چرا سریال «مادرانه» جذابیت‌های بیشتری در میان خانواده‌ها داشته است؟/خودسازی؛ فصل مشترک «مادرانه» با رمضان

سریال تلویزیونی «مادرانه» که با مضمونی اجتماعی در 30 قسمت 35 دقیقه‌ای برای پخش از شبکه سه در ایام ماه مبارک رمضان تولید شده، در این شب‌ها مهمان خانواده‌های ایرانی است.

این مجموعه که به کارگردانی جواد افشار و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی تهیه و تولید شده است با استفاده از بازیگران و عوامل حرفه‌ای و فیلمنامه‌ای مناسب، یکی از محبوب‌ترین سریال‌های تلویزیونی این ایام است.

داستان این سریال درباره اردلان تمجید است که ۲۰سال پیش، پس از رها کردن نامزد سابقش مریم، با زنی متمول به نام رعنا ازدواج می‌کند. این ازدواج که حاصل آن یک دختر و یک پسر است به جدایی می‌انجامد. رعنا که پس از جدایی در خارج از کشور زندگی می‌‌کند، بچه‌هایش را می‌خواهد، ولی اردلان امتناع می‌کند، در حالی که دختر اردلان که چند وقتی است معتاد شده و با پدر ارتباط خوبی ندارد، همه تلاشش را می‌کند که نزد مادر برود. رعنا نیز بازمی‌گردد تا بچه‌هایش را از اردلان بگیرد.

بازیگر نقش اردلان مهدی سلطانی، بازیگر تئاتر و تلویزیون و عضو هیات علمی دانشگاه تهران است. این بازیگر که پیش از این در نقش‌های طنز و کمیک بسیار خوب بازی کرده، این بار در هیبت پدری دلسوز اما مغرور، بداخلاق و پولدوست ظاهر شده است. بازی تاثیرگذار و باورپذیر او در این سریال ستودنی است. او نه تنها کلیت نقش که ریزه‌کاری‌های آن را با دریافت درستی که از فضای متن به دست آورده، به تمامیت به اجرا گذاشته است. رفتارهای غلط اردلان در واقع نمود نادرست از احساسات، دلسوزی و نگرانی پدرانه است. شخصیت مقابل او، مادر فرزاد با بازی هنرمندانه شهین تسلیمی است. او مادری رنج دیده و از نظر مالی در مضیقه است و همچون اردلان همسر خود را البته به دلیل فوت از دست داده و به تنهایی تلاش می‌کند علاوه بر رتق و فتق امور خانه، برای پسرش (فرزاد) مادر خوبی باشد که متاسفانه پسرش راه را کج می‌رود.

با کمی دقت در انتخاب شخصیت‌های داستانی می‌توان دریافت این دو یعنی اردلان و مادر فرزاد دو شخصیت قرینه‌ هستند با دغدغه مشترک، اما رفتار و شیوه‌های تربیتی متضاد و متفاوت که یکی می‌تواند الگوی دیگری برای اصلاح خود باشد. این ظرافت‌ها و هوشمندی طنازی که در متن وجود دارد، چکیده قلم نویسنده فیلمنامه سعید نعمت‌الله است که البته گاهی با اشتباهات ریزی که در تدوین فیلم دیده می‌شود، خدشه‌دار می‌شود.

شهین تسلیمی نیز که با بازی در سریال «زن بابا» به کارگردانی سعید آقاخانی به شهرت رسید و پس از آن در سریال‌های کمدی «چهارچرخ» و «خانه اجاره‌ای» بازی کرد، با حضور در سریال‌های «وضعیت سفید» و «ارمغان تاریکی» نشان داد بخوبی از پس نقش‌های جدی هم برمی‌آید و با این‌که بیشتر در نقش مادر بازی می‌کند، اما آنها را با ویژگی‌های متفاوتی که از دل متن و موقعیت‌ها درمی‌آید، ایفا می‌کند. دریافت درست و همه‌جانبه، یکی از اولین و مهم‌ترین برخورد بازیگر با شخصیت برای اجرای نقش است، هرچند به ابزارهای مختلف بازیگری از جمله بدن، بیان و کاریزما مجهز باشد.

مجموع آنچه گفته شد، جز با مدیریت یک کارگردان قابل و توانمند ممکن نیست. حضور کارگردان از نخستین مراحل تولید یک فیلم یعنی مراحل پیش تولید تا آخرین مرحله تولید، امری مسلم و موثر است. انتخاب یا سفارش فیلمنامه‌ای مناسبتی، اولین اقدام کارگردان برای طرح ساخت است.

مادرانه که از ابتدا برای پخش در ایام مبارک رمضان کلید خورده، پیش از هرچیز با توجه به ویژگی این ایام انتخاب شده است. ماه رمضان، ماه خودسازی است و مادرانه این خودسازی را با شیوه‌ای انتقادی از پدر و مادر شروع می‌کند، به‌گونه‌ای که این نگاه انتقادی در مسیر دراماتیک متن حل شده و توی ذوق مخاطب نمی‌زند و از آنجا که این سریال برای پخش از شبکه سه سیما ـ که عنوان شبکه جوان را یدک می‌کشد ـ تهیه شده، داستان حول مشکلات، خواسته‌ها و دغدغه‌های دختر و پسر جوانی می‌گذرد که موجب برانگیختن واکنش‌های متفاوت سوژه‌های اصلی یعنی اردلان و مادر فرزاد می‌شود.

جواد افشار پس از انتخاب و تصویب متن مناسب و جذاب در مرحله انتخاب بازیگر نیز با استفاده از بازیگرانی توانمند و محبوب و نه لزوما چهره همچون مهدی سلطانی، آتیلا پسیانی، لعیا زنگنه، شقایق فراهانی، عباس غزالی، هستی مهدوی‌فر و مهرداد ضیایی از عهده این مهم بخوبی برآمده است. طراحی لباس و صحنه نیز بسیار درست و مناسب است. این شناخت از اقشار مختلف جامعه که جز به تجربه و تحقیق ممکن نیست، نه تنها در کلیت که در جزئیاتی همچون پرده‌ای که جلوی در خانه فرزاد زده شده، بخوبی مشهود است. همین دقت، تناسب و زیباشناسی در تصویربرداری نیز ملموس است.

مریم رها/ قاب کوچک