ضرورت ایمن‌سازی تخت جمشید در مقابل زلزله

این عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر و متخصص ژئوتکنیک سازه و هیدرولیک، ترس خود از این اتفاق را این گونه کامل می‌کند: شرایط بخش‌هایی از دیوار ورودی پله‌های تخت جمشید چنان بحرانی است که با کوچک‌ترین زلزله، احتمال ریزش آنها وجود دارد.

شاه‌کرمی به ایسنا گفت: در قسمت چپ پله‌های ورودی تخت جمشید، تعدادی از سنگ‌های دیوار دچار هوازدگی شدید شده و علاوه بر پوسیدگی، ترک‌هایی در 3 نقطه از دیوار به‌وجود آمده است. به همین دلیل، استحکام‌بخشی و مرمت این نقاط که حالت بحرانی دارد، باید در اولویت قرار گیرد، به عقیده این متخصص سازه، مهم‌ترین بخش تخت جمشید، دیواری است که صفه، پشت و درون آن قرار گرفته است و از آن جا که تخت جمشید دست کم روی 2 گسل فرعی قرار دارد، این دیوار در معرض خطر است.

البته علاوه بر این، به عقیده کارشناسان، شیب دامنه و احتمال اختلاف نشست، رطوبت زمین و داخل صفه و تبخیر از سطح دیوار به ‌علت خشکی هوا و وزش باد دیگر عواملی هستند که دست به دست هم می‌دهند تا این یادمان تاریخی در معرض آسیب بیشتر قرار گیرد. البته گفته‌های وی در حالی است که مازیار کاظمی، مدیر داخلی تخت جمشید چندی پیش از حضور یک گروه ایتالیایی برای انجام مطالعات شیوه‌های نوین مرمت سنگ در این بنا خبر داده بود. به گفته وی از حدود 9 سال قبل غیر از مرمت‌های اضطراری، مرمت بناهای تخت جمشید و پاسارگاد متوقف شد. این توقف به دلیل قدیمی شدن مرمت بناهای سنگی تخت جمشید بود که باید با روش‌های جدید این ‌کار انجام می‌گرفت و حضور این گروه برای پایان دادن به این وضعیت است.

اما یکی از دلایلی که می‌تواند تخریب ناگهانی تخت‌جمشید بر اثر زمین‌لرزه را تشدید کند، وجود گل‌سنگ‌هایی است که می‌تواند روی دیوارهای این بنای تاریخی بنشیند و آرام‌آرام آن را به بستر مرگ بکشاند.

پریسا محمدی، میکروبیولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا در همین رابطه می‌گوید: گل‌سنگ موجودی متشکل از قارچ و جلبک است که با سرعت بسیار کم رشد می‌کند و می‌تواند در زیستگاه‌های نامناسب مثل کویر و نواحی قطب جنوب زنده بماند. بسیاری از گونه‌های این گیاه روی سنگ‌ها می‌رویند و مواد معدنی آنها را جذب می‌کنند که در نتیجه‌ فعل و انفعال گل‌سنگ، سنگ‌ها می‌شکنند و به خاک تبدیل می‌شوند. در همین حال نیز بنا بر عقیده تعدادی دیگر از کارشناسان و آن گونه که نتیجه برخی پژوهش‌ها در این زمینه نشان می‌دهد، نمی‌شود گل‌سنگ‌ها را به طور کامل از روی آثار تاریخی برداشت و آن را از بین برد بلکه تنها می‌توان رشد آنها را متوقف کرد، به همین دلیل باید براساس نوع و مدل هر گل‌سنگی برای برداشتن آن اقدام کرد.

اکنون با آن که بسیاری از گل‌سنگ‌های موجود روی تخت جمشید با تلاش مسوولان این محوطه تاریخی ازبین رفته‌اند اما کماکان با توجه به اقلیمی که شهر تاریخی پارسه پاسارگاد که تخت جمشید نیز در آن قرار گرفته است گل‌سنگ‌ها می‌تواند دلیل مضاعفی برای کمک به تخریب این بنای تاریخی در صورت بروز کوچک‌ترین زلزله باشد.

برخی از کارشناسان معتقدند نوع ساختار و چیدمان سنگ‌های تخت جمشید و مقبره کوروش به گونه‌ای است که با توجه به زلزله‌خیز بودن منطقه شیراز هرگونه آسیب را از خویش دور می‌کند. اما آن‌که این آثار در طول سال‌های متمادی و فرسایش‌های متداوم می‌توانند باز هم پایدار بمانند، حرف دیگری است؛ موضوعی که در مورد شهرها و سازه‌های تاریخی مهم دنیا نیز نتوانست نسخه واحدی به شمار رود.

شاه‌کرمی در این باره معتقد است که برای حفاظت و بهره‌گیری از تخت جمشید باید از روش‌هایی که معماران در 2500 سال پیش برای ساخت این بنا به کار گرفته‌اند، آگاه شویم. او می‌گوید: برای این کار، استعدادهای نهفته در تخت جمشید که براساس آنها، این بنا برپا مانده، با توجه به این‌که در شرایط سخت زمین‌شناسی و آب‌وهوایی است، باید شناسایی و بازخوانی شود تا از تخت جمشید بتوان حفاظت کرد. کارشناسان سازه‌های سنگی معتقدند که تخت جمشید از منظر مهندسی، سازه‌ای پیوسته، نرم و با عملکرد بسیار مناسب در مقابل بارهای زلزله و دفع رطوبت است. سازه‌ باربر آن فقط از دو نوع مصالح، یعنی سنگ معدنی آهکی و برحسب مورد، ماسه‌سنگ (در مکان‌هایی خاص) و بست‌های فلزی ساخته شده است.

اما بروز آسیب‌های احتمالی از وقوع یک زلزله کوچک همچنان موضوعی است که کارشناسان از آن به عنوان مهم‌ترین دلیل برای احیا، مرمت و مقاوم‌سازی تخت‌جمشید یاد می‌کنند.