ورود رسانه ملی به عرصه رسانه‌های مجازی ارزان

این معاونت برای آرایش رسانه‌های جدید کارآمد و چابک و البته ارزان قیمت ایجاد شد تا رسانه ملی مخاطبان خود را حفظ کند و هر روز بیشتر و بیشتر ‌آنها را در دسترس داشته باشد و آنها نیز از این فرصت‌ها استفاده کنند.

این را باید در نظر داشته باشیم که در قانون اساسی صدا و سیما مانند قوای سه‌گانه دیده شده است و می‌توان این را نماد دانست که هیچ سازمانی مانند صدا و سیما در قانون اساسی دارای فصل مجزا نیست. پس به دلیل اهمیت جایگاه و توجه به سازمان در قانون اساسی می‌توان گفت صدا و سیما رسانه انقلاب و ایران است در دنیا و بی‌شک فصل‌الخطاب رسانه‌ای در این حوزه محسوب می‌شود.

مشکل ما در فضای مجازی ندانستن مدیریت فضای مجازی است، یعنی این آگاهی وجود ندارد که فضای مجازی همان فضای حقیقی است با ضریب بالاتر تاثیر چراکه زمان و مکان در آن معنی ندارد این دیدگاه وجود ندارد که این فضا واقعی است و فقط اسمش مجازی است. چطور است ما در فضای واقعی که در قید زمان و مکان قفل هستیم مدیریت تعریف می‌کنیم، اما برای فضای مجازی که این قیود را ندارد هیچ کاری نمی‌کنیم؟ و این می‌انجامد به بی‌استفاده ماندن موقعیت‌های فضای مجازی.

اشکال دیگر در نبود یک تمرکزگرایی است. یعنی وقتی تمرکز وجود ندارد نمی‌توان نیاز‌ها را به طور واحد شناخت. مشکل سوم، نبود هم افزایی است یعنی در کشور ما صدها سایت با موضوع احکام دینی هست، اما وقتی من یا شما سوال دینی داریم باید سایت‌ها را بشناسیم تا وارد آنها شویم. اما در فضای مجازی کسی سایت نمی‌شناسد و اصلا با این روش‌ها نمی‌شود مخاطبی جلب کرد. هم افزایی سایت‌ها در کنار موتورهای جستجوی هوشمند معنی پیدا می‌کند.

مشکل بزرگ دیگر این است در کشور تولید محتوا شده است، اما این محتوا تولید شده کارکرد مجازی ندارد، چراکه چیزی مثل کتاب باید به رسانه مجازی با کلید واژه و متادیتا تبدیل شود و با فهم از معماری موتور سرچ‌ها محتوا طوری تهیه شود که با کوچک‌ترین اشاره به موضوع مربوط محتوای شما به فرد نمایش داده شود. محتوا زیاد داریم اما تولید محتوا برای فضای مجازی صورت نگرفته است.

موضوع دیگر هم قوانین و مقررات است که در کشور ما روی آن کار نشده و فقط برای جرایم رایانه‌ای یک قانون داریم، اما سایر موارد قانونمند نشده و همه چیز سلیقه‌ای و مقطعی انجام می‌شود.

دنیای فناوری اطلاعات دنیای پردرآمدی است و دلیلش این است که معاملات و زندگی جهانی می‌شود، عرضه و تولید جهانی می‌شود و حتی یک نقاش روستایی می‌تواند نمایشگاهی جهانی در فضای مجازی داشته باشد. پس این فضا مستعد کار و کاسبی است. در همین کشورهای مصیبت دیده اروپا مثل یونان و امثال آن تنها صنعت و اقتصادی که هنوز سرپا و سودده است، فناوری اطلاعات است اما در کشور ما اصلا کاری نشده است.

پس دنیایی از شغل و درآمد در فناوری اطلاعات وجود دارد که هنوز استخراج نشده و به مردم عرضه نکرده‌ایم.

