سناریوی های کوچکترین قطع سکه پس از حذف 4 صفر پول ملی

به گزارش فارس، در گزارش بانک مرکزی در مورد بررسی آثار گرد شدن احتمالی قیمتها ناشی از اصلاح پول ملی بر تورم آمده است: با تصویب طرح حذف 4 صفر از پول ملی در هیات محترم دولت، برخی افراد نگرانی‌هایی را از بابت احتمال افزایش تورم در اثر گرد کردن قیمتها پس از اجرای برنامه مذکور در جامعه، عنوان کرده‌اند.

در این رابطه به این موضوع اشاره شده که با تقسیم قیمتها و مقادیر پولی بر 10000 و معرفی اضعاف پول با نسبت 1 به 100 نسبت به پول اصلی، رقم حاصل در پاره‌ای از موارد بیش از دو رقم اعشار را نشان خواهد داد که لازم است با استفاده از قاعده گرد کردن به دو رقم اعشار تقلیل یابد تا امکان تسویه مبادلات با اضعاف پول فراهم گردد.لذا این شبهه ایجاد شده که با گرد کردن قیمتها، شاخص تورم افزایش خواهد یافت.

بانک مرکزی برای رفع نگرانی‌های به وجود آمده وظیفه خود میداند با اتکا به آمارهایی که از قیمت کالاها و خدمات در سبد مصرفی خانوار در اختیار دارد، موضوع را بررسی کرده و نتیجه را به اطلاع افکار عمومی برساند.

گزارش حاضر به بررسی آثار گرد کردن قیمت 359 قلم کالا و خدمت موجود در سبد مصرفی خانوارهای شهر تهران پس از اجرای طرح حذف 4 صفر از پول ملی می‌پردازد. نتایج و تحلیلهای صورت گرفته براساس آمار تهران طبق شواهد موجود قابل تعمیم به کل جامعه می‌باشد. با این حال محاسبات در زمینه آمارهای کل کشور نیز در دست انجام می‌باشد که به محض آماده شدن، گزارش بر آن اساس بهنگام خواهد شد.

تغییرات شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی قبل و بعد از حذف صفر از پول ملی

در این گزارش طبق برآوردهای انجام شده توسط اداره آمار بانک مرکزی، نرخ رشد شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (شاخص تورم) در شهر تهران پس از اجرای برنامه حذف صفر و گرد شدن قیمتها براساس آمارهای تیر ماه سال 1390 در دو حالت به شرح زیر بررسی شده است:

سناریوی نزدیک به واقع؛ کوچکترین قطع سکه پس از حذف صفر معادل 100 ریال فعلی

سناریوی اول وضعیتی را توصیف می‌کند که در آن پس از اجرای برنامه اصلاح پولی، سکه معادل 100 ریال کنونی به عنوان کوچکترین قطع سکه به جریان درآمده و قیمت کالاها و خدماتی که سه رقم آخر آن از 100 ریال فعلی کمتر باشد، به سمت بالا و معادل 100 ریال گرد خواهد شد. البته متذکر می شود براساس مقرراتی که بانک مرکزی به اتکای قانون وضع خواهد کرد، ترتیبی می‌دهد که گرد کردن ارقام در کمترین حد ممکن اتفاق بیفتد.

راهکارهای گوناگونی در این خصوص می تواند مد نظر قرار گیرد از جمله تجدید نظر در تعداد محتویات یک کالا که در قالب یک بسته قابل ارائه است. به عنوان مثال چنانچه قیمت یک عدد آدامس 150 ریال باشد، برای پرهیز از گرد کردن قیمت ممکن است این الزام وضع شود که هر بسته آدامس حداقل حاوی دو عدد آدامس باشد تا نیازی به گرد کردن قیمت نباشد.

