خاطره صدایی خوش از کازابلانکا

در پخش مجدد این سریال (که به تازگی از شبکه یک به نمایش درآمد)‌ این نکته بیش از پیش مشهود بود که قنبری با تیزبینی خاصی، صداهایی را متناسب با چهره بازیگران و بالطبع شخصیت‌ها برگزیده که هرکدام‌شان توانستند گویای خصوصیات رفتاری پرسوناژ مورد نظر باشند. یکی از انتخاب‌های شایسته و به جای قنبری (که علاوه بر مدیر دوبلاژی به جای شخصیت مت‌مک گرگور نیز نقش‌گویی کرد)‌ اختصاص داشت به صدای شهلا ناظریان که به جای پرسوناژ کاتلین انیل (با بازی وندی هیوز)‌ صحبت کرد که صدای ناظریان تناسب زیبایی با چهره و جایگاه اجتماعی این شخصیت داشت؛ زنی که در محیطی خشن با حضور مردانی گاوچران و معدن‌کار، سعی داشت که زندگی آرامی را برای خود و پسرش دست و پا کند، ضمن این که با حالاتی مقتدرانه سعی در احقاق حقوق زنان در جامعه آن روزگار استرالیا داشت و ناظریان با تسلط توانست، ویژگی‌های رفتاری کاتلین انیل را به تماشاگر فارسی‌زبان القا ‌کند. استقبال چشمگیر بیننده از رودخانه برفی، مدیران تلویزیون را نسبت به خرید سریال‌های دیگری از شبکه‌های استرالیایی ترغیب نمود که این روند تا به حال نیز ادامه داشته و باید از دوبله رودخانه برفی به عنوان آغازگر دوبله آثار استرالیایی در رسانه ملی یاد کرد که گویندگی حرفه‌ای بسیاری از دوبلورها از جمله شهلا ناظریان را در خود به یادگار گذاشته است. ناظریان در دی ماه سال 1341، هنگامی وارد عرصه دوبله شد که در قبل از حضورش صدای ماندگار گویندگانی چون فهیمه راستکار، رفعت هاشم‌پور، ژاله کاظمی، نیکو خردمند و مهین کسمایی در دوبله آن روزگار به جایگاه شایسته‌ای رسیده بودند و از این جهت ناظریان برای به اثبات رساندن هنر صدایش کار دشواری پیش‌رو داشت، اما با ممارست و دقتی که به خرج داد توانست در دوبله کارهای شاخصی حضور پیدا کند آثاری چون دختر خداحافظی (نقش‌گویی به جای مارشامیسن)‌، مایرلینگ (کاترین دونوو)‌، زمانی که دزد بودم (آن مارگارت)‌، مردی برای تمام فصول (سوزانا یورک)‌، شاهین مالت (مری آستور)‌، مسابقه بزرگ (ناتالی وود)‌، بولت (ژاکلین بیسه)‌، کازابلانکا (اینگرید برگمن)‌ و ... صحبت از دوبله کازابلانکا (به مدیریت زنده‌یاد سعید شرافت)‌ و نقش‌گویی درخشان شهلا ناظریان به جای اینگرید برگمن در نقش الزاند که به واقع یکی از گنجینه‌های‌ دوبله فارسی اثر به یادماندنی مایکل کورتیز است. بویژه در سکانس‌هایی که ریک (با نقش‌آفرینی همفری بوگارت)‌ و الزا با یکدیگر گفتگو می‌کنند دوبلورهای این دو نقش  حسین عرفانی و شهلا ناظریان  لحظه‌های دوست‌داشتنی را با صدایشان دلپذیر می‌کنند. ناظریان با طنین خاص صدایش، بغض، فریاد، فریاد و خواهش‌های الزا را به خوبی نمایان می‌کند. اوج این نقش‌گویی را می‌توان در جمله فراموش ناشدنی الزا به سام (نوازنده سیاهپوست کازینوی ریچارد)‌ جستجو کرد که ناظریان با صدایی مملو از دریغ روزهای خوش گذشته می‌گوید: بنواز سام! آهنگ «همچنان که زمان می‌گذرد» این نوع شیوه نقش گویی با حس و حال شهلا ناظریان به جای اینگرید برگمن، تبدیل به نقطه عطفی در کارنامه‌اش می‌شود. وی بازیگری در تئاتر را در سال 1368 نیز تجربه کرد و در سریالی چون این خانه دور است (بیژن بیرنگ و مسعود رسام)‌، و فیلم سینمایی خوش‌خیال، پر پرواز و شب بخیر غریبه به عنوان بازیگر حضور پیدا کرد و صدایش به جای بازیگران زن سینمای ایران  پروانه معصومی، افسانه بایگان، هما روستا و ...  شنیده شد. اما به شخصه معتقدم که نقطه درخشان و قابل بحث هنر شهلا ناظریان در نقش گویی به جای هنرپیشه صاحب سبکی چون مریل استریپ نمایان است، به طوری که صدایی غیر از ناظریان روی چهره استریپ غیرقابل تصور است. شاهد این ادعا دوبله آثاری مثل کریمر علیه کریمر، ساعت‌ها، اتاق ماروین می‌باشد.