وظیفه ما به عنوان رسانه برآورده کردن و تامین نیاز مخاطب است، اما وقتی صحبت از شناخت نیاز مخاطب می‌شود مستقیم می‌رویم سر موضوعاتی که در دین و فرهنگ ما به آنها حساسیت وجود دارد در حالی که مخاطبان و میزان افرادی که دنبال رسانه‌های ناپاک، ضد اسلام و انقلاب هستند به 2 یا 3 درصد هم نمی‌رسد و متاسفانه 90 درصد جامعه را معطل این چند قشر معدود کرده‌ایم. چرا نباید به مردم متدین، به مردم تحصیلکرده و فرهیخته اعتماد شود تا خود آنها در این عرصه حضور داشته باشند؟ مشترکات فرهنگی مانند زبان فارسی را که در نظر بگیریم کافی است تا بیشتر جامعه را تحت پوشش داشته باشیم. در آماری که ما به دست آوردیم نزدیک به 78 درصد مردم به‌دنبال سایت‌های فارسی زبان می‌گردند، پس باید برای آنها محتوای فارسی تهیه کنیم. خود این تولید محتوا یک‌عامل بازدارنده در مقابل رسانه‌های بیگانه است.

موضوع زمان هم در این خصوص جدی است، چرا که تلویزیون بیشتر از 24ساعت برنامه ندارد و مخاطب هم 24 ساعت برای زندگی کردن در روز وقت ندارد. در نهایت هماهنگی بین برنامه تلویزیون و مردم مشکل می‌شود، اما در رسانه‌های نوین زمان مطرح نیست و با سرعت به واسطه موتورهای جستجو در بین هزاران صاحب محتوا حرکت می‌کنید که در نهایت براساس علم ریاضی هم این موضوع اثبات می‌شود که زمان و سرعت از مشتقات یکدیگر هستند که محیط مجازی یکی از نمودهای این قانون است.

در محیط مجازی مخاطب می‌تواند در طول روز یا هفته هزاران ساعت برنامه ببیند و استفاده کند آن هم در بین کارهای روزانه. در نتیجه چاره‌ای نداریم جز این که طیف رسانه‌ای ایجاد کنیم تا تداخل وظایف و تقابل‌های رسانه‌ای به ارجاعات و همکاری رسانه‌ای تبدیل شود.

درخصوص رادیو تلویزیون که مشکلی وجود ندارد، اما وقتی رسانه‌های نوین مطرح شدند عملا وظایف صدا و سیما در این فضاها تقسیم شد و این حرف درستی است که بدانیم متولی این موضوع در کشور چه کسی است، اما الان تعیین متولی در رسانه‌های نوین دچار خلأ قانونی است و قانون مشخص نکرده است در نهایت چه مرجعی باید بر این محیط نظارت کند.

با این که ما در صدا و سیما اعتقاد داریم صدا و سیما فقط متولی رادیو تلویزیون نیست بلکه متولی صوت و تصویر است، اما قانون باید صریح باشد و در مجلس هم صحبت سر همین است که قانون را چطور بنویسند که همه دستگاه‌ها در این فضا بتوانند وظایف خود را انجام دهند.

به عقیده ما اگر قانونگذار به روح قانون توجه کند در مورد متولی فضای مجازی می‌تواند تصمیم بهتری بگیرد، چراکه روح قانون اساسی می‌گوید رادیو تلویزیون در اختیار یک نهاد حاکمیتی است و این نهاد را مشخصا صدا و سیما معرفی کرده است.

در آن زمان که قانونگذار این قانون را تعریف کرده است رادیو تلویزیون قوی‌ترین و موثرترین رسانه گروهی بوده است و می‌توانست افکار عمومی را شکل دهد یا تربیت و مدیریت کند و حالا که قانونگذار می‌خواهد قانون را بازنویسی کند باید ببیند که آیا روح قانون اساسی در این قانون هم متجلی می‌شود یا خیر؟ روح قانون قبلی این را گفته است که اینچنین رسانه‌ای باید در یک جا متمرکز شود و قانون جدید هم باید این موضوع را تعریف کند. حالا قانونگذار است که باید این وسط درست بیندیشد و ما اعتقاد داریم اگر قانونگذاران قبلی امروز هم حضور داشتند امروز هم اداره و تمرکز این محیط را به صداوسیما می‌سپردند.

و نکته دیگر هم موضوع فناوری انتقال است که تغییر کرده. یعنی تا دیروز تکنولوژی فقط برودکست بود یعنی ارسال امواج از طریق فرستنده‌های رادیو تلویزیونی و امروز شده است برودبند که انتقال سیگنال است بر بستر کابل و فیبر. حالا باید ببینیم با تغییر فناوری آیا ماهیت هم تغییر کرده است؟ پاسخ منفی است و ماهیت همان است پس باید قانون اصلاح شود و نه ماهیت قانون.

