در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
نکته مهم در این میان این است که این شیوه پاسخ به برخی پرسشها درباره خصایل بشری که در چارچوب واژگانی چون تکامل، گونه و ژن صورتبندی شده، امروزه شمول بسیار گستردهای یافته است و دیگر نه تنها صفات مادی و زیستی گونه انسان بلکه بسیاری از ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی او از قبیل فداکاری، نوعدوستی، طمع، خیانت، چتربازی، تقدم خانمها، تعدد زوجات و مهرمادری و... را تبیین میکند تا جایی که امروزه ترکیباتی چون زیستجامعهشناسی، انسانشناسی تکاملی و روانشناسی تکاملی ترکیباتی کاملا شناختهشده و جاافتاده برای پژوهشگران بینرشتهای علوم انسانی و زیستشناسی شده است. بهبیان دیگر، زیستشناسی با هرگامی که بهسوی پیشرفت برداشته است، با پرسشهای فلسفی روبهرو گشته که خود در پاسخگویی به آنها ناتوان است، اما این پرسشهای فلسفی بههیچوجه قابل اغماض نیست و پاسخگویی به آنها هم برای فلسفه و هم برای زیستشناسی امری بسیار حیاتی بهشمار میرود. از همینرو فلسفه زیستشناسی به یکی از جذابترین و مردمپسندترین زیرشاخههای رشته فلسفه تبدیل شده است.
از سوی دیگر، پرسشهایی که زیستشناسی به فلسفه سپرده است، از مهمترین دغدغههای انسانی بهشمار میرود. برای نمونه، در زیستشناسی همه بهدنبال یافتن بینشی درباره «سرشت بشری» هستند و از همینرو بر پرسشهایی متمرکز میشوند که در حیات بشری از اهمیتی بنیادین برخوردارند. پرسشهایی چون «حیات» چیست؟ و آیا اشیا هدف یا معنایی را ورای روندهای شیمیایی یا فیزیکی که آنها را برمیسازد، محقق میکند یا خیر؟ نتیجه تمام این تحولات آنکه امروزه دیگر زیستشناسی و نظریه انتخاب طبیعی که تنها پارادایم حاکم بر این علم است، موضوع بسیار مناسبی برای کنجکاوی فلاسفه و اندیشمندان گردیده است.
اما این پرسش که چه چیزی در نظریه انتخاب طبیعی وجود دارد که چنین دامنه وسیعی از مسائل را موضوع پژوهشهای آن ساخته و پای شناختشناسان و فلاسفه را به تفکر و تعمق در مورد آن واداشته است، پرسشی است که موضوع اصلی کتاب «درآمدی معاصر بر فلسفه زیستشناسی» را شکل میدهد که بتازگی توسط انتشارات پیام امروز ترجمه و راهی بازار نشر شدهاست. این کتاب که به قلم الگزاندر روزنبرگ، فیلسوف علم معاصر و دانیل مکشی، زیستشناسِ بنام به رشته تحریر درآمده است با ارائه تعریفی معیار از نظریه انتخاب طبیعی و سپس آشناسازی مخاطب با تبعات فلسفی حاصل از آن و نیز برخی ملاحظات فلسفی درباره رابطه زیستشناسی و دیگر علوم گام موثری در معرفی فلسفه زیستشناسی برداشته است.
کتاب با معرفی نظریه انتخاب طبیعی، آغاز و سپس با شرح برخی جنبههای علمی و سپس فلسفی نظریه ادامه یافته و با ورود به مباحث زیست جامعهشناسی و اخلاقزیستی به پایان میرسد. مولفین کتاب آشنایی خوبی با زیستشناسی و تقریبا فلسفه علم دارند. همین امر باعث شده نویسندگان کتاب، نگاه جانبدارانهای در معرفی نظریه تکامل و انتخاب طبیعی و نیز برخی تبعات فلسفی آن نداشته باشند و مزایا و کاستیهای این نظریه را همزمان با هم بهنظاره بنشینند. از اینرو کتاب حاضر میتواند گشایشگر باب نوینی در گفتمان فلسفی معاصر شود؛ بویژه که از دیرباز و بهدلیل برخی ملاحظات، نظریه انتخاب طبیعی در نوشتههای برخی متکلمین مورد نقادیهای پیاپی قرار گرفته است.
این کار در حالی انجام میشده است که هرگز شرحی دقیق و علمی از خود نظریه ارائه نمیشده است و نظریه تکامل صرفا با اتکا به برخی نتایج و تفاسیر حاصل از آن یا نسبت داده شده به آن، مورد نقادی قرار میگرفته است. البته این وضع در سالیان اخیر کمی بهبود یافته است؛ به گونهای که چند اثر قابل تامل در زمینه فلسفه زیستشناسی از فلاسفه زیست بنامی چون داوکینز و مایر به زبان فارسی ترجمه شدهاند. با این همه هنوز هم نبود اثری که نگاهی آموزشی و تا حدودی بیطرفانه نسبت به نظریه انتخاب طبیعی داشته باشد، محسوس است. کتاب درآمدی معاصر بر فلسفه زیستشناسی، نخستین کتاب آموزشی در زمینه فلسفه زیستشناسی به زبان فارسی است که ضمن معرفی دقیقی از نظریه تکامل به شرح وجوه متفاوتی از جنبههای فلسفی آن میپردازد.
ضمن تحسین سختکوشی مترجم در ارائه ترجمهای روان و گویا و البته دقیق از کتاب، امید است چاپ این اثر گفتمان نوینی را در فضای فلسفه علم ایران آغاز کند و در راستای شکست انحصار تحلیلیزبانی و فیزیکالیستی حاکم بر آن موثر واقع شود. تردیدی نیست که چنین گفتمانی با توجه به جنبههای متفاوت و آشناییزدای نظریه تکامل و فلسفه زیستشناسی بسیار شورانگیز و نویدبخش خواهد بود و مخاطب را شگفت زده خواهد کرد.
شایان ذکر است کتاب درآمدی معاصر بر فلسفه زیستشناسی نوشته الگزاندر روزنبرگ و دانیل مکشی با ترجمه پریسا صادقیه در 382 صفحه و با قیمت 17هزارتومان توسط انتشارات پیام امروز روانه بازار نشر شده است.
دکتر رضا علیزاده ممقانی / جامجم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
گفتوگوی«جام جم» با جواد محقق، نویسنده، شاعر و معلم باسابقه
دشمن چگونه سعی در عرفیسازی بیحجابی در جامعه دارد؟
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد