جریان نفوذی در جوایز ادبی 6

تا اول آذر، سالروز تولد جلال آل‌احمد و اهدای جایزه‌ای ادبی به نام او، چند روزی بیشتر فرصت باقی نیست، جایزه‌ای که هم از نظر اعتبار نامگذاری‌اش به نام یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان و منتقدان هم‌روزگارمان و هم از نظر میزان نقدی جایزه، اهمیت ویژه‌ای دارد.

کد خبر: ۵۳۴۰۳۶

اگر بخواهیم به مهم‌ترین ویژگی‌های آثار و شخصیت جلال آل‌احمد اشاره کنیم؛ تعهد اجتماعی و توجه به دغدغه‌های جامعه دو مولفه اصلی خواهد بود که به همین دلیل جایزه جلال هم باید در انتخاب آثار به این ویژگی‌ها توجه بیشتری داشته باشد.

آل‌احمد همچنین، با تحقیق‌های تکراری و حاشیه‌نویسی‌های قدمایی بر متون کهن ادبی مخالف بود و کسانی را که به جای پرداختن خلاق به مسائل و نیازهای روز ادبیات، عمده وقت و توان خود را بر این کارهای کلیشه‌ای متمرکز و همیشه در گذشته‌های دور سیر می‌کردند را تحقیر و سرزنش می‌کرد و حتی به آنها لقب
«نبش قبر کن» می‌داد.

با این وجود شاهد هستیم که اکثریت هیات علمی و داوران جایزه‌ای را که به نام او و برای ترویج مرام ادبی و اندیشه‌ای وی تاسیس کرده‌اند، کسانی با همین طرز تفکر مورد انتقاد آل‌احمد تشکیل می‌دهد و در چند دوره‌ای که این جایزه برگزار شده نیز انتخاب‌هایشان در بخش نقد و پ‍‍‍ژ‍وهش ادبی، در همین سمت و سوی مورد انتقاد جلال بوده است!

واقعیت این است که داوران دانشگاهی گرفتار در فرمول‌های ارزیابی و داوری متصلب و کلیشه‌ای قدیمی هستند و در برخورد با آثار دارای نوآوری‌، قدرت و جرات اجتهاد ندارند؛ به این ترتیب، بسیار بعید است که آثار متفاوت بتوانند از دست چنین داورانی، موفق به دریافت جایزه جلال‌آل‌احمد شوند.

اکثریت هیات علمی و در نتیجه داوران جایزه جلال از استادان دانشگاهی انتخاب می‌شوند؛ در حالی که نویسندگان و منتقدان مجرب و مشهوری داریم که سمت‌و‌سوی اندیشه‌ای آنان با آل‌احمد همخوان‌تر و در نتیجه وجود آنها برای اهداف این جشنواره ضروری‌تر است.

از سوی دیگر مولفه تعهد اجتماعی هم در میان آثاری که برگزیده می‌شوند هم کمرنگ شده است که البته این مشکل آرام‌آرام به امری فراگیر در جوایز فرهنگی تبدیل شده است؛ متاسفانه در میان داوران جوایز ادبی ارشاد عده‌ای راه می‌یابند که چندان به ارزش‌های نظام معتقد نیستند؛ این افراد ظاهری اسلامی دارند و بیشترین ضربه‌ها را به نظام می‌زنند، زیرا هنگامی که به مسوولان می‌رسند خود را همسو با نظام و ارزش‌ها نشان می‌دهند تا درون جریان‌های دولتی نفود کنند، اما در باطن به گونه‌ای دیگر هستند.

نکته جالب اینجاست که معمولا هر جشنواره‌ای با درنظر گرفتن اهداف خاص خود به همفکرانش جایزه می‌دهد اما متاسفانه، به عکس، این امر در برخی موارد در مورد جشنواره‌های دولتی یک تهمت بزرگ است، زیرا داوران، جوایز ادبی را عمدتا به ‌آثاری می‌دهند که دغدغه اصلی آنها جامعه امروز، اسلام و نظام جمهوری اسلامی ایران نیست و حتی بعضا محتوایی ضد ارزشی دارند.

امروز باید اهتمام بیشتری به ادبیات انقلاب و دفاع مقدس و نقد و پژوهش‌های مرتبط با این مقوله‌ها شود. همچنین لازم است نسل جوان متعهدی که در این حوزه از ذوق و قریحه برخوردارند تشویق شوند تا ادبیات ما به
سمت و سویی حرکت کند که نیاز واقعی جامعه است.