گرد کردن رقم نهایی تراکمی به جای گرد کردن یکایک ارقام: به عنوان مثال چنانچه مالیات غیر مستقیم هر بطری نوشابه 50 ریال باشد در حالی که کوچک ترین سکه رایج در نظام جدید پولی معادل 100 ریال فعلی ارزش داشته باشد، ممکن است این الزام گذاشته شود که سرجمع تولیدات یک دوره زمانی معین ضرب در 50 ریال شده و جمع تراکمی حاصل چنانچه مشمول اعشاری شد که برای آن سکه وجود ندارد،
در آن صورت از قاعده گرد کردن اعداد استفاده شود. مشخصا اگر تولید نوشابه یک کارخانه 10001 واحد به ازای یک هفته باشد و مالیات غیر مستقیم به ازای هر بطری نوشابه 50 ریال باشد، این طور نیست که مالیات غیر مستقیم هر نوشابه به سمت 100 ریال گرد شده و معادل یک میلیون و صد ریال مالیات اخذ شود بلکه رقم 10001 بطری در 50 ریال ضرب شده و عدد 500050 ریال مالیات غیر مستقیم به سمت بالا گرد می‌شود.

در موارد نادری که گرد کردن قیمت لازم می شود این طور نیست که همواره به سمت بالا باشد بلکه این الزام در مقررات می‌آید که قیمت منتهی به کمتر از 50 ریال به سمت پایین و قیمت منتهی به 50 ریال و بیشتر به سمت بالا گرد شود.

موارد فوق از باب مثال مطرح شد و اقدامات کنترلی که می توان به کار گرفت منحصر به این موارد نیست. اما حتی اگر هیچ یک از این اقدامات کنترلی هم به کار گرفته نشود و فرض شود تمامی قیمتهایی که به کمتر از 100 ریال ختم می‌شوند به سمت بالا گرد شوند، در آن صورت طبق جدول زیر مشاهده م یشود که شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی تغییر محسوسی نداشته و اصلاح پولی و گرد کردن قیمتها هیچ تاثیر معنی داری بر تورم نخواهد داشت. بنابراین، با این فروض، اقتصاد کشور شاهد رشد تورم ناشی از پدیده گرد کردن قیمتها پیرو اجرای برنامه حذف صفر نخواهد بود.

معرفی کوچکترین سکه پس از حذف صفر معادل 100 ریال فعلی

همانطور که اشاره شد سناریوی واقع‌بینانه نیز تا حدی افراطی م یباشد. زیرا فرض کرده تمامی قیمتهایی که به 100 ریال ختم می‌شوند به بالا گرد خواهند شد. در حالی که به طور معمول طبق آنچه در سایر کشورها اتفاق افتاده و در ایران نیز در دستور کار قرار دارد، دستورالعمل گرد کردن قیمتها به صورتی تنظیم خواهد شد که به عنوان مثال، براساس آن قیمتهای کمتر از 50 ریال به پایین و معادل صفر در نظر گرفته شده و قیمتهای ختم به 50 ریال و بالاتر به سمت بالا گرد می‌گردند. لذا با توجه به اینکه در حد افراطی گرد کردن تاثیری بر رشد قیمتها نخواهد داشت، بنابراین نتایج در حالتهای واقع بینانه تر نیز مصداق خواهند داشت.

سناریوی بدبینانه؛ کوچک‌ترین قطع سکه پس از حذف صفر معادل 500 ریال فعلی

در سناریوی دوم برآوردها در بدبینانه ترین شرایط و با این فرض صورت گرفته که پس از انجام برنامه اصلاح پولی سکه های معادل ٥٠٠ ریالی کنونی به عنوان کوچک ترین قطع سکه ضرب شده و به جریان درآید که به ناچار ارقام براساس قیمت کالاهایی که به ٥٠٠ ریال فعلی ختم میشوند، به بالا گرد خواهند شد.در این صورت، تغییرات ماهانه و تغییر نسبت به ماه مشابه سال قبل شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در شهر تهران، هر یک معادل 0.1 درصد تغییر خواهد کرد که باز هم بسیار ناچیز است.

