کارایی، اجرا و عادلانه بودن آن در سطح کشور وجود دارد که باید دید آیا دغدغه والدین و دانشآموزان ایجاد چنین سامانه‌هایی است یا اینکه باز هم باید به شیوه اجرا و نظارت به‌عنوان دو اصل گمشده در این‌خصوص.
پای نظارت در میان نیست!
سال ۹۶ بود که با امضای تفاهم‌نامه‌‌ای با اتحادیه، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان پوشاک و برگزاری جلسات مختلف با وزیر وقت آموزش و پرورش، طرحی تهیه شد تا به این شکل روند تهیه لباس فرم دانشآموزان به شکل کاملا شفاف و با مناسب‌‌ترین قیمت به سرانجام برسد. عاطفه‌سادات مدبرنژاد درخصوص قیمت امسال لباس فرم دانشآموزان می‌گوید: «هنوز هزینه لباس فرم دانشآموزان تعیین نشده و این روند پس از طی مراحل قانونی و تصویب توسط مراجع قانونی به آموزش و پرورش اعلام و توسط آموزش و پرورش به مدارس و خانوادهها نیز ابلاغ میشود.» در این بین البته برخی خانوادهها نگران هستند که نرخ‌های معقولی در نظر گرفته نشود. چراکه برخی مدارس، شرکت‌‌هایی خاص را برای تهیه لباس فرم دانشآموزان انتخاب می‌کنند و خانوادهها مجبورند از همین مسیر و با هر قیمتی خرید کنند. در مواردی حتی یک فروشگاه خاص، تامین‌‌کننده لباس فرم برای چند مدرسه در منطقه میشود. این انحصار سبب شده تا نظارت بر قیمت و کیفیت تضعیف‌شده و عملا قدرت چانه‌‌زنی خانوادهها از بین برود.
یکدست بودن یا نبودن؟
در مدارس ایران، یکدستی ظاهرا یک اصل خدشه‌‌ناپذیر است؛ همه‌چیز باید از نظر ظاهر، رنگ، مدل و حتی جنس، شبیه هم باشد. البته سیاست‌‌گذاران آموزشی بر این باورند که یکدست‌بودن لباسها مانع از بروز فاصله طبقاتی در مدارس میشود اما شواهد میدانی نشان میدهد که دانشآموزان راه‌‌های دیگری برای نمایش تمایز پیدا می‌کنند؛ از گوشی تلفن همراه گرفته تا لوازمالتحریر و ... به نظر می‌‌رسد یکسان‌‌سازی ظاهری، بدون رسیدگی به ریشه‌‌های نابرابری، بیشتر یک مسکن موقتی است تا راه‌‌حلی پایدار. در کنار این مورد موضوع دیگری که دغدغه خانواده‌هاست، تغییر هرساله لباس فرم فرزندان‌شان است که در شرایط اقتصادی کنونی، خیلی مقرون به‌صرفه نیست. حتی مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش نیز اعلام کرده که به مدارس تأکید شده است حتی‌المقدور طرح و رنگ را تا چند سال تغییر ندهند تا دانشآموزان بتوانند از لباس سال قبل خود استفاده کنند؛ البته طبیعی است دانشآموزان ورودی در هر دوره تحصیلی جدید باید لباس فرم را براساس طرح و رنگ مدرسه جدید خود تهیه کنند.
لباس فرم، ابزار عدالت یا بی‌عدالتی؟
لباس فرم، اگرچه در نگاه نخست نماد نظم و همسان‌‌سازی در فضای آموزشی تلقی میشود اما آنچه امروز در بطن جامعه و مدارس رخ میدهد،فراترازبحث یکسان‌‌پوشی است.واقعیت این که سال‌‌هاست دغدغه لباس مدرسه، ازکارکرد تربیتی و آموزشی خود فاصله گرفته و به چالشی اقتصادی، اجتماعی و حتی روانی برای خانوادهها تبدیل شده است.درشرایطی که سامانه یکپارچه لباس فرم، با هدف شفاف‌سازی، کنترل قیمت و حذف انحصار راهاندازی شده، هنوز نشانه‌ای جدی از تغییر محسوس در میدان عمل دیده نمی‌شود. تا زمانی که مدارس بدون مشارکت واقعی اولیا، تولیدکننده‌‌های خاص را با قراردادهای یک‌طرفه تعیین می‌کنند، نظارت رنگ می‌بازد و خانوادهها ناچار به پذیرش قیمت‌‌هایی می‌شوند که مناسب نیست. لباس فرم تنها زمانی می‌تواند ابزار عدالت آموزشی باشد که انتخاب در آن معنا داشته باشد، کیفیت برظاهرسازی غلبه کند ونظارت از مقام شعار فراتر برود.
