بهار در خانه مادربزرگ

این روزها روزهای جشن بهارانه و خداحافظی زمستان است. بچه‌ها و سالمندان در این جشن‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند.

چهارشنبه سوری و گیس سفید‌های قوم‌

نزدیک‌ترین جشنی که با بچه‌ها شروع می‌شود و به سالمندان ختم می‌گردد چهارشنبه سوری است.
فردا شما هم در خانه مادر بزرگ و پدر بزرگ جمع می‌شوید؟
خانه‌های آپارتمانی و مشاعات آن اجازه آتش افروزی چهارشنبه سوری را نمی‌دهد.
امروز خانه پدربزرگ‌ها ومادر بزرگ‌ها که بزرگ است و حیاط دار پاتوق همیشگی بچه‌ها برای چهارشنبه‌سوری است. از قدیم هم این شب را در خانه بزرگترها جمع می‌شدند. خوردن آجیل و تنقلات و میوه از برنامه‌های چهارشنبه سوری است.

آتش افروزی برای ننه سرما

سالیان پیش تهیه بوته برای آتش روشن کردن، از اولین اقدامات صبح روز چهارشنبه سوری بود و هنگام غروب چند کپه از این بوته‌ها افروخته می‌شد. اهل خانه و محل دور هم جمع می‌شدند و به نوبت از روی آتش می‌پریدند. این آتش به دو منظور روشن می‌شد، یکی این‌که نمادی بود از گرم شدن هوا و یادآوری به سرما پیرزن (زمستان) که دیگر باید بار خود را بردارد و برود و دیگر این‌که به اعتقاد قدما، پریدن از روی آتش و خواندن شعرهای مخصوص آن، بدشگونی و بیماری و گرفتاری را از شخص دور می‌کرد.

راستی وقتی مشغول برگزاری جشن چهارشنبه سوری هستید تا می‌توانید مراعات قلب ضعیف و روحیه سالمندان را بکنید و یک وقت از روی شیطنت زیر پای بزرگترها ترقه در نکنید که تمام خاصیت‌های احتمالی چهارشنبه سوری که در اعتقاد قدما بوده قطعا وارونه عمل می‌کند!

آجیل مشکل گشا و قصه‌های مادر بزرگ‌

تهیه آجیل شب چهارشنبه سوری، آداب خاصی داشت. این آجیل که به آجیل مشکل‌گشا معروف است، از اهمیت خاصی برخوردار بوده است و ایرانیان قدیم و جدید آن را همراه با نیت نذر تهیه می‌کردند. خانم خانه آجیل را که شامل: نخودچی، کشمش، توت، گردو، باسلق، انجیر، مغز پسته، بادام و نقل است را از دکانی که رو به قبله بوده و صاحب آن به خوشنامی‌شهرت داشته خریداری می‌کرده است. این آجیل توسط اهل خانه پاک می‌شده و مادر بزرگ در این احوال، قصه «بابا خارکن» را تعریف می‌کرده است. این قصه درواقع از فواید گره گشایی آجیل مشکل‌گشا حکایت می‌کند و بنا به اعتقاد بسیاری، باید موقع پاک کردن آجیل گفته و شنیده شود.
در گذشته، پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها در مراسم مختلف و اعیاد خاطرات خود و یا قصه‌ها و متل‌های عامیانه را برای بقیه تعریف می‌کردند که این یکی از راههای انتقال گنجینه‌های داستانی به نسل‌های آینده است.

شگون‌

مادر بزرگ‌ها عادت دارند بهار را با آمدن کودکی از میان خانواده بیدار کنند.
مادر بزرگ‌ها عادت دارند صدای قدم‌های بهار را از رسیدن کودکی از میان نوه‌ها به در خانه‌شان بشنوند. در بعضی از شهرهای ایران رسم است که یکی از کوچکترین افراد خانواده به رسم شگون و خوش یمنی سبزه به خانه مادر بزرگ و پدر بزرگ می‌برد.
این کوچولو که قاصد بهار به حساب می‌آید عیدی ویژه‌ای هم می‌گیرد.
نقل، آجیل وگردو، قشنگ ترین تخم مرغ رنگ شده و یک اسکناس خوشگل تانخورده از جمله این عیدی‌هاست.
هرچه باشد او قاصد بهار است و در اولین لحظات سال تحویل بهار را در خانه بزرگترین افراد خانواده پاگشا می‌کند.

دید و بازدید نوروزی‌

باز هم بزرگتر‌ها مقدمند. چند ساعت بعد از تحویل سال، دید و بازدید نوروزی با آمدن فامیل‌ها به خانه ریش سفید فامیل آغاز می‌شود. ممکن است گروهی از مردان و زنان بدون فرزندان خود این کار را به سرعت انجام دهند و بعدها مجددا با فرزندان به دیدار بزرگان فامیل بروند. اما اگر خانواده‌ای کسی را در سال گذشته و بویژه در ماه‌های آخر سال از دست داده باشد معمولا به جای مراسمی‌ به نام عید سیاه برگزار می‌کند و میزبانان بزرگسال به دیدار آن خانواده رفته و فاتحه می‌خوانند و با آنان دیدار می‌کنند.
همان‌طور که دید و بازدید‌ها از بزرگتر‌ها شروع می‌شود عیدی دادن هم از کوچکتر‌ها شروع می‌شود.
هنگام خروج، میزبان به کودکان میهمان عیدانه می‌دهد و جمع‌آوری و شمارش عیدانه، یکی از سرگرمی‌های کودکان در این روزهاست. به هر حال، سیزده روز عید با دید و بازدیدها و سورچرانی همراه است. راستی در این دیدو بازدید‌ها مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های خانه‌های سالمندان را هم فراموش نکنید.|جام جم سرا|ماندانا ملاعلی‌