مشوق‌های جدید برای جذب نخبگان مقیم خارج

قرار است از آذر امسال، روند بازگشت نخبگان ایرانی به داخل کشور هموارتر شود و به این منظور مقرر شده که هم به فرد نخبه و هم به دانشگاه ایرانی که فرد نخبه در آن جذب می‌شود، تسهیلاتی داده شود.

آن‌گونه که مهر گزارش داده است، در جلسه هیأت عالی جذب اعضای هیات علمی دانشگاه‌‌ها و موسسات آموزشی، مقرر شده است که برای تشویق دانشجویان نخبه شاغل به تحصیل در دانشگاه‌‌های خارج از کشور برای عضویت در هیات علمی دانشگاه‌‌ها و موسسات آموزشی، جایزه علمی به این افراد پرداخت شود و در صورتی که این افراد در رشته‌‌های جدید یا دانشگاه‌های شهرستان‌ها مشغول به خدمت شوند، کمک مالی به دانشگاه‌های پذیرنده این افراد نیز پرداخت خواهد شد.

دبیرخانه هیات عالی جذب هیات علمی در شورای عالی انقلاب فرهنگی هم به جام‌جم خبر می‌دهد که بنیاد ملی نخبگان از آذر امسال، فراخوانی را برای جذب دانشجویان نخبه خارج از کشور منتشر خواهد کرد و در این فراخوان، نظام آموزش عالی موظف خواهد بود که نسبت به جذب این دانشجویان در دانشگاه‌ها و ارائه تسهیلات به آنها، اقدام کند.

مسئولان نظام آموزش عالی امیدوارند که با ارائه تسهیلات جدید به نخبگان ایرانی مقیم خارج، بتوانند آنها را در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های مختلف کشور جذب کنند تا به این طریق بتوانند این سرمایه‌های علمی را برای کار در فضای علمی کشور تشویق کنند.

گرچه آمار دقیق و قابل استنادی از تعداد نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور وجود ندارد، اما اگر صحبت‌های چند ماه قبل رضا فرجی‌دانا، وزیر سابق علوم را ملاک قرار بدهیم، هرساله 150 هزار نخبه ایرانی از کشور خارج می‌شوند و به همین دلیل کشور ما سالانه 150 میلیارد دلار بابت فرار مغزها، ضرر می‌کند.

حالا با توجه به این شرایط، اگر مسئولان نظام آموزش عالی بتوانند با ارائه تسهیلات جدید به این گروه از دانشجویان نخبه، شرایط حضور گسترده آنها را در داخل کشور فراهم کنند، بی‌شک بخش زیادی از ضررهای علمی و اقتصادی که از این راه به کشور تحمیل می‌شود، جبران خواهد شد.

جذب نخبگان در دانشگاه‌ها هموار می‌شود

برای این‌که دانشجوی نخبه مقیم خارج از کشور بتواند از تسهیلات نخبگی در داخل کشور استفاده کند، باید ابتدا در بنیاد ملی نخبگان، شرایط نخبگی او «تائید افتخار» شود؛ یعنی بنیاد نخبگان با توجه به سوابق علمی داوطلب به این نتیجه برسد که داوطلب نخبگی، شرایط احراز تسهیلات نخبگان را داراست.

اما دکتر حمید جمال‌الدینی، مشاور توانمندسازی و نوآوری در امور نخبگان بنیاد ملی نخبگان به جام‌جم توضیح می‌دهد: مشکلی که این وسط وجود داشت این بود که گاهی فرد نخبه‌ای از سوی بنیاد ملی نخبگان، تائید افتخار می‌شد و سپس به هیات جذب شورای عالی انقلاب فرهنگی هم معرفی می‌شد، اما جالب است که با وجود تائید این شورای عالی، برخی گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های داخل کشور مایل به جذب فرد نخبه مقیم خارج نبودند.

به گفته جمال‌الدینی، حتی گاهی فرد نخبه در دانشگاه‌های داخل جذب می‌شد، اما اعتبار پژوهشی که باید در اختیارش قرار می‌گرفت، به او داده نمی‌شد یا خیلی دیر این اعتبار به او پرداخت می‌شد و در مسیر اداری بازی‌های متعددی به وجود می‌آمد.

حالا به گفته این مقام مسئول، طبق تفاهمی که بین بنیاد ملی نخبگان، شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم منعقد شده است، از این پس سه نوع تسهیلات ویژه برای جذب بیشتر دانشجویان نخبه مقیم خارج از کشور در‌نظر گرفته شده است.

سریع‌تر شدن روند جذب نخبگان در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور، اعطای سریع‌تر اعتبارات پژوهشی ( اعطای اعتبار پژوهشی بلافاصله بعد از هیات علمی شدن) و اعطای اعتبارات کمکی به آن دسته از گروه‌های آموزشی که دانشجویان نخبه مقیم خارج از کشور را جذب می‌کنند، تسهیلات جدیدی است که جمال‌الدینی به آن اشاره می‌کند و معتقد است که این مشوق‌ها می‌تواند روند بازگشت نخبگان ایرانی به داخل کشور را هموارتر کند.

نخبگان مقیم داخل هم تسهیلات می‌گیرند

کم نیستند نخبگانی که از کشور خارج نشده‌اند و تمایل دارند که در کشور خودشان خدمت کنند.

البته بسیاری از این نخبگان مقیم داخل با محدودیت‌های بودجه‌ای زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و جنس حمایت از آنها اصلا قابل قیاس با جنس حمایت نخبگان در کشورهای توسعه یافته نیست.

دکتر آریا الستی، رئیس ستاد اجرایی سند راهبردی امور نخبگان بنیاد نخبگان در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که حمایت‌های جدید فقط به نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور محدود نخواهد شد و نخبگان مقیم داخل هم از تسهیلات مختلف بهره‌مند خواهند شد؛ همان‌طور که همین الان هم بنیاد از بسیاری از نخبگان داخلی حمایت می‌کند.

به گفته این مقام مسئول، فارغ‌التحصیلان استعداد برتر و نخبگان مقیم داخل هم می‌توانند در صورت تائید بنیاد ملی نخبگان، از تسهیلاتی همچون اعطای اعتبار پژوهشی 20 میلیون تومانی، بهره‌مندی از وام مسکن و در اولویت قرار‌گرفتن در فرآیند جذب دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، استفاده کنند.

گرچه به دلیل محدودیت منابع این بنیاد، نمی‌توان انتظار داشت که همه نخبگان و استعدادهای برتر بتوانند از تسهیلات اعلام شده بهره ببرند، اما همین که نظام آموزش عالی این ضرورت را درک کرده است که باید نخبگان را حمایت کند، همین حرکت را می‌توان یک گام جدی به حساب آورد.

یعنی درست است که شاید همه نخبگان مقیم داخل و خارج از کشور نتوانند از تسهیلات اعلام شده استفاده کنند، اما همین که نظام آموزش عالی دریافته است که با جذب این افراد و صرف هزینه برای آنها می‌تواند چند برابر هزینه‌های فعلی، در آینده سود داشته باشد، همین موضوع خودش حرکت قابل ستایشی است. در این حالت فقط باید امیدوار بود که دامنه این حمایت‌ها آنچنان گسترده شود که دیگر هیچ دانشجوی نخبه‌ای به فکر کار و زندگی دائم در خارج از کشور نباشد.