اما و اگرهای ائتلاف پیشنهادی جدید روسیه

آنچه باعث ابراز چنین بدبینی‌ای شده عملکرد کشورهایی است که روسیه از آنها به عنوان شرکای جدید مبارزه با تروریسم نام می‌برد. از این سه کشور هر چند اردن و عربستان در ائتلاف به اصطلاح مبارزه با تروریسم حضور دارند و در ابتدای تشکیل ائتلاف به اصطلاح ضدداعش به طور نمایشی در حملات این ائتلاف شرکت کردند؛ اما بتدریج این نقش نمایشی نیز به فراموشی سپرده شد و در عمل آنچه از این دو کشور در مبارزه با تروریسم مشاهده می‌شود، همکاری صریح با گروهی از تروریسم تکفیری و در راس آن جبهه النصره و مدیریت بخش دیگری از آن تحت عنوان داعش است. این در حالی است که در قطعنامه‌های سازمان ملل هر دو گروه النصره و داعش تروریست معرفی شده و از همه کشورهای جهان خواسته شده است هر گونه ارتباط و همکاری خود را با آنها قطع و در مبارزه با آنها شرکت کنند.

در این میان ترکیه نه در ائتلاف به اصطلاح ضد داعش شرکت کرده و نه این که به روابط و همکاری خود با داعش پایان داده و برخی شواهد ازجمله قدرت‌نمایی اخیر داعش در شهر عین العرب (به کردی کوبانی) واقع در مرز ترکیه، این گمان را در محافل رسانه‌ای و سیاسی تقویت کرد که ورود داعش به کوبانی بدون همکاری ترکیه امکان‌پذیر نبوده است. در عرصه بین‌المللی نیز بازیگرانی که از آنها نام برده شد با عملکرد خود نشان داده‌اند آنها فقط از پیشروی داعش به مناطق کردنشین بخصوص در عراق نگران بودند و از زمانی که خطر داعش از این مناطق دور شده حملات هوایی‌شان به اهداف داعش در عراق نیز روبه افول گذاشت و در سوریه نیز آنها بخصوص آمریکا زمانی وارد عمل شده است که داعش به سمت مناطق کردنشین پیشروی می‌کند. این به مفهوم آن است که از نظر آنها اگر داعش به سمت دمشق پیشروی کند، هیچ ایرادی ندارد و چه بسا از حمایت آنها نیز برخوردار خواهد شد. این نشان می‌دهد نگاه و رویکرد غرب به مبارزه با تروریسم و نمادهای عینی آن یعنی داعش و النصره کاملا ابزاری و مدیریتی است و هیچ قصد و اراده‌ای برای نابودی آن در دستور کار نیست. تجربه نشان داده است که از زمان تشکیل دولت خودخوانده داعش در بخش‌های اشغالی عراق و سوریه خیلی از تکفیری‌های مقیم اروپا با هدایت و مدیریت سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی این کشورها راهی سوریه و عراق شدند و به این ترتیب تا حدودی از میزان خطر این افراد در کشورهای اروپایی کاسته شد. از این دید کاملا مشخص است که هر چند این کشورها امکان دارد با نابودی تکفیری‌های وارداتی از اروپا به دست ارتش‌های عراق و سوریه موافق باشند یا حتی همانند آمریکا بخواهند آنها را به سمت مناطق مرزی روسیه در کشورهای آسیای مرکزی و میانه گسیل کنند و از این طریق برای روسیه چالش ایجاد کنند اما به هیچ وجه به مبارزه با داعش به قیمت بازگشت تکفیری‌های دو تابعیتی به اروپا موافق نیستند و در اینجاست که نقش مدیریتی این کشورها نیز آشکار می‌شود.

درمجموع با توجه به مصادیق موجود می‌توان گفت بدبینی سوریه به پیشنهاد روسیه برای تشکیل ائتلاف بین‌المللی و منطقه‌ای جدید برای مبارزه با تروریسم کاملا بجاست. این طرحی است که تردیدهای جدی در اجرای آن وجود دارد، مگر این که واقعا کشورهای غربی و عربی یا ترکیه و رژیم صهیونیستی که تاکنون هر یک به اشکال مختلف از تکفیری‌ها برای اهداف و سیاست‌های منطقه‌ای خود استفاده کرده‌اند، به این رویکرد ابزاری و مدیریتی خود پایان دهند. مساله‌ای که تاکنون هیچ دلیلی که نشاندهنده یک چنین تمایلی از سوی این کشورها باشد، مشاهده نشده است.

با این همه طرح پیشنهادی روسیه از یک دیدگاه می‌تواند جالب توجه باشد و آن لزوم مشارکت سوریه در یک ائتلاف ضد داعش است؛ زیرا هیچ کشوری به اندازه سوریه تجربه و انگیزه مبارزه با این گروه را ندارد بنابراین حضور سوریه در ائتلاف ضدتروریسم جدید می‌تواند تحول ساختاری در مبارزه با تروریسم ایجاد کند، اما مشکلی که در اینجا وجود دارد این است که کشورهای غربی تمایلی به حضور سوریه ندارند و همین امر یکی از نشانه‌ها و شاخص‌هایی است که نشان می‌دهد جهان غرب اراده و جدیت لازم برای مقابله با تکفیری‌ها را ندارد. غرب کماکان می‌خواهد از این گونه گروه‌ها برای تعقیب اهداف خود در خاورمیانه و آسیای میانه استفاده کند. برای مثال یکی از دلایل گسترش حضور داعش در افغانستان چالش‌سازی علیه روسیه و چین بوده است. شاید به همین دلیل باشد که مسئولان روسیه از هم اکنون در اقدامی پیش‌دستانه لزوم تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی و منطقه‌ای جدید برای مقابله با تروریسم را مطرح می‌کنند. البته چنان که مقامات مسکو گفته‌اند اجرای این پیشنهاد به همکاری کشورهای غربی و متحدان منطقه‌ای آنها بستگی دارد.

جـــام جــم

احمد کاظم‌زاده