امیدواری برای بازگرداندن میراث هخامنشیان

به گزارش جام‌جم، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یکی از همراهان رئیس‌جمهور در سفر به نیویورک است تا علاوه بر ارائه نظرات مشورتی به ایشان با موسسه شیکاگو برای بازگرداندن بقیه الواح هخامنشی که بیش از 70 سال از به امانت سپردن آن می‌گذرد، مذاکره کند. اگر چه انجام مذاکرات می‌تواند زمان و سازوکار اجرایی انتقال الواح به ایران را تسریع و تسهیل کند، اما به گفته صاحب‌نظران پیش از اعلام رای دادگاه فدرال آمریکا نمی‌توان برای بازگرداندن این الواح اقدامی انجام داد.

الواح گلی تخت جمشید که در سال 1316در حفاری‌های مشترک ایران و موسسه شرق‌شناسی شیکاگو کشف شد، به منظور انجام تحقیقات علمی به صورت موقت به این موسسه امانت داده شده بود و بر اساس تفاهم‌نامه‌هایی که امضا شد، بخشی از هزاران لوحی که به امانت داده شده بود، در سال‌های 1327 و 1350 شمسی و تعدادی نیز با پیگیری‌های سازمان میراث فرهنگی در سال 1383 به کشور بازگردانده شد.

اما در سال 1385 وکلای 9 نفر از اتباع ایالات متحده آمریکا با وارد کردن اتهام واهی حمایت ایران از تروریسم و تامین سلاح جهت حماس در جریان بمبگذاری 1997 در اسرائیل، نزد یکی از محاکم ایالت شیکاگو در آمریکا طرح دعوی کردند و در غیاب ایران به عنوان طرف دعوی موفق به اخذ حکم محکومیت ایران به پرداخت مقادیر کلانی غرامت به شاکیان پرونده شدند که به منظور اجرای این حکم، وکلای شاکیان پرونده در پی توقیف و صدور حکم حراج اموال فرهنگی تاریخی ایران که در موزه‌ها و موسسات آمریکایی از جمله مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو نگهداری می‌شد، برآمدند تا مبلغ حاصل از حراج اشیای تاریخی به آنان تحویل داده شود.

موسسه شرق‌شناسی به محض صدور حکم توقیف موقت الواح و در برخورد با پرونده اجرای حکم غرامت مربوط به پرونده کشته‌‌شدگان انفجار اسرائیل، مانع از صدور حکم حراج الواح شد، اما دادگاه اعلام کرد که موسسه شرق‌شناسی در موقعیت دفاع از حقوق ایران نیست و دولت ایران خود باید با ثبت دادخواست اعتراض و ورود رسمی به روند قضایی، از موضع خود دفاع کند.

به محض این اتفاق، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با رایزنی با وزارت خارجه و مرکز حقوقی ریاست جمهوری پس از جلسات متعدد با شورای عالی امنیت ملی نسبت به استخدام وکیل بومی برای پیگیری این پرونده اقدام کرد.درپی اقدامات قضایی از سوی ایران حرکت‌های مردمی و اعتراض 500 استاد دانشگاه جهان به رئیس‌جمهور آمریکا نیز برای بازگرداندن الواح به ایران شکل گرفت و در نهایت رای دادگاه آمریکا به نفع ایران صادر شد، اما به دلیل ارائه دادخواست مجدد از سوی مدعیان پرونده دوباره در دادگاه مورد بررسی قرار گرفت.

باید منتظر رای دادگاه شد

عبدالمجید ارفعی اولین ایرانی متخصص زبان اکدی و ایلامی که در ترجمه این الواح نقش اساسی داشته است، در این باره به جام‌جم گفت: گلنبشته‌های هخامنشی متاسفانه هنوز در توقیف دادگاه آمریکاست و قرار بود دادگاه تا اوایل پاییز رای خود را صادر کند و باید منتظر ماند که رای دادگاه چه خواهد بود.

وی افزود: حدود دو سال پیش دادگاه آمریکا رای را به نفع ایران صادر کرد، اما از طرف دیگر مدعیان که الواح هخامنشی را به عنوان غرامت مطرح کرده بودند دادخواست دادند و این پرونده در دادگاه فدرال آمریکا در حال بررسی است و امیدواریم این بار هم رای به نفع ایران صادر شود.

ارفعی تاکید کرد: تا زمانی که دادگاه نظر خود را بر آزاد کردن این الواح صادر نکند نمی‌توان اقدامی برای بازگرداندن آن انجام داد، اما مذاکرات با موسسه شرق شناسی شیکاگو می‌تواند از این نظر مفید باشد که بعد از اعلام رای دادگاه به نفع ایران مراحل انتقال این الواح به کشور بلافاصله و با سرعت صورت گیرد.

وی درباره این ‌که چه تعداد از الواح در موسسه شیکاگو باقی است، گفت: این الواح در چند نوبت به ایران بازگردانده شده است که البته بسیاری از این قطعات خرد و ریز است و تعداد آنها بیشتراز 30 هزار عدد است، اما بدنه‌های اصلی و سالم این الواح هنوز آنجاست و باید رفت آنجا و شمارش را مطابق با شمارش اولیه انجام داد.

پیگیری تا رسیدن به نتیجه قطعی

امید غنمی، مدیرکل حقوقی و املاک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این باره گفت: پرونده الواح هخامنشی تا حصول نتیجه قطعی پیگیری می‌شود.

وی افزود: براساس مذاکرات و مکاتبه‌های صورت گرفته با موسسه شرق‌شناسی شیکاگو قرار بود تا الواح باقیمانده به ایران ارسال شود، اما طرح پرونده‌ای موسوم به جنی روبین و شرکا موجب اختلال در روند استرداد این الواح شد.

روز گذشته محمد بهشتی، مشاور رئیس سازمان میراث فرهنگی هم در گفت‌وگویی اعلام کرد مذاکره و احیای تفاهم‌نامه با مرکز شرق‌شناسی شیکاگو راه بازگشت الواح را هموار می‌کند.او ابراز امیدواری کرد که در کنار رایزنی‌های سیاسی مسئولان ارشد کشورمان، در حوزه فرهنگی هم شاهد یک اتفاق خجسته باشیم.

بهشتی تاکید کرد: مرکز شرق‌شناسی شیکاگو اکنون با توجه به تکمیل مستندسازی و خواندن الواح هخامنشی، علاقه‌مند است این میراث گرانبها را به کشورمان بازگرداند و همکاری‌های مشترک علمی را با سازمان میراث فرهنگی از سر گیرد.

سیما رادمنش ‌‌‌/ ‌‌‌گروه فرهنگ و هنر