زیبا زیستن در تمام فصول

در این میان سبک زندگی در تمام جوامع از یکسری رفتارها و الگوهایی تاثیر می‌پذیرد که برگرفته از دین، فرهنگ و تمدن مردمان آنجاست. در کشور ما نیز ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهای فردی و اجتماعی که سبک زندگی ما را تشکیل می‌دهد برگرفته از سبک ایرانی و اسلامی است.

در این زمینه حجت‌الاسلام محمدرضا درانی، استاد حوزه به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: در گذشته زندگی روزمره و عادی مردم و نوع نگاه آنها به زندگی اهمیت چندانی نداشت و عادت‌های مردم چندان برای جامعه‌شناسان مهم نبود و تنها به نقاط عطف زندگی نخبگان و بزرگان می‌پرداختند.

وی با بیان این‌که در دهه‌های اخیر جریان زندگی عمومی مردم و رفتارهای آنها تاتیر زیادی بر جامعه داشته می‌گوید: چون زندگی روزمره مردم تبدیل به یک شیوه برای یک قومیت محسوب می‌شود از این رو، نگاه جامعه شناسان هم به این موضوع تغییرکرد.

بنابراین اندیشه‌های عمومی جامعه، فرهنگ‌های کوچک و رفتارهای جوامع گرچه خیلی ساده بودند اما به‌تدریج مورد توجه اندیشمندان و جامعه‌شناسان قرار گرفتند .

این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که رفتارهای مردم برحسب عادت و اجبار و برخی برحسب انتخاب است، می‌افزاید: در این شرایط یکسری الگوها و اندیشه‌ها از این رفتارها به مرور زمان استخراج شد که به عنوان سبک زندگی شناخته می‌شود.

تاثیر سبک زندگی بر جوامع

آن چیزی که جوامع را از یکدیگر متمایز می‌کند فرهنگ و سبک زندگی آنهاست که بررسی آن نشان می‌دهد در طول سال‌ها این سبک زندگی تفاوت فراوانی کرده و با امکانات زندگی و روش‌های آموزشی تغییرات بسیاری کرده است. حجت‌الاسلام درانی معتقد است که سبک زندگی با چند مفهوم مانند اخلاق، فرهنگ، رفتار و مهارت‌ها طریقه زندگی را مشخص می‌کند.

در فرمایشات مقام معظم رهبری هم سبک زندگی دو رویکرد نرم افزاری و سخت‌افزاری وجود دارد که در نهایت مفهوم آن حرکت برای ایجاد یک تمدن است و از این رو در امتداد فرهنگ بیش از 7 هزار ساله ایرانی و 1500 ساله اسلامی یک سبک زندگی جدید برای ما ایجاد می‌شود که تمدن جدیدی را شکل می‌دهد و سبک زندگی مردم را تغییر می‌دهد.

سخت‌افزاری این سبک زندگی، علم، اقتصاد و سیاست است که بخش ابزاری تمدن محسوب می‌شود و سبب پیشرفت جوامع است اما بخش نرم‌افزاری، متن زندگی ما را تشکیل می‌دهد که بخش حقیقی و اصلی تمدن محسوب می‌شود و الگوهایی را می‌سازد و در حوزه اندیشه اسلامی و ایرانی یک نگاه جامع به همه حوزه‌های زندگی وجود دارد.

در جامعه ایرانی با ورود دین اسلام، سبک زندگی مردم هم تغییرات فراوانی کرد به طوری که تاثیر دین را بر تمام جنبه‌های زندگی از نحوه غذا خوردن تا آداب سفر و ازدواج می‌توان دید. این تغییرات سبک زندگی ایرانی اسلامی شد اما در طول تاریخ روند زندگی اسلامی ایرانی هم دستخوش تحولاتی شد به طوری که اندیشه‌های غربی افرادی مانند میرزا ملکم‌خان، و آخوندزاده که از پیشروان آشنایی با تجدد بودند، چالش‌هایی را در این سبک زندگی به وجود آورد.

در همین باره وحید شالچی، عضو هیات علمی‌دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی نیز به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: متاسفانه چون در طول این سالها کمتر کسی برای فرهنگ ارزش قائل بوده از این رو در زندگی ما هم کمتر نفوذ داشته و همین، سبب تغییر الگوی زندگی شده است .

بر اساس گفته‌های این متخصص، فرهنگ در هرکشوری تاثیرعمیقی بر لایه‌های جهان‌بینی افراد دارد اما وقتی فراموش می‌شود کوچک‌ترین چالش سبب تغییر الگوی زندگی می‌شود و در زندگی مردم نفود می‌کند.

