مشکلات مری

آن وقت است که تازه متوجه می‌شویم پس از بلع غذا چه اتفاقاتی رخ می‌دهد. قبل از این‌که چنین وضعی پیش بیاید و مشکلی سر راهمان قرار‌بگیرد، تصور می‌کنیم لقمه‌ که بلعیده می‌شود و پایین می‌رود، سر می‌خورد و مستقیم وارد معده می‌شود، در حالی که چنین نیست. در حقیقت، مری با حرکات دودی شکلی که دارد، غذا را پیش می‌برد و وارد معده می‌کند. بنابراین در صورتی که عضلات مری دچار مشکلی شود و این حرکت پیشرونده را مختل کند، ممکن است فرد با مشکلاتی در بلع روبه‌رو شود. از طرف دیگر، مری در معرض بیماری‌ها و اختلالات دیگری هم قرار دارد که گاه به کلی نادیده گرفته می‌شود و می‌تواند بلع فرد را دچار مشکل کند.

نشانه‌های اختلالات مری

با توجه به این‌که معمولا توجهی به مری و وظایفش نداریم، بیماری‌ها و اختلالاتی که ممکن است در این قسمت پیش بیاید نیز کمتر می‌شناسیم و در نتیجه با علائم آنها خیلی آشنا نیستیم.‌ دکتر ستار جعفری، فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد در گفت‌وگو با «جام‌جم» درباره این موضوع یادآور می‌شود: اغلب بیماری‌های مری به صورت بروز مشکل در بلع نمایان می‌شود. به عبارت دیگر، ممکن است فردی که دچار مشکلی در این ناحیه شده، احساس کند بلع غذا برایش مانند گذشته نیست.

وی می‌افزاید: در این مواقع ممکن است غذا به سختی پایین‌برود یا همراه با درد باشد و فرد احساس کند غذا در گلویش گیر کرده است یا دچار تهوع و استفراغ شود. علاوه بر اینها، کاهش وزن، بی‌اشتهایی، ترش کردن، برگشت غذا به دهان و ترس از غذا خوردن نیز از دیگر نشانه‌ها و علائم بیماری‌های مری است.

ریفلاکس؛ شایع ولی مهم

یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که در این زمینه وجود دارد، ریفلاکس است که به گفته دکتر جعفری، به معنای برگشت اسید معده به سمت مری است. البته ریفلاکس گاهی چنان شدید است که بیمار حتی اسید معده را داخل دهانش حس می‌کند و گاهی هم خفیف است و فقط در قسمت‌های انتهایی مری رخ می‌دهد که در این شرایط بیمار فقط با سوزش سردل یا پشت جناغ سینه مواجه می‌شود. ‌ وی با اشاره به این‌که برای تشخیص این بیماری در مراحل اولیه به اقدامات خاصی نیاز نیست و به کمک شرح حال می‌توان آن را تشخیص داد، یادآور می‌شود: زمانی که فرد هنگام غذا خوردن با سوزش پشت جناغ یا احساس ترشی و تلخی مواجه می‌شود یا احساس می‌کند غذا سر دلش باقی مانده است، در صورتی که مشکل دیگری مانند کاهش وزن، بی‌اشتهایی و احساس گیر کردن غذا در گلو نداشته باشد، اغلب به ریفلاکس شک می‌کنیم.

دکتر جعفری با تاکید بر این‌که تغییر سبک زندگی و وضع تغذیه در این دوران عامل اصلی ایجادکننده این بیماری به‌حساب می‌آید، یادآور می‌شود: بی‌تحرکی، افزایش وزن و بخصوص افزایش اندازه دور کمر و چاقی‌های شکمی ازجمله عواملی است که موجب بروز ریفلاکس می‌شود. علاوه بر این‌، بلافاصله خوابیدن پس از صرف غذا و بویژه زمانی که فرد روی شکم یا به پهلوی راست می‌خوابد نیز باعث می‌شود ترشحات معده راحت‌تر به سمت بالا حرکت ‌کند و در نتیجه این مشکل را در پی دارد. به گفته وی، خوردن بعضی از مواد غذایی مانند سرخ‌کردنی‌ها به مقدار زیاد، میوه‌های ترش مانند کیوی و حتی مصرف غذاهای ترش و تند، فست‌فودها، پیاز، سیر، سرکه و آبلیمو هم فرد را مستعد ریفلاکس می‌کند. نوشیدن آب زیاد هنگام غذا خوردن، نوشیدن نوشابه‌ها و دوغ گازدار یا چای پررنگ و چای مانده هم می‌تواند باعث ریفلاکس شود. البته مصرف غذاهای حجیم و به مقدار زیاد هم به این مشکل منجر خواهد شد. ‌خیلی‌ها تصور می‌کنند آبلیمو یا عرق نعنا می‌تواند برای برطرف کردن چنین مشکلاتی موثر باشد، اما این فوق‌تخصص گوارش می‌گوید: خوردن آبلیمو و عرق نعنا برخلاف تصور مردم فقط ریفلاکس را تشدید می‌کند.

