شروع خوب برای رهایی از یک بیماری

گفتگو با معتادان و آدم‌هایی که دیگر در جامعه تمام شده به حساب می‌آیند، می‌‌تواند سهمی هرچند اندک در فکر و ذهن مخاطب داشته باشد و همین بخش‌‌های مستند است که به گفته ایوب جمشیدی (کارگردان)‌ بار اصلی پیام برنامه را به دوش می‌کشد و مخاطب را آنقدر به اعتیاد نزدیک می‌کند تا تلخی را در کام خود احساس کند؛ صحنه‌های مشمئزکننده‌ای که بارها دیده و شنیده‌ایم، اما برای آن پایانی نیست و رسانه در این میان حتی اگر به طور قطع کمک‌کننده نباشد، حداقل می‌تواند به انکار مستندات نیز دست نزند. ایوب جمشیدی درخصوص نگاه شروع خوب به مساله اعتیاد معتقد است: «قصد ما این نیست که اعتیاد را مساله‌‌ای خیلی سیاه تلقی کنیم. در ساختار این برنامه نیز سعی نشده تا فقط تیرگی‌‌ها را نشان دهیم. پیام شروع خوب، این است که اعتیاد یک بیماری است و باید درمان شود. گرچه در بخش‌های مستند افرادی که مصرف می‌کنند نشان می‌دهیم، ولی در استودیو و بخش‌های گفتگو محور برنامه، افراد رها شده را دعوت کرده‌ایم تا امیدی باشد برای آنهایی که اکنون مصرف‌کننده هستند و از طرفی با بیان مشکلات ترک، این مساله را گوشزد می‌کنیم که نمی‌شود به دنبال مواد بود و بعد به سادگی ترک کرد. این را در بحث‌های کارشناسی هم بارها تکرار کرده‌ایم».

مستندهای اجتماعی همواره یکی از مخاطب‌پسندترین قالب‌های برنامه‌سازی در تلویزیون بوده است. چنین قالبی لزوما ارائه مباحث و گفتگوهای کارشناسی برای توضیح بیشتر محتوای برنامه نیست، ولی چنانچه چنین مباحثی تکمیل‌کننده ساختار ارائه شده به بیننده باشد، هم نتیجه‌بخش‌تر و هم در جهت ارائه نکات آموزشی و اطلاعات تئوری در کنار بخش مستند تاثیرگذارتر خواهد بود. بر این اساس بخش‌های کارشناسی در برنامه «شروع خوب» گنجانده شده است که در حقیقت تحلیلی است تئوریک برای مستندات برنامه.

«بخش‌های مستند هرچند زمانی اندک در حد چند دقیقه را به خود اختصاص داده‌اند، ولی حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. چون کاملا واقعی است و برای تکمیل و توضیح کامل‌تر آن باید بحث‌های کارشناسی را در کنار آن داشته باشیم تا بتوانیم پیام را بهتر به بیننده انتقال دهیم. یعنی اگر این گفتگوها نباشد، برنامه یکسره تلخی و سیاهی خواهد شد». این را جمشیدی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «بحث‌های کارشناسی دقیقا منطبق با بخش‌های مستند برنامه است. بعد از پخش مستند، کارشناسان با توجه به محتوای پخش شده نکات مبهم را تکمیل کرده و توضیح می‌دهند. افراد رها شده نیز در همین خصوص خاطراتشان را بیان می‌کنند ولی به نظرم نقطه قوت برنامه همان بخش‌های مستند است که تاثیرگذاری بسیاری نیز دارد».

شروع خوب که طرح اولیه‌اش پیشنهادی بود از علی زاهدی، از همان ابتدا سعی داشت تا با به‌کارگیری هنرمندانه و درست المان‌های ساختاری اولین شرط را در جذب بیننده رعایت کند. بر همین اساس، طرح‌های حامد جوادزاده در شکل و چیدمان برنامه به کمک زاهدی آمد و شروع خوب با اجرای عباس امیرمعافی در کنار جوادزاده و حضور کارشناسانی از ستاد مبارزه با مواد مخدر و مهمانانی که عمدتا از مجریان شناخته شده صدا و سیما هستند، ساختار گفتگویی قابل قبولی را در دل یک برنامه مستند تشکیل داده است. دکور این برنامه نیز با بهره‌گیری از فضایی امیدبخش در حجم‌های استفاده شده و المان‌‌های تصویری، هم دارای جذابیت‌های بصری است و هم تداعی‌کننده نام برنامه.

