مناظره انتخاباتی؛ الگوی رقابتی جامعه

این شأن و جایگاه مذهبی، با نوع تبلیغات و رقابت‌های ریاست‌جمهوری در دوره‌های مختلف متناسب بوده است تا جایی که در بعضی موارد، با وجود رقابت حساس بین دو نامزد، آن دو در مقابل هم چندان با یکدیگر مخالفت نمی‌‌کردند، بلکه این اظهار مخالفت و نقد طرفین، معمولا در سطح طرفداران و حامیان و سرانجام یاران اصلی و درجه اول سیاسی آنها صورت می‌گرفت.

اما مناظره‌های تلویزیونی که از دوره قبلی انتخابات ریاست جمهوری در ایران به شکل بارزی نمود پیدا کرد، فضای دیگری را در انتخابات حاکم کرد.

در مناظره‌های تلویزیونی نامزدهای مختلف در برنامه زنده، رو در روی هم، بنابر اقتضای یک رقابت سیاسی، مخالفت خود را با یکدیگر آشکار می‌کنند و به طور علنی به نقد یکدیگر می‌پردازند.

مناظره سیاسی، عرصه رقابت و نقد است و نامزدهایی که تا پیش از این مناظره‌ها، هر کدامشان از شخصیت‌های مهم و محترم نظام محسوب می‌شدند و حضور آنها در یک رسانه، مقدمات بسیار زیاد و نیز اما و اگرهای متعدد می‌طلبید و در هنگام مواجهه اصحاب رسانه با آنها، به خودی خود، فضایی سنگین روی خبرنگار برای انجام مصاحبه با آنها ایجاد می‌شد، در مناظره تلویزیونی، به طور مستقیم و در پیش چشم میلیون‌ها بیننده، مورد شدیدترین انتقادها از سوی رقبای خود قرار گرفتند.

حال پرسش اینجاست که آیا چنین نتیجه‌ای مطلوب است یا نامطلوب؟ آیا شأن مذهبی، اجتماعی و فرهنگی شخصیت این افراد، نمی‌باید محفوظ بماند؟ هم آری و هم خیر، چرا که پاسخ به این پرسش‌ها، به نحو مطلق و بدون قید و شرط ممکن نیست.

حضـــور در رقابت انتخاباتی، نیازمند آمادگی برای نقد شدن است؛ چرا که در رقابت انتخاباتی، هر نامزدی خود را شایسته‌تر از دیگران می‌داند یا دست‌کم سعی دارد خود را شایسته‌تر از دیگران نشان دهد، بنابراین همه نامزدها در فرصت مناسب، رقبای خود را نقد می‌کنند تا از آرای آنها کاسته و به آرای خود بیفزایند.

مناظره تلویزیونی، بهترین فرصت برای این کار است تا یک نامزد، با طرح نقدی جدی به رقیب و با آب و تاب دادن به سخن خود، شایستگی خود را نسبت به رقیب نشان دهد بویژه این‌که اگر آن نقد متمرکز بر مطلبی باشد که حریف، هرچند در فرصتی دیگر بتواند بخوبی به آن پاسخ دهد، ولی در آن برنامه مستقیم که تماشاگران بسیاری دارد، آمادگی پاسخ به آن را نداشته باشد.

اما در اینجا نباید از یکی از آسیب‌های چنین جوی که حاکم بر هر مناظره انتخاباتی است، غافل شد و آن این‌که از آنجا که نامزدهای ریاست جمهوری، به طور عمده از شخصیت‌های مذهبی و فرهنگی کشور نیز هستند، اعمال آنها به نوعی الگوی رفتاری افراد جامعه را نیز شکل می‌دهد.

پس شایسته است این نامزدها در عین مغتنم شمردن فرصت مناظره در نقد رقیب، این نقد را به شیوه جوانمردانه و در چارچوب اصول اخلاقی مطرح کنند و موضوعات مورد نقد را محدود به اموری کنند که به مساله ریاست‌ جمهوری مربوط است نه این‌که بدون هیچ قید و شرطی در نقد رقیب اقدام کنند.

نقد بدون اصول و رقابت منهای اخلاق، باعث می‌شود، روح بی‌اخلاقی از طریق برنامه‌ای که بیشترین تماشاگر را دارد و به لحاظ جو هیجانی و عاطفی که بر آن حاکم است، به نحو ناخودآگاه تاثیرگذاری بالایی بر بینندگان دارد در جامعه سرایت یابد؛ اما اگر در مناظره حساس انتخابات ریاست‌جمهوری، افراد پایبندی به اخلاق را از سوی رقبا در حساس‌ترین اوضاع احساس کنند، به خودی خود به حفظ اصول اخلاقی متمایل خواهند شد.

حسین برید - جام‌جم