این پزشک متخصص درباره روش‌های درمان ریفلاکس می‌گوید: با تغییر شیوه زندگی معمولا می‌توان این وضع را بهبود بخشید، اما در صورتی که این اتفاق نیفتد با استفاده از دارو ناچار هستیم ریفلاکس را کنترل کنیم، زیرا در صورت درمان نشدن، اسید معده وارد مری می‌شود و بتدریج می‌تواند موجب التهاب و زخم شود. بنابراین باید به فکر درمان ریفلاکس باشیم و به موقع آن را برطرف کنیم.

گاهی مری دچار التهاب می‌شود

دکتر جعفری با اشاره به التهاباتی که به علل متفاوتی غیر از اسید معده ممکن است در مری ایجاد شود، توضیح می‌دهد: قارچ‌ها، میکروب‌ها و ویروس‌ها نیز می‌تواند مری را دچار التهاب کند و به بروز علائمی منجر شود. در این مواقع، معمولا بیمار احساس می‌کند هنگام بلع، غذا به سختی یا همراه با درد پایین می‌رود یا گیرمی‌کند. علاوه بر این، ممکن است فردی از مصرف غذاهای جامد شکایت داشته باشد، ولی احساس کند، مایعات راحت‌تر پایین می‌رود.‌ وی می‌افزاید: میکروب‌هایی که در حالت عادی موجب بیماری نمی‌شود، در بدن افرادی که به دلایل مختلف، سیستم ایمنی بدنشان ضعیف شده است، می‌تواند مری را دچار مشکل کند. در این مواقع به کمک آندوسکوپی باید مشکل را تشخیص دهیم و از روش‌های درمانی کمک بگیریم.

همراه دارو به اندازه کافی آب بخورید

بعضی افراد تصور می‌کنند همین که قرص از دهان پایین برود، کافی است، برای همین با مقدار کمی آب، قرصشان را می‌خورند و خیالشان هم راحت است که هیچ‌مشکلی پیش نمی‌آید. دکتر جعفری این شیوه را به هیچ‌عنوان صحیح نمی‌داند و در این‌باره یادآور می‌شود: در چنین شرایطی ممکن است قرص پایین برود و در قسمت‌هایی از مری که به طور طبیعی تنگ‌تر است، گیر بیفتد. در این مواقع، اگر قرص نتواند وارد معده شود، ممکن است مری را زخم یا حتی سوراخ کند. ‌این فوق تخصص گوارش می‌افزاید: بر همین اساس توصیه می‌شود داروهای خوراکی را با مقدار کافی آب مصرف کنید. همچنین برای استفاده از بعضی قرص‌ها، پزشکان و داروسازان تاکید می‌کنند دارو با مقدار فراوانی آب مصرف شود که حتما باید مورد توجه قرار گیرد.

مصرف غذاهای خیلی سرد و خیلی داغ به نفع‌تان نیست

خیلی‌ها دوست دارند چای یا قهوه را داغ داغ بنوشند و زمانی که بخار از روی آن بلند نشود، دیگر تمایلی به نوشیدن آن ندارند. آنها معمولا می‌گویند عادت دارند و سال‌هاست همین‌طور چای نوشیده‌اند در حالی که به گفته دکتر جعفری، خوردن مواد غذایی خیلی سرد و خیلی داغ به هیچ عنوان برای مری مناسب نیست. در حقیقت، مصرف غذاهای خیلی سرد موجب اسپاسم مری و در نتیجه فرو دادن غذا همراه با مشکل می‌شود و غذاهای خیلی داغ هم همان‌طور که دهان را می‌سوزاند، مری را هم خواهد سوزاند. تنها تفاوت در این است که سوزش مری را حس نمی‌کنیم، اما اگر این عادت برای مدتی طولانی تکرار شود، سوختگی و التهاب و آزردگی مخاط مری از کنترل خارج شده و به زخم منجر خواهد شد.‌ زخم‌های مری در حالت عادی می‌تواند خوش‌خیم باشد، اما وقتی تکرار می‌شود، مری را تنگ خواهد کرد که اولین نشانه آن، احساس گیر کردن غذاست. در صورت بی‌توجهی و تکرار این شیوه طی سال‌های طولانی هم ممکن است به سرطان مری تبدیل شود. به گفته دکتر جعفری، احساس گیر کردن غذا به‌طور مزمن، کاهش وزن، بی‌اشتهایی و گاهی تهوع و استفراغ ازجمله علائم این سرطان است.

وی درباره علل ایجاد سرطان مری می‌گوید: چاقی، کمبود برخی از مواد غذایی و ویتامین‌ها، بخصوص برای کسانی که دچار سوءتغذیه‌های طولانی‌مدت هستند، خوردن و نوشیدن مایعات و غذاهای سوزاننده مانند چای داغ، مصرف مواد مخدر به صورت خوراکی و بویژه در صورتی که سوخته باشد ازجمله عوامل خطری است که می‌تواند احتمال بروز این سرطان را افزایش ‌دهد.

نیلوفر اسعدی‌بیگی / گروه سلامت