«نه» علمای اهل سنت به وهابیت

چهارم تا ششم شهریور (هفته گذشته) کنفرانسی با شرکت علمای اهل سنت با نظارت رمضان قدیروف، رئیس‌جمهور چچن در گروزنی پایتخت این کشور برگزار شد. یکی از مدعوین این کنفرانس، احمد الطیب شیخ الازهر بود. دراین کنفرانس به مسائل روز جهان اسلام پرداخته شد و در پایان بیانیه‌ای صادر شد که در آن اهل سنت را در سه گروه «صوفیه، ماتریدیه و اشعریه» منحصر دانست و به رغم این‌که از چهارمکتب اصلی اهل سنت (حنفی، حنبلی، شافعی و مالکی) دفاع کرد اما نامی از سلفی‌ها به میان نیاورد و دربیانیه پایانی نیز آنها را جزو اهل سنت ندانست . وهابیت مکتبی ساختگی از سوی محمد عبدالوهاب است که در ابتدای قرن بیستم در عربستان سعودی شکل گرفت و حاکمان سعودی نیز این مکتب را زیربنای تاسیس دولت خود بر حجاز و نجد کردند .

از آن به بعد وهابیت به اصلی ترین ایدئولوژی عربستان تبدیل شد و با دلارهای نفتی این کشور در سراسر جهان گسترش یافت. رفته رفته در کنار وهابیت شاخه افراطی و تندروی دیگری به نام سلفی‌گری رشد کرد که هرچند ریشه در علمای اهل سنت قدیم (ابن تیمیه) داشت اما عربستان به دلیل منافع سیاسی خود بر روی این گرایش نیز سرمایه‌گذاری کرد. سلفی‌ها و وهابیت امروزه پرورش‌دهنده تمام گروه‌های تروریستی از القاعده گرفته تا داعش و جبهه النصره و غیره هستند. گروه‌هایی که همه به جنایتکاری و خونریزی شهرت داشته و دشمنی با اهل تشیع را نیز در دستور کار خود دارند. هفته گذشته روزنامه نیویورک‌تایمز گزارش مفصلی درباره ارتباط عربستان و گروه‌های تروریستی در خاورمیانه منتشر کرد که در آن بصراحت گفته شده بود وهابیت پشتوانه فکری همه گروه‌های تروریستی خطرناک از جمله داعش بوده و برای مبارزه با این گروه‌های تروریستی باید حامیان فکری و سیاسی آنها را هدف قرار داد .

به گزارش العالم، صدور بیانیه پایانی کنفرانس گروزنی درواقع ضربه‌ای سخت بر فرقه‌های ساختگی همچون وهابیت تکفیری وارد کرد و نشان داد که این فرقه‌ها اساسا مبنای دینی درستی نداشته و از موقعیت اهل سنت به نفع خود سوء‌استفاده می‌کنند . نکته دیگر این‌که نشان داده شد تنها گروه‌های شیعه نیستند که با سلفی‌ها و تکفیری‌ها مخالفت می‌کنند بلکه این گروه‌های افراطی در درون اهل سنت نیز جایی ندارند و رفته رفته جوامع اسلامی نسبت به خطر تکفیری‌ها آگاه می‌شوند. شرکت‌کنندگان در این کنفرانس تلاش خود را یک «نقطه تحول مهم و ضروری برای تصحیح انحراف بزرگ و خطرناکی» دانستند که «در اثر تلاش افراط گرایان برای سرقت این لقب و منحصر کردن آن به خودشان، وارد مفهوم «اهل سنت و جماعت» کرده اند».

واکنش‌ها

این کنگره قبل و حین برگزاری با واکنش‌ها منفی متعددی روبه‌رو شد و شدت انتقادها نسبت به بیانیه پایانی آن افزایش یافت تا جایی که محمد السعیدی مدرّس فقه و علوم در دانشگاه ام‌القری عربستان در این زمینه مدعی شد هدف از برگزاری این کنفرانس، عکس چیزی است که بیان شده و حتی نوعی «توطئه» علیه جهان اسلام و بویژه عربستان سعودی است. السعیدی همچنین از این که هیچ یک از «علما»ی سعودی به کنگره دعوت نشده بودند، ابراز نارضایتی کرد. از عربستان فقط حاتم العونی پژوهشگر مسائل شرعی در این کنگره حضور داشت و او هم دلیل حضورش را «تلاش برای وسعت دادن دایره لقب اهل سنت و جماعت» اعلام کرده بود.

