کارکرد ماسک اکسیژن در پرواز

با افزایش ارتفاع از سطح زمین، ضمن کاهش دما، فشار هوا نیز کم می‌شود. با کاهش فشار، غلظت هوا کم می‌شود و در نتیجه فشار اکسیژن موجود در جو برای تأمین نیاز بدن انسان کافی نخواهد بود. همان پدیده‌ای که برای کوهنوردان در صعود به قلل مرتفع اتفاق می‌افتد و بیشتر آنها مجبور هستند کپسول اکسیژن همراه داشته باشند.

هواپیما نیز به دلایل مختلف از جمله فاصله گرفتن از موانع زمینی، بهره‌گرفتن از مزایای اتمسفر، کاهش مصرف سوخت و بسیاری از موارد دیگر، ملزم به پرواز در ارتفاع‌های بالاست. اما اینجا نمی‌توان مانند کوهنوردان برای تمام مسافران و خدمه پرواز، کپسول اکسیژن همراه در نظر گرفت؛ چیزی که موجب نارضایتی از سفر و کاهش لذت پرواز و ایمنی آن خواهد شد. به همین علت، در هواپیماهای با موتور جت، با جداکردن مسیر هوای خاصی از یکی از کمپرسورهای موتور و هدایت آن به داخل کابین مسافران بعد از فیلتر کردن و تنظیم دما، فشار مثبتی در آن به وجود می‌آورند. این فشار در هواپیما که کاملا بسته بوده و ارتباط و درزی به بیرون ندارد، با شیرهای مخصوص و ابزارهای کنترل فشار در فشاری از پیش تعیین شده برای هر ارتفاع پروازی ثابت نگه داشته می‌شود. به این معنی که طبق برنامه تنظیم ارتفاع وارد شده به سیستم، هرگاه هواپیما در ارتفاع 25هزار پایی از سطح دریای آزاد پرواز کند، سیستم تنظیم فشار هواپیما، ارتفاع داخل کابین را فقط تا 4000 پا از سطح دریای آزاد افزایش خواهد داد و این افزایش تدریجی ارتفاع ادامه خواهد داشت تا وقتی کابین به بیشینه ارتفاع خود برسد که 8000 پایی است. لازم به یادآوری است انسان می‌تواند تا ارتفاع 10 هزار پایی از سطح دریاهای آزاد نیز به صورت عادی تنفس کند.

زمانی که به هر دلیلی، اعم از اختلال در کارکرد سیستم تنظیم فشار یا به وجود آمدن درز و سوراخی در بدنه هواپیما، فشار کابین مسافران تخلیه شود سنسورهای فشار، این اختلاف را درک می‌کنند و آن را به صورت افزایش ارتفاع کابین به خلبانان نشان می‌دهند. طبق دستورالعمل‌های نوشته شده، خلبانان در صورت مواجه شدن با چنین پدیده‌ای ضمن استفاده از ماسک اکسیژن، نسبت به کم‌کردن سریع ارتفاع پروازی اقدام می‌کند و تا جایی که تنفس عادی برای مسافران فراهم شود، پایین می‌آیند. در چنین حالتی زمانی که ارتفاع کابین با نسبت زیادی افزایش پیدا می‌کند و به 14هزار پا نزدیک می‌شود، ماسک‌های اکسیژن بالای سر مسافران از محفظه خود بیرون می‌افتد.

مسافران و خدمه پرواز با کشیدن بند ماسک‌ها به پایین، موجب شروع فرآیندی شیمیایی در کپسول وصل شده به بند اکسیژن می‌شوند. این فرآیند بسیار گرماده شیمیایی، جریان اکسیژن توقف‌ناپذیری را برای 15 دقیقه فراهم می‌کند؛ زمانی که این اجازه را به خلبانان می‌دهد تا هواپیما را به ارتفاع مورد نظر برسانند.

در ویدئوهایی که کابین پرواز اخیر را نشان می‌دهند، خدمه پرواز در حال کمک به مسافران برای استفاده از ماسک‌ها هستند. ولی متأسفانه هیچ‌کدام از آنها و برخی مسافران از ماسک‌ها استفاده نمی‌کنند و خود را بی‌تفاوت به اوضاع نشان می‌دهند! در چنین مواقعی، حتی اگر علت افتادن ماسک‌ها اختلال در سیستم اعلام افزایش فشار باشد و شرایط واقعی طبیعی به نظر برسد بازهم استفاده از ماسک و عمل کردن به دستورالعمل‌ها الزامی است.

خلبان محمدتقی امیرسام - جام‌جم