رییس سازمان اوقاف و امور خیریه خبر داد
این موضوع در سال‌های اخیر با رونق بیشتری همراه شده است و ترویج علم به زبان ساده برای از بین بردن مرزبندی‌های دنیای محققان و عموم جامعه به یکی از مهم‌ترین مسؤولیت‌های اجتماعی محققان در بسیاری از کشورهای پیشرو تبدیل شده‌است.
این شد که مفهومی تازه به منظور عرضه مفاهیم علمی شکل گرفت؛ «کافه علم». کافه علم کمی از رویدادهایی که فضایی خشک و رسمی دارند پا فراتر می‌گذارد و در فضای دوستانه یک کافه، عموم جامعه را به شنیدن صدای دانشگران و آخرین دستاوردهای تحقیقاتی دعوت می‌کند.
بنیاد مصطفی (ص) نیز از ابتدای سال ۱۴۰۰ با هدف اشاعه علم و آشنایی گروه‌های مختلف جامعه با آخرین دستاوردهای علمی روز کشور و دنیا، برگزاری کافه‌های علم را به برنامه‌های خود افزوده‌است. فضای صمیمانه و دوستانه یک دورهمی چند ساعته در فضای دلنشین یک کافه این فرصت را فراهم می‌کند محققان با زبان غیررسمی و ساده علاقه‌مندان دنیای علم را از آخرین دستاوردها و کاربردهای این تحقیقات آگاه کنند.
بنیاد مصطفی(ص) همزمان با چهارمین دوره اعطای جایزه مصطفی(ص) فرصت حضور محققان برجسته جهان اسلام در کشور را غنیمت دانست و در هفته برگزاری آیین اعطای جوایز برگزیدگان این دوره، چهار کافه‌علم را با حضور چهار دانشمند برنده این جایزه در سال ۲۰۲۱ برگزار کرد.
جذابیت حضور در چنین فضایی دوستانه و امکان گفت‌وگو با دانشمندان برگزیده چهارمین جایزه مصطفی (ص) و آشنایی با فعالیت‌هایشان به زبان ساده، موجب شد در یکی از نشست‌های کافه علم جایزه مصطفی (ص) که با حضور دکتر یحیی تیعلاتی، فیزیکدان حوزه فیزیک ذرات و یکی از برگزیدگان بخش دانشمندان مقیم کشورهای اسلامی چهارمین جایزه مصطفی (ص) در شهر کتاب میدان مینا برگزار شد، شرکت کنم.
برنامه های کافه علم های برگزیدگان چهارمین دوره جایزه مصطفی (ص) به دلیل شرایط شیوع کووید-۱۹ در فضای باز کافه حیاط شهر کتاب مینا واقع در میدان مینا برگزار شد.
فضایی دلنشین و دوست‌داشتنی در کنار حوض بزرگ حیاط شهر کتاب مینا که بدون شک جذابیت کافی برای دعوت مردم به شنیدن صدای علم را داشت. بیشتر شرکت‌کنندگان دانشجویان فیزیک بودند که مشتاق بودند از فرصت پیش آمده برای برقراری ارتباط و صحبت رو در رو با برگزیده جایزه مصطفی(ص) استفاده کنند.
توجه به علوم پایه، ضرورت توسعه علوم کاربردی
در گوشه‌ای از کافه، مدیر بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص) نیز به عنوان شرکت‌کننده نشسته‌بود تا مانند بقیه شرکت‌کننده‌ها از شنیدن آخرین نتایج تحقیقات محققان استفاده کند.
به عقیده مهدی صفاری نیا، علوم پایه زمینه‌ساز توسعه و پیشرفت‌های علوم کاربردی‌تر در جامعه خواهدبود و به‌نوعی پیشرفت در حوزه‌های کاربردی‌تر علم نیازمند زیرساخت قوی در علوم پایه‌است.
او درباره مسؤولیت اجتماعی بنیاد مصطفی(ص) در توسعه علوم پایه در کشورهای اسلامی توضیح می‌دهد: «تلاش می‌کنیم هر چند دوره یک‌بار جایزه ارزشمند مصطفی(ص) را به دانشمندان برجسته دنیای اسلام در حوزه علوم پایه اختصاص دهیم. در این دوره نیز این رویکرد به خوبی اعمال شد و محققانی برجسته در حوزه فیزیک موفق به جلب نظر هیات داوران در مراحل داوری شدند.»