دوبله کریمر علیه کریمر (اثر رابرت بنتون، محصول 1979)‌  به مدیر دوبلاژی خسرو خسروشاهی  جزو اولین آثاری است که صدای ناظریان به جای مریل استریپ (در نقش جوانا کریمر)‌ شنیده شد، فیلم که به داستان جدا شدن زن خانواده‌ای از همسر و فرزندش به خاطر روزمرگی‌ها و بی‌توجهی شوهر می‌پردازد که در ادامه زن از دادگاه می‌خواهد که سرپرستی پسرش را برعهده بگیرد که در این بین کشمکش‌هایی بین او و همسرش در صحن دادگاه اتفاق می‌افتد که در این سکانس‌ها ناظریان با تسلط صدای این مادر ناراحت و خودخواه را اجرا می‌کند که در کنار نقش‌‌گویی‌های خسروشاهی به جای داستین هافمن (در نقش تد کریمر)‌ و ناهید امیریان (بیلی)‌ خاطره‌انگیز از آب درآمده است. در آخرین یادگار به جا مانده از مدیر دوبلاژی زنده‌یاد ژاله کاظمی یعنی دوبله فیلم ساعت‌ها (اثر استیون دالدری، محصول 2002)‌  که خودش نیز به جای نیکول کیدمن نقش‌گویی کرد  شهلا ناظریان هم عهده‌دار صداپیشگی به جای مریل استریپ (در نقش کلاریس ون)‌ بود که به‌خوبی گویای حالت‌های زنی که بوی عشقی غبار گرفته و زندگی ناموفق از صدایش به گوش می‌رسد، شد. وی بعدها این نوع نقش‌گویی‌های باکیفیت به جای استریپ را در فیلم اتاق ماروین (جری زاکس، 1996)‌ نیز ادامه داد فیلمی با حضور ستاره‌های سینما مانند لئوناردو دی‌کاپریو، دایان کیتن و رابرت دنیرو  به ترتیب با صدای دوبلورهایشان افشین زینوری، زهره شکوفنده و چنگیز جلیلوند  که از لحظات جالب دوبله این فیلم می‌توان به غر و لندها و نصیحت‌های شخصیت لی نسبت به پسر شرورش هنک اشاره کرد که ناظریان با ظرافت خاصی صدای این نقش را اجرا کرد.

در سال‌های اخیر ناظریان در دوبله آثاری شاخص با حضور هنرپیشه‌های مشهوری مثل جنیفر کانلی (در فیلم یک ذهن زیبا)‌، هیلاری سوانک (بی‌خوابی)‌، نیکول کیدمن (دیگران)‌ حضور پیدا کرد. در ذهن علاقه‌مندان دوبله انیمیشن صدای ناظریان را در دوبله دو اثر دوست داشتنی به یاد می‌آورند یکی دوبله کارتون گربه‌های اشرافی و دیگر سریال کارتونی خانواده دکتر ارنست. «دوشس» به همراه بچه گربه‌هایش به همراه توماس اومالی راهی سفر پرماجرا و در عین حال پرخطری می‌شوند که این داستان به کارتون گربه‌های اشرافی تعلق دارد که توسط ژاله‌ علو دوبله شد و شهلا ناظریان (در نقش دوشس)‌ و نصرالله مدقالچی (آقای اومالی)‌ در ماندگاری این دوبله انیمیشن تلاش بسیاری کردند، ضمن این که از اجرای دوست داشتنی اصغر افضلی به جای خدمتکار بدطینت خانه گربه‌ها (ادگار)‌ نمی‌توان به راحتی گذشت. مهری علی‌محمدی در مقام مدیر دوبلاژ کارتون خانواده دکتر ارنست نیز بهره به جایی از صدای ناظریان به جای مادر مهربان و همیشه نگران خانه برد. جای دریغ دارد که صدای ماندگار شهلا ناظریان را هم‌اکنون کمتر در دوبله‌های تلویزیون و ویدئو رسانه می‌شنویم چراکه بیماری و خستگی ناشی از کار، وی را از حضور در استودیوی دوبلاژ منع کرده، امیدواریم که ایشان هرچه زودتر سلامتی‌شان را به دست آورند و علاقه‌مندان دوبلاژ را از شنیدن صدایشان محروم نکنند.

نیروان غنی‌پور