در سایر نقاط جهان هم این طور نیست که فضای رسانه‌ای تماما در اختیار افراد حقیقی و احزاب سیاسی باشد. در همه جا یک حاکمیت بر امور وجود دارد و اعمال سیاست‌های کلان هر جامعه از طریق حاکمیت اعمال می‌شود.

در همه جا رسانه‌های گروهی مانند رادیو تلویزیون و اینترنت که اثرگذاری آنها شمول زیادی دارد را در اختیار کسی نمی‌گذارند و چیزی که عمومیت دارد اجرا و فعالیت بر بستر آن محیط‌هاست که به عهده دیگران گذاشته می‌شود. در آمریکا مجلس سنا کلید اینترنت را به دست اوباما داده است و یک کلید دیگر کلید بمب‌های هسته‌ای است، این یعنی اینترنت اینقدر اهمیت دارد که رئیس‌جمهور آمریکا می‌تواند اینترنت را در جهان خاموش بکند. حالا در کشور ما آیا این درست است که فضای مجازی بدون متولی توزیع شود؟ ما اعتقاد داریم صدا و سیما باید متولی صوت و تصویر در فضای مجازی باشد، اما در حوزه متن و عکس جاهای دیگری مثل وزارت ارشاد و خبرگزاری‌ها و امثال آن می‌توانند وارد شوند.

چون الان قانون مصوب نداریم صحبت در این خصوص کمی سخت و شاید ناپخته است، اما چیزی که واضح است در کشور به یک سازمان تنظیم مقررات محتوایی نیازمندیم و باید به سمت این ایده‌آل حرکت کنیم. یعنی همان طور که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در وزارت ارتباطات داریم برای نظارت بر امور فنی حوزه فرکانسی، باید یک تصمیم‌گیر و ناظر بر محتوا داشته باشیم. در آن محیط همه گروه‌های درگیر می‌توانند عضو شوند و برای محتوا تنظیم مقررات کنند.

نیاز قانونی می‌طلبد که این محیط تشکیل شود، جاهایی مانند کمیته مبارزه با جرایم رایانه‌ای یا رسانه‌های مجازی و حتی قانونگذاری پالایش محتوا باید در این نهاد گرد هم جمع شوند تا در یک محیط همگرایانه چندصدایی در این‌خصوص از بین برود.

باید همه چیز را از صفر شروع می‌کردیم چون باید مدل پیشنهاد می‌دادیم، نیرو می‌گرفتیم و حتی کار تحقیقاتی و مطالعاتی را شروع می‌کردیم. نهاد یا دفتر و جایی نبود که بیاییم از آنجا شروع کنیم به کار. خوشبختانه در این مدت توانستیم این موضوع را تا حدود زیادی به انجام برسانیم و به نقطه‌ای برسیم که یک کار تحقیقاتی عمیق را به نام آی‌پی‌مدیا اجرایی کنیم. این ابزار به سیستم‌هایی گفته می‌شود که می‌تواند بر بستر پروتکل اینترنت فعالیت کنند و فرق می‌کند با آی‌پی‌تی وی چون آی‌پی‌تی‌وی یعنی تلویزیون بر پایه استاندارد اینترنت، اما آی‌پی‌مدیا یعنی کل رسانه‌ها بر مبنای استاندارد اینترنت. این کار را هم انجام دادیم و تحت عنوان رسانه «مهر» که از جمله «مردم همراه رسانه» برداشت شده است و نامی است برای همان IPmedia، کار را جلو بردیم این سیستم با یک دستگاه تنظیم یا همان ست‌تاپ باکس فعالیت می‌کند که با یک خروجی به هر صفحه نمایشی می‌تواند متصل شود و مردم با داشتن یک دستگاه رسانه مهر هم صاحب کامپیوتر می‌شوند، هم دی‌وی‌دی پلیر و هم تلویزیون و حتی اینترنت. دیگر نیازی نیست برای استفاده از هر پلتفرمی بروید پشت آن دستگاه بنشینید، با این دستگاه می‌توانید تمام آن کارها را انجام دهید و این سیستم در واقع تجمیع همه رسانه‌هاست.

به نظر ما این در دنیا مدل نمونه ندارد و برند صدا و سیماست و با این مدل مردم هزینه کارکردشان کاهش می‌یابد علاوه بر آن می‌توانند از مزایای بسیار دیگر هم استفاده کنند. و مزیت برتر آن است که با آمدن رسانه مهر سرعت انتقال داده در فضای مجازی بسیار بالا خواهد رفت.