صفاری‌نیا معتقد است ایجاد فضاهای تعاملی صمیمانه میان نخبگان علمی و مردم می‌تواند در انتقال مفاهیم خشک و بعضا دشوار و غیرملموس علوم پایه به دانش‌آموزان و دانشجویان به شکلی جذاب و ایجاد علاقه‌مندی به این حوزه مؤثر باشد.
مدیر بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص) تصریح می‌کند: «هدف از شکل‌گیری و برگزاری کافه‌علم در بنیاد مصطفی(ص) نیز همسو با این نیاز جامعه و در جهت ترویج علم و تفکر علمی در عموم جامعه است. این فضا فرصتی مناسب برای ایجاد انگیزه و جهت‌دهی برای ادامه مسیر علمی دانشجویان در اختیارشان قرار می‌دهد و می‌توانند پای صحبت استادان برجسته ایران و جهان اسلام که ممکن است فرصت ارتباط نزدیک با آنها برایشان به سادگی فراهم نبوده بنشینند و بدون واسطه از دستاوردهایشان مطلع شوند.»
وی با اشاره به برگزاری جلسات کافه‌علم با حضور برگزیدگان چهارمین جایزه مصطفی(ص) توضیح می‌دهد: «از آنجا که بیشتر برگزیدگان این دوره از جایزه، استادان خارجی فعال در مراکز علمی و دانشگاه‌های برتر خارج از ایران بودند، تلاش شد با برنامه‌ریزی این رویدادها بیشترین امکان تعامل، برقراری ارتباط و آشنایی با دستاوردهای آنها برای دانشجویان و علاقه‌مندان به علم در کشور فراهم شود.»
ارتباط بی‌واسطه محققان و مردم
محمدحسین میرهاشمی، دبیر اجرایی کافه‌علم بنیاد مصطفی(ص) در خصوص چگونگی شکل‌گیری ایده کافه‌علم به جام‌جم می‌گوید: «رویدادهای کافه‌علم بنیاد مصطفی(ص) از سال ۱۴۰۰ آغاز به کار کرده‌است. هدف اصلی از برگزاری این نشست‌های صمیمانه برداشتن موانعی بود که از دهه‌ها پیش میان جامعه علمی و عموم مردم شکل گرفته‌بود تا بتوانیم بر اساس ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی کشور فضایی برای عرضه علم و دستاوردهای علمی به مردم فراهم کنیم.»
میرهاشمی، تصریح می‌کند: «در سال‌های پیش دستاوردهای علمی در فضای محیط‌های دانشگاهی و پژوهشگاهی محصور بود و محققان نیز تمایل زیادی نداشتند که بخواهند در خصوص تحقیقات‌شان به عموم مردم توضیح بدهند و رسانه‌های گروهی تنها پل ارتباطی محققان و جامعه به شمار می‌رفت.»
وی می‌افزاید: «در بررسی‌هایی که داشتیم، دریافتیم با تغییر زبان بیان مفاهیم علمی به‌صورت ساده و قابل درک برای عموم مردم و فراهم‌کردن فضایی که افراد بتوانند بدون واسطه و مستقیم با پژوهشگران حوزه‌های مختلف علمی ارتباط برقرار کنند، می‌توان در همراه‌کردن جامعه با توسعه علمی کشور قدمی موثر برداشت. کافه علم دقیقا قرار است چنین فضای صمیمانه و غیر رسمی‌ای را برای گفت‌وگو میان استادان حوزه‌های مختلف علم و فناوری و مردم ایجاد کند.»
چرا کافه علم؟
از میرهاشمی در خصوص اهمیت برگزاری رویدادهایی از جنس کافه‌علم در توسعه کشور پرسیدیم. او در پاسخ می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین نتایج همراه شدن عموم جامعه با تحقیقات علمی و آخرین دستاوردهای محققان ایجاد انگیزه برای مشارکت و حمایت از این تحقیقات از طریق پرداخت مالیات، سرمایه‌گذاری به ویژه وقف علمی خواهدبود. از آنجا که یکی از جنبه‌های مهم جایزه مصطفی(ص) بحث وقف علم و فناوری است، برگزاری چنین رویدادهایی می‌تواند در افزایش آگاهی مردم از اهمیت توسعه علم و فناوری در توسعه جامعه و انگیزه‌بخشی برای مشارکت در آنها نقش داشته‌باشد.»
وی می‌افزاید: «از سوی دیگر جامعه علمی و محققان نیز درمی‌یابند برای توسعه بیشتر تحقیقات‌شان باید در کنار زبان علمی و ارائه نتایج تحقیقات در سمینارها و کنگره‌های علمی، عموم جامعه را نیز از اهمیت تحقیقات‌شان مطلع و نیز برای جوانان ایجاد انگیزه کنند.»
