بازگشت مروارید سیاه به وضعیت سفید

به گفته صاحبنظران در سال‌های اخیر عوامل متعددی همچون ورود انواع آلودگی به دریای خزر، صید بی‌رویه و قاچاق، از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی تخم‌ریزی و بسیاری عوامل دیگر سبب کاهش ذخایر این آبزیان گرانقدر باستانی شده است. با این اوصاف در حال حاضر در ۲۲ استان ایران پرورش ماهی خاویاری در دستور کار قراردارد واستان‌های ساحلی در شمال کشور هم به صورت ویژه این موضوع را در دستور کار دارند.بعد از فروپاشی شوروی و فقدان برنامه‌ریزی وکنترل صید در دریای خزر توسط حاکمان کشورهای استقلال یافته، استفاده از برخی سموم کشاورزی و اکتشاف نفت موجب بروز خسارات سنگین بر ذخایر و کاهش چشمگیر صید ماهیان خاویاری شد. در همان زمان، شماری ازمتخصصان شیلات و آبزیان هشدار داده‌اند که نسل ماهیان خاویاری در معرض خطر انقراض قرار دارد و با توجه به این که خزر وماهیان خاویاری موجود دراین دریا متعلق به کشورهای حاشیه خزر هستند، تمامی این کشورها باید در حفظ حیات وحش و ثروت‌های خداداد آن کوشا باشند. این مسائل و به ویژه قاچاق این‌گونه آبزی با ارزش موجب شتاب در روند انقراض و نابودی ماهیان خاویاری شده که در راستای آن، طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست، صید هر قطعه ماهی خاویاری شامل فیل ماهی،اوزن برون، قره برون و چالباش۱۰۰میلیون ریال جریمه دارد و قانونگذار برای صید غیرمجاز آن جریمه تا سقف پنج برابر قیمت این‌گونه‌ها تعیین کرده است. 
     
گام بلند گیلانی‌ها برای تولید خاویار
تخم ماهی خاویار جزو گران‌ترین خوراکی‌‌های دنیاست و خاویار ایرانی ازجهت کیفیت درفهرست بهترین‌ها درتمام کشورها شناخته می‌شود. اگر قرار باشد خاویار را بشناسیم باید ابتدا نام «خزر» را جست‌وجو کنیم. تاچند دهه قبل بیش از ۹۰درصد خاویار جهان از دریاچه خزر تأمین می‌شد و این اکوسیستم به‌عنوان بزرگ‌‌ترین منبع این ماهیان مطرح بود اما به مرور، میزان تولید خاویار در خزر کاهش یافت تا جایی که عنوان می‌شد شاید دیگر نتوان در این آب‌ها خاویاری به دست‌آورد. با این حال و با اقدامات انجام شده، هم اکنون در ۲۲استان ایران پرورش ماهی خاویاری در دستور کار قراردارد و با این‌که تعهد تولید یک میلیون بچه ماهی خاویاری در گیلان محقق شده، پیش‌بینی مدیرکل شیلات این استان رشد ۵۰درصدی تولید بچه ماهیان خاویاری در سال جاری است. کوروش خلیلی با اشاره به فعالیت سه مرکز بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری در گیلان می‌گوید:«این استان در حوزه بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری و استخوانی پیشتاز است واقدامات خوبی دربخش‌های مختلف دراین منطقه صورت گرفته است.»
وی از تکثیر ‌چهارجفت گونه قره برون در مرکز بازسازی ذخایر شهید بهشتی رشت خبر داده و با تاکید بر این‌که این اقدام گام بزرگی درانجام تعهدات سازمانی شیلات درحوزه ذخایر ماهیان خاویاری است، این ماهیان را شناسنامه خزر معرفی می‌کند.مدیرکل شیلات گیلان با اشاره به این‌که حفظ ذخایر ماهیان خاویاری برای تحقق اقتصاد دریا‌محور بسیار ارزشمند و حیاتی است، بر لزوم حفظ ژنتیکی و ذخایر این‌گونه از ماهیان تاکید کرده و ادامه می‌دهد: «گیلان در حوزه مدیریت توسعه ماهیان خاویاری در سال گذشته جزو استان‌های برتر کشور شناخته شد.»خلیلی با اشاره به شرایط خوب و اقدامات مؤثر انجام شده در مراکز بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری در گیلان اضافه می‌کند: «هم اکنون به تعهدی که در رابطه با تولید یک میلیون بچه ماهی در مراکز بازسازی داشته‌ایم رسیده‌ایم و پیش‌بینی می‌شود که امسال به رشد ۵۰ درصدی در تولید بچه ماهی برسیم.»وی با بیان این‌که اواخر خردادماه فصل رهاسازی بچه ماهیان خاویاری در گیلان آغاز می‌شود، می‌گوید: «رهاسازی بچه ماهیان خاویاری به شرایط فیزیک و شیمی و همچنین تأمین تغذیه رودخانه‌ها بستگی دارد.»
     
تکمیل زیرساخت‌ها در گلستان
کاهش ذخیره ماهیان خاویاری دریای خزر ناشی از صید بی‌رویه سالیان گذشته، یکی از مشکلات فرآوری تداوم حیات این آبزی در معرض انقراض است که اجرای طرح‌های متعدد احیا مانند آغاز احداث بزرگ‌ترین مزرعه پرورش ماهیان خاویاری گلستان خطر پاک شدن کامل دریای خزر از حضور مروارید سیاه را تا حد زیادی از بین خواهد برد.در ایران، گلستان مهم‌ترین محل صید ماهیان خاویاری است که به تنهایی نیمی از خاویار کشور در آنجا استحصال می‌شود.از ابتدای دولت سیزدهم بیش از ۱۰۰ کیلوگرم خاویار در مرکز استان گلستان فرآوری و بخش عمده‌ آن به کشورهای اروپایی، آمریکایی و اوراسیا صادر شد.