سناریوی دوم: معرفی کوچکترین سکه پس ازحذف صفر معادل 500 ریال فعلی

بنابراین مشاهده می شود که با حذف ٤ صفر از پول ملی، در حالت معمول که قطع سکه ها برای تسویه مبادلات مناسب بوده و قیمت ها براساس ارقام منتهی به ١٠٠ به بالا گرد می شوند، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (شاخص تورم) هیچ تغییر محسوسی نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل نخواهد داشت.

تنها در بدبینانه ترین حالت که کوچک ترین قطع سکه برای تسویه مبادلات خرد کافی نبوده و لذا قیمت کالاها و خدماتی که به 500 ختم می شوند به بالا گرد شده و میزان تاثیر بسیار اندک و معادل 0.1 درصد است.البته این حالت در عمل اتفاق نخواهد افتاد، زیرا در برنامه حذف صفر کوچک ترین قطع سکه معادل 100 ریال کنونی در نظر گرفته خواهد شد.

نتیجه

همانگونه که ملاحظه شد، نتایج نشان میدهد تاثیر گرد کردن ارقام به دلیل حذف 4 صفر از پول ملی بر تورم بسیار ناچیز است. در واقع از آنجا که کوچک‌ترین قطع سکه معادل 100 ریال کنونی خواهد بود، حتی در حالت افراطی گرد کردن نیز اثرگذاری بر تورم محسوس نخواهد بود. در این زمینه تنها در صورتی که کوچک‌ترین قطع سکه 500 ریالی بوده و قیمتها براساس آخرین سه رقم ارقام بر مبنای 500 ریال به بالا گرد شوند حداکثر اثری که بر افزایش قیمت کالاها و خدمات سبد مصرفی خانوار خواهد داشت فقط 0.1 درصد خواهد بود و بسیار ناچیز است.

علاوه بر موارد فوق، هنگام تحلیل سبد کالاهایی که در محاسبه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی مورد استفاده قرار میگیرد و تعداد آنها 359 قلم کالا میباشد، موارد زیر قابل تامل است:

• تعدادی از 359 قلم کالاها و خدمات مورد پوشش مشمول قاعده گرد کردن میشوند.
• با ارائه راه حلهایی از قبیل فروش برخی کالاها و خدمات به صورت بسته های چندتایی برای اقلامی، می توان از افزایش قیمتها بر اثر قاعده گرد کردن جلوگیری کرد.

• برای برخی دیگر از کالاها و خدمات میتوان تمهیداتی در نظر گرفت که قاعده گرد کردن بر واحد کالا انجام نگیرد بلکه سرجمع هزینه را شامل شود. مانند:

• سوخت اتومبیل (بنزین، گاز طبیعی و گازوئیل)
• گاز مایع که به صورت عمده به فروش میرسد
• آب، برق، گاز، خدمات تلفن و اینترنت
• معاملات بورس
• مالیات
• نرخ ارز

همچنین قطع های اسکناس و سکه به گونه ای طراحی می شود که با ترکیب اسکناس و مسکوک عموم قیمتها قابل تسویه باشد تا نیاز به گرد کردن قیمت کالاها و خدمات به حداقل برسد. همینطور نهادهای نظارتی با کمک بانک مرکزی تدابیر خاصی از منظر تهیه دستورالعملهای ناظر بر گرد کردن ارقام و کنترل قیمتها به کار خواهند بست که از سوء استفادههای احتمالی برای بالا بردن قیمتها جلوگیری شود. علاوه بر تدوین دستورالعمل گرد کردن قیمتها، استفاده از برچسبهای قیمتی به هر دو نوع پول قدیم و جدید به طور موازی از جمله اقدامات ثمربخشی است که امکان تطابق قیمتها را برای مصرف کنندگان فراهم آورده و احتمال افزایش قیمت با سوء استفاده از ناآگاهی خریداران را منتفی خواهد کرد.