اگر مردم معیارها و ارزش‌هایی را که دین به آنها نشان می‌دهد را نپذیرند، نمی‌توانند آن را در زندگی خود اجرا کنند و چون ارزشها و فرهنگ خود را در حال نابودی می‌بینند نسبت به آن دافعه دارند بنابراین پپوندی میان فرهنگ و سبک زندگی وجود دارد.

ویژگی‌های سبک زندگی اسلامی - ایرانی

جامعه‌شناسان معتقدند که سبک زندگی اسلامی -‌ ایرانی شاخص‌هایی دارد که با آنها شناخته می‌شود مثلاً خانواده در سبک زندگی اسلامی- ‌ایرانی نسبت به کشورهای دیگر، جایگاه متفاوتی دارد و فرزندآوری بسیار مهم است. همچنین ارتباط پدر و مادر و در کنار هم بودن اعضای خانواده از دیگر ویژگی‌های این زندگی است.

در این زمینه شالچی می‌گوید: سبک زندگی اسلامی – ایرانی مولفه‌هایی دارد که در طول سال‌های متمادی شکل گرفته است و اگر در جامعه ما به‌درستی نهادینه شود نباید تحت تاثیر الگوپذیری از جوامع غرب مفاهیمی کلیدی مانند محکم بودن بنیان خانواده و اهمیت ازدواج تغییراتی کند و لازم است محوریت خودش را حفظ کند.

به عبارتی دیگر در جامعه ایرانی دین با رفتارها، الگوها و حتی آداب و رسوم مردم در آمیخته است و از این رو حتی در خلق آثار هنری نیز می‌توان تاثیر دین را دید. در جوامع دیگر، کمتر تاثیر دین بر الگوها و زندگی روزمرده دیده می‌شود اما چون اسلام دین اخلاق است می‌توان تاثیر آن را در سبک زندگی به‌خوبی مشاهده کرد.

اصلاح باورها در سبک زندگی اسلامی - ایرانی

آنچه مشخص است روش زندگی در جامعه و خانه از گذشته تا حال دگرگون شده است و براساس نیازها، آسایش و آرامش، کم و زیاد شده است. حال در این شرایط چگونه می‌توان ارزش‌ها و مبانی دینی را وارد زندگی کرد؟

حجت‌الاسلام درانی در این باره می‌گوید: اسلام کامل‌ترین سبک زندگی براساس دین را عرضه می‌کند و پایبندی به اصول اخلاقی یکی از شاخص‌های مهم در سبک زندگی اسلامی ‌است.

به گفته او پیامبر اسلام این باورها را اصلاح کردند اما از بین نبردند چون کسی نمی‌تواند نفی کند که در زمان‌های متفاوت تربیت و استعدهادهای متفاوت وجود دارد اما اگر بخواهیم یک سبک درست را ارائه دهیم توجه به باورهای اجتماعی جامعه مهم است .

بنابراین اسلام دلزدگی از فرهنگ خودی را به وجود نمی‌آورد و آن را اصلاح می‌کند تا طریق درست در آن ایجاد شود. اصلاح این باورها می‌تواند جوامع را خوشبخت کند و به آرامش برساند مثلا دنیای غرب ممکن است در بخشی از سخت‌افزاری پیشرفت کرده باشد اما در بخش نرم‌افزاری مانند خانواده و ازدواج دچار مشکل هستند و نمی‌توان یک تمدن را به خاطر صنعت تحسین کنیم در حالی که مشکلات فراوانی در جامعه وجود دارد.

او با اشاره به حدیثی از امام علی (ع) که می‌فرمایند کسی که متناسب با خلق و خوی مردم با آنها معاشرت و رفتار کند از شر آنها در امان ماند می‌گوید: بنابراین اگر در سبک و شیوه زندگی اقوامی اشکال وجود دارد باید آنها را اصلاح کرد نه این‌که کاملا مقابله و حذف کرد.

اما چطور می‌توان زندگی اسلامی را با وجود جامعه امروز در زندگی پیاده کرد. کارشناسان و از جمله درانی می‌گویند باید سبک‌های زندگی مطابق نیازهای روز باشد وخوشبختانه سبک زندگی اسلامی برای تمام زمان‌ها قابل پذیرش است و می‌تواند نیازهای مختلف افراد از نیازهای عاطفی گرفته تا روحی و روانی را برآورده سازد اما برای رسیدن به این هدف باید متخصص‌های دینی سبک زندگی ایرانی و اسلامی را با جزئیات برای همه وجوه زندگی مردم تعریف کنند و به عبارتی دیگر به آنها بیاموزند که بهترین راه برای داشتن یک زندگی لذت‌بخش و سودمند، رعایت همین اصول و موازین است.

زهرا تالانی - جام‌جم