دبیر اجرایی کافه علم بنیاد مصطفی(ص) در خصوص روند تداوم این برنامه به جام‌جم می‌گوید: «کافه علم بنیاد مصطفی(ص) از سال ۱۴۰۰ فعالیت خود را آغاز کرده‌است و پیش از برگزاری مراسم چهارمین دوره جایزه مصطفی(ص) دو رویداد با حضور برگزیدگان دوره‌های پیشین جایزه برگزار شده‌بود که با فرصت به دست آمده از حضور دانشمندان برجسته جهان اسلام برای مراسم اهدای جوایز ۲۰۲۱ چهار رویداد دیگر با حضور برگزیدگان این دوره برگزار شد که امیدواریم در ادامه نیز بتوانیم با جذب اقبال عمومی این رویدادها را با حضور استادان برجسته کشور و سایر کشورهای اسلامی دنبال کنیم و در آینده نزدیک این رویداد را به طور همزمان در کشورهای اسلامی مختلف برگزار کنیم.»
وی در خصوص نحوه اطلاع‌رسانی رویدادهای بعدی تصریح می‌کند: «رویدادها از طریق صفحه‌های بنیاد مصطفی(ص) در فضای مجازی و همچنین در رسانه‌های عمومی اطلاع‌رسانی خواهدشد.» به گفته میرهاشمی شرکت در کافه‌علم برای شرکت‌کنندگان هزینه ندارد و علاقه‌مندان می‌توانند با ثبت‌نام در پایگاه‌های اعلامی در این رویدادهای رایگان شرکت کنند.
مردم مخاطب کافه علم هستند
در این دورهمی چهار ساعته با عنوان «در جست‌وجوی ماده تاریک» پروفسور یحیی تیعلاتی، استاد فیزیک دانشگاه سلطان محمد پنجم (جامعه محمد الخامس) شهر رباط مراکش، فیزیکدان انرژی بالا و پژوهشگر برخورددهنده هادرونی بزرگ و برگزیده بخش دانشمندان مقیم کشورهای اسلامی چهارمین دوره جایزه مصطفی(ص) در کنار دکتر کاظم عزیزی استاد فیزیک دانشگاه تهران، دکتر سارا خطیبی استادیار فیزیک دانشگاه تهران و غلامحسین حقیقت، محقق پسادکتری پژوهشکده ذرات و شتابگر در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، آخرین یافته‌های تحقیقاتی روز دنیا در خصوص ماده و انرژی تاریک را - که گفته می‌شود بیش از ۹۵درصد کیهان را شکل داده‌است - با شرکت‌کنندگان در میان گذاشتند. پس از هر سخنرانی که عموما با زبانی ساده و عمومی‌تر از زبان تدریس استادان مطرح می‌شد، فضای پرسش و پاسخ برقرار بود که البته از نوع سوالاتی که مطرح می‌شد، به نظر می‌رسید تقریبا بیشتر شرکت‌کنندگان را دانشجویان فیزیک تشکیل داده‌بودند و می‌خواستند از فرصت حضور پروفسور تیعلاتی در ایران بیشترین بهره را از ظرفیت علمی این محقق ببرند.
از دبیر اجرایی کافه‌علم بنیاد مصطفی(ص) در خصوص برنامه‌های بنیاد در زمینه درگیرکردن عموم جامعه به ویژه دانش‌آموزان در این نشست‌ها پرسیدیم. او در پاسخ می‌گوید: «هدف‌گذاری اصلی بنیاد برای این نشست‌ها فراهم‌کردن شرایطی است که عموم جامعه فارغ از تحصیلات و سن بتوانند در آن شرکت کنند و در جریان تازه‌های دنیای علم قرار بگیرند. اگر در این رویدادها حضور دانشجویان پررنگ‌تر است یعنی هنوز باید برای رسیدن به این هدف بیشتر تلاش کنیم تا مخاطبان اصلی این نشست‌ها را به کافه علم بیاوریم. حضور دانش‌آموزان در چنین رویدادهایی به‌طور ویژه می‌تواند در ایجاد انگیزه برای انتخاب مسیر آینده بسیار الهام‌بخش باشد.»
عسل اخویان طهرانی - دانش / روزنامه جام جم
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
گفتوگوی«جام جم» با جواد محقق، نویسنده، شاعر و معلم باسابقه
دشمن چگونه سعی در عرفیسازی بیحجابی در جامعه دارد؟
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