دلیل این‌که این همه وسایل مختلف رسانه‌ای مانند تلویزیون آنالوگ و دیجیتال، پخش‌کننده‌های صوتی و تصویری، سینمای خانگی، رایانه شخصی و امثال آنها در منازل وجود دارد این نیست که آنها این درک ما را نداشته‌اند، خیر آنها هم مثل ما می‌فهمند، اما آنها تاجر هستند و هرتغییر فناوری را یک دستگاه کرده و پول مردم را از جیبشان بیرون می‌کشند.

ما گفتیم کاری باید کنیم تا مردم کمتر خسارت ببینند. تحلیل کردیم که آیا می‌توان تجمیع رسانه را انجام داد؟ به نتیجه‌ای رسیدیم که بله این کار در دنیای ITشدنی است و فناوری روز این اجازه را به ما می‌دهد. اصولا هم دنیای فناوری نیاز دارد به یک تجمیع‌کننده ایده‌ها و اگر تجمیع‌کننده خوب باشی و فناوری‌ها را کنار هم بگذاری می‌توانی یک فناوری جدیدتر ایجاد کنی. ما از همین قاعده استفاده کردیم، با توجه به توانمندی بومی که داشتیم این کار را عملی کردیم برای این موضوع حدود 6 ماه کار تحقیقاتی داشتیم و بعد از 5 ماه این سیستم را پیاده‌سازی هم کردیم که در تهران به صورت موردی در حال استفاده است و ان‌شاءالله تا پایان سال به دستور ریاست سازمان صدا و سیما 10هزار دستگاه را در تهران و قزوین مستقر خواهیم کرد تا فاز پایلوت این سیستم راه‌اندازی شود. پیش‌بینی می‌کنیم بعد از مراحل تست به صورت ملی با تولید انبوه دستگاه تمام کشور را به یک بعد دیگر از رسانه‌ها مجهز کنیم.

در این میان برنده اصلی مردم و بعد شرکت‌های خصوصی هستند ضمن این‌که مخابرات و صدا و سیما هم از این موضوع نفع می‌برند. دلیل آن هم این است که مردم هزینه‌هایشان کاهش می‌یابد، مخابرات درآمدش افزایش می‌یابد، صدا و سیما به یک رسانه جدید دست یافته است و بخش‌ خصوصی هم می‌تواند در چرخه محتوا و تولیدات و نیازهای این مورد ایجاد شغل کرده و خودش هم به درآمد برسد.

تا امروز در تولید محتوا تنبلی کردیم و چگونگی عرضه آنچه قبلا تولید شده بود را هم بلد نبودیم. نمونه‌اش همین موتور جستجوی ماست که وقتی از گوگل و یاهو استفاده می‌کنیم ما مدیریتی بر آن نداریم و او می‌گوید چه کسی کجا برود. پس ما مدیریت عرضه نداشتیم، مدیریت اجرا نداشتیم و مدیریت پیشنهاد هم بلد نبودیم و بسیار عناوین دیگر هم همین‌طور؛ مانند مدیریت بسته‌بندی و مدیریت فهرست دهی.

باید انبوهی از داده‌ها را در اینترنت عرضه کنیم تا غرب با ما وارد تعامل شود.

ما باید نهضت تولید محتوا را راه بیندازیم تا در این زمینه هم به نیاز داخل و هم به نیاز خارج پاسخگو باشیم. در این زمینه مهاجم اصلی ما هستیم به شرطی که تولید محتوا کنیم.

صدا و سیما در حال حاضر در این شرایط که تکثر فناوری وجود دارد توانسته خود را به سطحی از آمادگی برساند و امروز می‌تواند کانال‌های دیجیتال خود را به 24 کانال هم برساند. در رسانه‌های مجازی هم یک متد و راهکاری را ارائه داده است به نام IP media یا همان شبکه مهر که این می‌تواند در کنار آن 24 کانال تلویزیونی تنوع و تکثر محتوایی و منابع را ایجاد کند و سطح نیازمندی‌ها را با تعریف این منابع برآورده کند. در سیستم‌های نوین نهایت احترام به‌مخاطب گذاشته شده است تا حق انتخاب را در دست داشته باشد. رسانه جدید مدیریت زمان را به افراد می‌دهد و به گفته جناب مهندس ضرغامی مردم می‌توانند وقت شریفشان را مدیریت کنند. در همین راستا ما انتظار داریم سایر نهادها و دستگاها و حتی مردم همکاری کنند تا این محصول ایرانی به ثمر بنشیند.