جاسوس‌بازی هسته‌ای

اما تلویزیون پیش از سینما به این موضوع پرداخت و مسعود آب‌پرور در سریال هوش سیاه بخش‌هایی از این فضا، آسیب‌ها و تهدیداتش را به نمایش گذاشت و حالا با فراگیر شدن استفاده از ابزارهای متصل شدن به فضای مجازی این فرصت برای کارگردانان تله‌فیلم‌ها هم فراهم شده تا به این موضوع بپردازند.

تله‌فیلم «هویت مجازی» که از شبکه یک پخش شد با تکیه بر سویه سیاسی ـ امنیتی قصه خود را روایت می‌کند که بیش از آن‌که فناوری‌های دیجیتال را آسیب‌شناسی کند بیشتر بر هویت دوگانه و غیرشفاف ضدقهرمان قصه‌اش تاکید می‌کند.

داستان هویت مجازی درباره یک خبرنگار آمریکایی است که با یک هویت جعلی وارد ایران می‌شود تا بتواند در پوشش یک خبرنگار عربی و با همدستی یکی از تجار با وارد کردن ابزارهایی که در ساخت سلاح‌های هسته‌ای به‌کار می‌رود مسیر مذاکرات هسته‌ای را منحرف سازد، غافل از این‌که به محض ورود به ایران زیر پوشش نیروهای اطلاعات و عملیات قرار می‌گیرد. این خبرنگار آمریکایی به‌دلیل سال‌ها زندگی در ایران به زبان فارسی مسلط است و خیلی راحت فارسی صحبت می‌کند. هرچند یکی از ضعف‌های اساسی فیلم دقیقا جاهایی است که خبرنگار آمریکایی به زبان اصلی خود یا فارسی صحبت می‌کند. تسلط او به دو زبان باید یکی از نقاط قوت شخصیت‌پردازی او باشد، اما در فیلم آن‌قدر از این نقطه قوت بد استفاده شده که فیلم در همین‌جاها دچار لکنت شده است. حتی در گریم و فیزیک صورت این شخصیت هم کار خاصی صورت نگرفته تا دست‌کم از نظر ظاهری طبیعی و باورپذیر به نظر برسد.همین ضعف‌ها موجب می‌شود به جای شخصیتی محکم و باورپذیر با یک تیپ مواجه شویم که نه به دل می‌نشیند و نه باور می‌شود.

هویت مجازی با لحن و رویکرد افشاگرانه قصد دارد از لایه‌های پنهانی و پشت صحنه دست‌های پنهان استعمارگران پرده‌برداری کرده و مخاطب را نسبت به سیاست‌های فریبکارانه هوشیار کند.

البته در این قصه قرار است کمی ‌فراتر از کلیشه‌های رایج رفته و عمق فاجعه بیشتر نشان داده شود که آمریکایی‌ها حتی به شهروندان خود نیز رحم نکرده و مهره سوخته خود را قربانی اهداف و مصالح سودجویانه خود می‌کنند. حتی باز هم از این جلوتر رفته و این منفعت‌طلبی را از ساحت سیاست به ساحت خانواده و مسائل عاطفی گسترش می‌دهد تا جایی که در قصه می‌بینیم پدر و مادر خبرنگار آمریکایی طی مصاحبه‌هایی که با رسانه‌ها انجام می‌دهند داشتن چنین فرزندی را انکار می‌کنند و مادر او در مکالمه تلفنی مثل یک غریبه با او برخورد می‌کند. در واقع فیلم با نوع روایت و زاویه دیدی که به آمریکا و سیاست‌هایش دارد آنها را غیرقابل اعتماد به تصویر می‌کشد.

هویت مجازی تلاش می‌کند غیرقابل اعتماد بودن غرب را در ماجرای هسته‌ای به تصویر بکشد و این‌که آنها چگونه از طریق جاسوس نفوذی و بهره‌گیری از ابزارهای نوین ارتباطی در جهت شکل‌گیری یک هویت مجازی در صدد تامین منافع خود در سرزمین‌های دیگر هستند.

تعلیق قصه و کش و قوس آنها نیز قرار است در همین فضا و موقعیت صورت‌بندی می‌شود، هرچند به نظر می‌رسد این مساله در درون خود قصه و ساختار دراماتیکی آن طراحی نشده و در واقع تعلیق آن برآمده از درون ذات خود قصه نیست و بیشتر بر محور دیالوگ‌هایی که بین شخصیت‌ها رد و بدل می‌شود، استوار است. در واقع به جای طرح مساله از طریق قوام بخشیدن به قصه و طراحی افت و خیزهای لازم به بیان گفتاری آن بسنده کرده و با تزریق برخی صحنه‌هایی مربوط به اخبار و جنگ روانی رسانه‌ها تلاش کرده به آن وجه مستند ببخشد. هویت مجازی قصد دارد تلاش نیروهای اطلاعاتی ـ امنیتی کشور را برای خنثی کردن توطئه‌های کشورهای استکباری در مذاکرات هسته‌ای نشان دهد تا از این طریق بر پیچیدگی پرونده هسته‌ای ایران در مناسبات و معادلات بین‌المللی تاکید کند. این موضوع روز و حساسی است که می‌تواند مخاطبان زیادی را پای تلویزیون بنشاند و آنها را از طریق داستان و ساختاری جذاب با مساله هسته‌ای آشنا کند.

سیدرضا صائمی / جام‌جم