کار، کار انگلیسی ها است

خاطرات همفر، مصداق بارز آوردن دروغ برای اثبات راستی است. به نظر می‌رسد نویسنده این کتاب، نه‌تنها یک جاسوس انگلیسی نباشد، بلکه حتی شرح یک مأموریت یا سیاحت‌نامه اروپایی‌ها در شرق را نیز نخوانده باشد و اندکی دانش تاریخی هم ندارد. نام همفر در هیچ‌جا بجز این کتاب، به چشم نمی‌خورد و در فهرست مأموران کمپانی هند شرقی کسی به نام همفر وجود ندارد. در مقدمه کتاب آمده است خاطرات همفر برای نخستین بار توسط آلمان‌ها حین جنگ جهانی دوم در مجله اشپیگل به چاپ رسید. یعنی در واقع متن انگلیسی کتاب نیز در دسترس نیست.

اگر آنچه در مقدمه کتاب آمده درست باشد، این احتمال وجود دارد که این کتاب، توسط آلمان‌ها برای تخریب چهره بریتانیای کبیر در میان مردم خاورمیانه منتشر شده باشد. اما از شیوه نگارش خاطرات چنین بر می‌آید که به احتمال قوی‌تر این کتاب توسط بنیادگرایان برای اثبات ناشیانه انتساب وهابیت به انگلیسی‌ها به رشته تحریر درآمده باشد.

در کتاب تناقضات زمانی بسیاری وجود دارد. به نوشته کتاب، همفر حدود سال 1710 به خاورمیانه آمده است، در صفحه اول کتاب آمده: «بریتانیا، امپراتوری بزرگی که آفتاب هیچگاه در آن غروب نمی‌کند» و از هند و چین و خاورمیانه به‌عنوان مستعمرات بریتانیا نام می‌برد. این در حالی است که امپراتوری انگلستان حدود یک قرن بعد به چنین وسعتی دست یافت و تا زمان وقوع نبرد پلاسی در 1757 هیچ تسلطی بر هند نداشت.

به نوشته کتاب، همفر حدود سال 1713 در بصره برای اولین بار عبدالوهاب جوان را دیده است، که یک بار هم با شیخ جواد قمی مناظره کرده است، در حالی که به گواهی منابع تاریخی، عبدالوهاب متولد سال 1703 است و در این سال کودکی ده ساله بوده است. بر اساس این کتاب، عبدالوهاب شخصی آزاداندیش بوده که تفکرات ضدشیعی هم نداشته است. در حالی که تفکرات ضد شیعی عبدالوهاب، مشهورتر از کفر ابلیس است.

دروغ‌های متعدد دیگری نیز در کتاب به چشم می‌خورد. در قسمتی از کتاب آمده است مذهب شیعه چون باب اجتهاد را نبسته رو به گسترش است و با این‌که روزی یک دهم اهل سنت بوده، امروز تقریبا جمعیتی مساوی اهل سنت دارد! نویسنده کتاب در برخی موارد عبدالوهاب را شراب‌خوار، زنا کار، جاسوس انگلیس و گاهی نیز ملحد معرفی می‌کند. موارد متعددی نیز برای اثبات حقانیت اسلام و همچنین تخریب چهره انگلیسی‌ها در کتاب به چشم می‌خورد که از آن رو که بسیار ناشیانه است، بیشتر مضحک و خنده‌آور است.

برای اثبات ریشه‌های انگلیسی عقاید وهابیت آنقدر سند و مدرک متقن وجود دارد که نیازی به خاطرات نخ‌نما و جعلی یک جاسوس ناشناخته انگلیسی نباشد. آفتاب آمد دلیل آفتاب! سیاق متن خاطرات خود گواهی آشکار بر جعلی بودن آن است. خاطرات همفر، زاییده تفکر دایی جان ناپلئونی است، تفکری که ایمان دارد کار، کار انگلیس‌هاست؛ توهم توطئه در میان مسلمانانی که به جای آن که دست به زانو بزنند و بلند شوند، راحت‌تر دیده‌اند تمام تقصیرها را به گردن انگلیس بیندازند.

سارا رهبری / جام‌جم