نوروز رودها، جشنی در ستایش آب

جشن «نوروز رودها»، جشنی شاد برای لایروبی و پاکسازی رودخانهها، کاریزها و چشمهها در ایران باستان بود. هنگامی که برف‎ها آب شده و رودها روان میشدند، ایرانیان به این بهانه به کنار رودخانه‎ها میرفتند و رودها را پاک‎سازی و آنها را برای فرارسیدن بهار آماده میکردند و پس از پایان این کار به دست‎افشانی و پایکوبی می‎پرداختند. پس از بهسازی و لایروبی، در رودها و پیرامون آن گل، گلبرگ، گلاب و خوشبویه(عطر) میریختند و با این کار از رودها برای روانشدن دوباره‎شان سپاسگزاری میکردند. شاید این کار نمادی از آرزوی داشتن سالی پرباران و داشتن آب گوارا بود. جشن نوروز رودها در فروردینروز از اسپندماه، برابر با نوزدهم اسپند در ایران باستان برگزار میشد. این جشن همچون بسیاری دیگر از جشن‏های ایرانی، نمایانگر مهر نیاگان ما به زمین و زیست‎بوم بود. درباره‎ی پیدایش این جشن گفته شده که در افسانه‏های ایرانی، هوشنگ پیشدادی نخستین شهرساز، با ساختن شهرها، مردمان بسیاری را یک‎جانشین کرد. یکجانشینی وابسته به کشاورزی و آب بود. ازاینرو مردم در جشنی نمادین برای کشاورزی آماده میشدند و از پروردگار آب فراوان و گوارا و فرآوردهی کشاورزی پربار می‎خواستند. بیرونی نوشته است: «روز ۱۹ سپندارمذ را به نام "انهار و میاه جاری" جشن میگرفتند و آن هنگامی بود که آب در رودخانهها جاری میشد و گل‎ها شکوفه میکردند و فضا عطرافشان میشد. در این روز مردم به دشت و صحرا و جاهایی که جویهای روان و چشمه‎سارها بوده، میرفتند و طیّ مراسم و تشریفاتی گلاب و عطر در آب میریختند.» مکمونی: «نوزدهم این روز را فروردین خوانند و این روز را نوروز خوانند و انهار و میاه جاری سازند و ماءورد و طیب‎ها در آن ریزند.» با نگاه به اینکه اسپندارمذ، واپسین ماهی است که مکمونی پیش از این بریده دربارهاش سخن گفته است، میبایست فردید(منظور) او نوزدهم اسپندماه باشد. گردیزی: «و اندرین روز، جایها را آب زنند که این روز نام فرشتهای است که بر آب موکل است.» تا چنددهه پیش از این، جشن «بیلگردانی» در روستای نیمهوَر یا نیموَر یکی از روستاهای پیرامون شهرستان محلات برگزار میشد که جشن پایان لایروبی و آمادهسازی زمین‎های کشاورزی بود و با آیین‎های شاد و نمایشی همراه بود. این آیین در روزی میان آغاز نوروز تا سیزدهبدر برگزار میشد. شیوه‎های دیگری از جشن‎های بجا مانده از نوروز رودها در برخی شهرها و روستاهای استان کرمانشاه برگزار میشود.