پیروان وهابیت برای تخریب کنفرانس مذکور طی روزهای برگزاری آن هزاران پیام و مطلب در شبکه‌های اجتماعی، علیه شرکت‌کنندگان در آن منتشر کردند.

شیخ یوسف القرضاوی رئیس اتحادیه علمای اهل سنت نیز با اظهاراتی تند برگزاری این همایش را «کنفرانس ضرار» توصیف کرد و گفت: «امت اسلام یعنی همه کسانی که به خدا و کتاب و رسولش ایمان دارند و این شامل همه مسلمانان از جمله سلفی‌ها می‌شود. بیانیه پایانی این کنفرانس به جای جمع کردن اهل سنت و جماعت و قرار دادن آنها در یک صف واحد به دنبال تفرقه بوده است.»

وی با ژست دفاع از آرمان‌های جهان اسلام گفت:« امت اسلامی اینقدر فرصت ندارد که دوباره اختلافات تاریخی را احیاء کند حال آن‌که در فلسطین و سوریه و یمن و غیره خون‌های مردم ریخته می‌شود.» القرضاوی از حضور شیخ احمد الطیب شیخ الازهر نیز در این کنفرانس بشدت انتقاد کرد و گفت به دلیل تحولات سوریه رمضان قدیروف رئیس‌جمهور چچن باحمایت کرملین دست به این ابتکار عمل زده است و می‌خواهد اسلام صوفیه را در مقابل اسلام سیاسی قرار دهد. شیخ قرضاوی که به لحاظ فکری وابسته به اخوان‌المسلمین است خود را مدافع «اسلام سیاسی» می‌داند و به رغم اختلافاتی که با عربستان دارد در بیشتر موارد همکاری می‌کند .

بیانیه کنفرانس گروزنی

روزنامه مصری الیوم السابع بیانیه کنفرانس گروزنی را منتشر کرد که خلاصه‌ای از آن را می‌خوانید:

1-‌ اهل سنت و جماعت عبارتند از اشاعره، ماتریدیه و کسانی که به مذاهب چهارگانه فقهی اهل سنت باور دارند. درکنار اهل تصوف خالصانه بر طریقه امام الجنید و سایر کسانی که بر این شیوه بوده‌اند .

2- قرآن کریم دارای حریمی است و سایر علوم کمک می‌کنند تا معانی آن استنباط شود و درزندگی به صورت تمدن و ادب و هنر واخلاق و ایمان و آبادانی تجلی پیدا کند و سعادت دنیا و آخرت مسلمانان را تامین نماید.

3- این کنفرانس یک نقطه تحول و لازم برای اصلاح انحرافات الحادی و خطرناکی است که اهل سنت و جماعت را فرا گرفته است. زیرا افراط‌گرایان سعی می‌کنند از این عنوان شریف برای خود و مقاصد کوتاه‌شان بهره‌برداری کنند .

4- کنفرانس توصیه می‌کند یک کانال تلویزیونی در اتحادیه روسیه تاسیس گردد تا بتواند چهره درست اسلام را معرفی و با افراط‌گرایان و تروریست‌ها مقابله کند .

5- در جمهوری چچن یک مرکز علمی تاسیس خواهد شد که وظیفه اش مطالعه فرقه‌های معاصر اسلامی و هدفش ایجاد فضایی برای نقد علمی صاحبان تفکر افراطی است . نام این مرکز «تبصیر» خواهد بود .

6- ضرورت دارد مراکز بزرگی مانند الازهر شریف و قرویین و زیتونیه و حضرموت و سایر مراکز علمی، با نهادهای دینی و علمی در اتحادیه روسیه همکاری کنند .

7- باید به حاکمان توصیه شود که روش معتدل و میانه را برگزینند و نسبت به سوء‌استفاده از گفتمان دینی هشدار داده شود. باید جلوی سیاست‌هایی که موجب تفرقه و جنگ‌افروزی بین مسلمانان می‌شود بشدت گرفته شود .