حتی کات‌های بموقعی که در خلال یک گفتگو و فاصله پخش پلی‌بک‌ها لحاظ شده، در نوع خود از طولانی شدن و کسالت‌آوری بحث‌ها کاسته است. در این خصوص جمشیدی به تدوین خوب اشاره می‌کند: «در موفقیت یک مستند 50 درصد فیلمبرداری و 50 درصد تدوین دخیل است. شما اگر بهترین مستند را هم تصویربرداری کنید ولی از تدوین خوب بی‌بهره باشید،‌ نتیجه قابل قبولی به دست نمی‌آید. تدوینگر ما (نیما تورانی)‌ ریتم مونتاژ را بخوبی حفظ کرد. از طرفی طرح‌های حامد جوادزاده بخوبی جواب می‌دهد و در کنار اینها عباس را داریم که اگر کمک‌های او نبود، فیلمبرداری مستندهای ما تا اینجا پیش نمی‌رفت. عباس نقاطی از تهران را می‌شناخت و ما را برای تصویربرداری به جاهایی می‌برد که هم ناشناخته بود و هم خطرناک!» ایوب جمشیدی فعالیتش را از برنامه نیمرخ آغاز کرده است که به عنوان دستیار کارگردان در آن برنامه حضور داشت و تاکنون در برنامه‌هایی چون گزینه جوان،‌ دیروز، امروز، فردا و... در کنار علی زاهدی بوده است. او درخصوص کارگردانی یک برنامه مستند چنین توضیح می‌دهد: «وقتی برای یک برنامه مستند موضوعی انتخاب می‌شود، بدیهی است که افراد مختلف، نظر و دیدگاه‌های گوناگونی درخصوص آن موضوع دارند. در این میان وظیفه کارگردان مستند این است که به بهترین نحو، آن موضوع و محتوا را به تصویر بکشد و این که بتواند کاری را بسازد که تاکنون مشابه آن ساخته نشده باشد و فکر می‌کنم مستنداتی که در شروع خوب پخش می‌شود تا به حال در برنامه‌ای دیگر به نمایش درنیامده است و بخش اعظمی از این مساله به حضور آقای زاهدی برمی‌گردد که مستندهای ما اجازه پخش از شبکه را دریافت می‌کنند.» جمشیدی همچنین به سختی‌های کار اشاره می‌کند و می‌گوید: «سخت‌ترین بخش کار تصویربرداری همین مستندات بود که حدود 6 ماه طول کشید و می‌بایست شبانه‌روز در خیابان‌ها می‌گشتیم تا سوژه‌های مورد نظرمان را پیدا می‌کردیم و در این میان حضور عباس امیرمعافی بسیار راهگشا بود، هم از لحاظ پیدا کردن لوکیشین و هم از لحاظ اعتمادی که در مصاحبه‌شونده‌ها به وجود می‌آورد که پاسخگوی سوالات ما باشند.»

*‌*‌*‌

برنامه‌هایی مثل شروع خوب می‌کوشند تا با ارائه کمتر آمار و بزرگنمایی واقعیت‌ها حداقل فرهنگ پیشگیری را بسط دهند، ولی از طرفی هر روز با اخبار مختلفی روبه‌رو هستیم که از متلاشی شدن باندهای قاچاق مواد مخدر خبر می‌دهند و نتیجه‌ای که در این بین دست می‌دهد، این است که آنقدر میزان مخدر داخلی‌مان پر و پیمان است که با تمام تلاش عزیزان مستقر در مرزها بازهم نیاز معتادان را پاسخگوست. پس بهتر نیست آنچه در جلوی چشم و دست بیماران اعتیاد است را معدوم کنیم و توجهمان را بیشتر به بطن معطوف کنیم؟