تاکید قطر بر مذاکره پایاپای

«تمیم بن‌حمد آل‌ثانی» در نخستین سخنرانی خود بعد از تحریم 4 کشور عربی اعلام کرد که ما با شرط عدم تحمیل خواسته‌ها و احترام به حق حاکمیت قطر، آماده مذاکره هستیم.

سخنان امیر قطر درباره بحران میان دوحه و پایتخت‎های تحریم کننده قطر حاوی چند نکته است:

1- به رغم مشکلات ناشی از تحریم جبهه سعودی و با گذشت حدود دو ماه از بحران قطر، دوحه همچنان بر موضع خود استوار است، و به جای تسلیم و پذیرش شروط سیزده‌گانه جبهه سعودی، برای مذاکره با این جبهه شرط و شروط تعیین می‌کند.

2- امیر قطر با اشاره ضمنی به خرید تسلیحاتی 110 میلیاردی دلاری عربستان از آمریکا گفت: «برخی برادران ما این اشتباه را زمانی مرتکب شدند که فکر می‌‌کردند می‌توان همه چیز را با پول خرید.»

به عبارت دیگر امیر قطر تاکید کرد که عربستان نمی‎تواند از طریق هم پیمانی با آمریکا و خرید گسترده سلاح هژمونی خود را بر اعضای شورای همکاری خلیج فارس تحمیل کند، و تامین قدرت از طریق خرید سلاح و هزینه‎های سنگین مالی امکان پذیر نیست.

3- امیر قطر در سخنان خود تاکید کرد که هرگز حاضر به پذیرش موقعیت بالا به پایین در مذاکره با عربستان نیست، و طرف سعودی نباید در پی تحمیل موضع و نظر خود به قطر باشد، بلکه دو سوی بحران باید به مثابه دو طرف برابر و بر اساس توافق دو سویه مذاکره کنند، و به همین میزان هر دو طرف باید تعهداتی را بپذیرند، و گام‌هایی را برای حل مشکل بردارند.

4- شیخ تمیم در موضوع مبارزه با تروریسم هم بر موضع پیشین خود تاکید کرد، و بدون اشاره به موضع طرف سعودی تاکید کرد، در مبارزه با قطر از نگاه اعتقادی پیروی می‎کند نه خوشایند دیگران.

5- امیر قطر در بخشی از اظهارات خود با تقدیر از تلاش‌های میانجی گرانه کشورهای مختلف نظیر کویت، آمریکا، روسیه، انگلیس، فرانسه، آلمان و کل اروپا به نوعی اشاره کرد که تلاش کشورهای تحریم کننده برای انزوای قطر نتیجه نداده و کشورهای زیادی با هدف میانجیگری و حل بحران نشان دادند که از ادامه بحران استقبال نمی‎کنند.

6- امیر قطر در پایان هم از کشورهایی که حریم هوایی، دریایی و منطقه‌ای خود را در زمان بحران به روی قطر گشودند تقدیر کرد. تقدیری که عمدتا اشاره به ایران دارد، و گویای رد شروط جبهه سعودی درباره قطع مناسبات قطر با ایران است.

استیصال جبهه سعودی

آنچه پس از حدود دو ماه از بحران قطر حاصل شده است، استیصال و مخمصه‌ جبهه سعودی است که خروج از آن به آسانی متصور نیست. دلایل استیصال جبهه سعودی در بحران قطر را از چند زاویه می‎توان بررسی کرد.

نخست اینکه مقامات ریاض تصور وهم آلود و نادرستی از قدرت و تاثیر تحریم اقتصادی علیه قطر داشته‌اند. باور مقامات سعودی این بود که وابستگی اقتصاد و مرزهای هوایی، زمینی و دریایی قطر به شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عربستان و امارات متحده عربی به اندازه‌ای است که در صورت تحریم، با بن بست فلج کننده مواجه خواهد شد، و همین امر مقامات دوحه را به تسلیم وادار خواهد کرد.

غافل از اینکه موقعیت جغرافیایی قطر و امکان استفاده از اقتصاد جایگزین منطقه و مسیرهای دسترسی از طریق ایران و عراق به عنوان یک نقطه قوت ، فرصت ویژه‌ای را در اختیار دوحه قرار داد تا از فشار تحریم جبهه سعودی به آسانی خارج شود.

دوم اینکه دولت قطر در سال‎های اخیر به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی ارتباط خوبی با توده مردم برقرار کرده است. اما جبهه سعودی غافل از این واقعیت در اندیشه بود که تحریم و فشار اقتصادی، شکاف میان مردم و دولت قطر را تشدید خواهد کرد و حکومت این کشور را در وضعیت شکننده ای قرار می دهد. اما در عمل مردم این کشور در بحران موجود به شکل بی سابقه ای با دولت قطر همراهی کردند و حتی کمبودهای محدود را با همدلی و همراهی پشت سر گذاشتند، و هر گونه امکان توسل به کودتا و فشار سیاسی داخلی علیه امیر قطر و دولت حاکم این کشور را از میان بردند.

سوم اینکه جبهه سعودی ضد قطری در تحریم این کشور عملا به چهار کشور عربستان، مصر، بحرین و امارات محدود مانده و قاطبه کشورهای عربی از همراهی با جبهه سعودی در تحریم قطر خود داری کرده‌اند. این امر در عمل انزوا و کاهش اثرگذاری تحریم‌های ضد قطر را در پی داشت.
چهارم اینکه به رغم مواضع اولیه دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در همراهی با جبهه سعودی علیه قطر، عملا جهان غرب در مواجهه با بحران میان جبهه سعودی و قطر جانب احتیاط را در پیش گرفته، و حتی برخی کشورهای اروپایی نظیر آلمان از رفتار جبهه سعودی علیه دوحه انتقاد کرده‌اند.

این موضع کشورهای غربی اگرچه به نظر موضعی بی‌طرفانه ارزیابی می‌شود، اما در عمل به معنای تنها گذاشتن جبهه سعودی و خودداری از همراهی با سیاست مداخله جویانه ریاض نسبت به دوحه و به عبارتی دیگر نوعی حمایت از موضع دولت قطر است.

پنجم اینکه جبهه سعودی با گذشت حدود دو ماه نتوانسته میزان فشارها بر قطر را افزایش دهد، و شعارهایی مانند اخراج احتمالی قطر از شورای همکاری خلیج فارس هم عملا در حد شعار باقی مانده است. چه آنکه شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یک نهاد سمبلیک، فاقد انسجام و بی‌اثر، در انتظار اشتباهی نظیر اخراج قطر است تا در مسیر فروپاشی کامل قرار بگیرد، و این شرایط عملا دست عربستان و متحدان ریاض را برای اعمال فشار بیشتر بر دوحه بسته است.

با این همه عادل الجبیر وزیر، خارجه عربستان سعودی در جدیدترین اظهارات خود که روز شنبه در کنفرانس خبری مشترک با همتای ایتالیایی خود در رم گفت: هیچ مذاکره ای با قطر در کار نخواهد بود.

این سخنان وزیر خارجه سعودی در حالی مطرح شده است که عملا قطر در حال کنار آمدن با واقعیت تحریم 4 کشور عربی، و جایگزین کردن مناسبات خود با دیگر کشورهاست. امری که به موازات طولانی شدن، استیصال جبهه سعودی را تشدید، و موضع قطر در ایستادگی بر اصول مورد نظر خود را تقویت خواهد کرد.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین