درخشش نقره ای برتپه های کویر

بیابان ها و کویرهای عمده ایران محاط به مثلثی است که در سه راس آن ، شهرهای ایرانشهر، قم و سبزوار قرار دارد.ارتفاع این محدوده از 50 متر تا 2000متر متغیر است ؛ بنابراین ، این محدوده گودترین قسمت فلات مرکزی ایران

کد خبر: ۳۰۶۸۱

به شمار می رود. میزان نزولات جوی در داخل مثلث بندرت از 150میلی متر فراتر می رود که در این صورت براساس تقسیمات اقلیمی ، کویرهای ایران جزو مناطق خشک جهان محسوب می شود؛ اما در کویر نیز مناظر شگفت انگیز و دیدنی بسیاری وجود دارد که در هیچ محیط دیگری نمی توان آن را یافت . صحراهای پوشیده از نمک ، تپه های طلایی ، شنهای روان ، کوهها و تپه های خاکی همه از چشم اندازهای بی نظیر کویری است . منطقه وسیع دشت کویر از بزرگترین و مهمترین مناطق اکولوژیکی ایران به شمار می رود و از نظر تنوع گونه های گیاهی و حیوانی جهان ، کم نظیر است . بخشی از این منطقه در سال 1343 به عنوان پارک ملی اعلام شد. پارک ملی کویر با بیش از 600 هزار هکتار مساحت در جنوب شرقی تهران واقع است و قسمتی از آن در استان قم قرار دارد. پارک ملی کویر نمونه ای تقریبا بکر از طبیعت است که به دلیل داشتن ذخایر با ارزش گیاهی و جانوری و ویژگی های استثنایی از میراث طبیعی و ملی کشور به شمار می آید. از میان دیدنی های منحصر بفرد کویر ، دریاچه های موجود در کویر از شگفتی های گردشگری و خاص ایران به شمار می آیند. در کویر، حوضه های آبگیر، محل تجمع سیلاب هایی است که از ارتفاعات مشرف بر آنها به وسیله مسیل ها آبهای جاری و سیلاب ها - به گودترین قسمت آبگیرها هدایت می شود. آبهای جاری از ارتفاعات ، در طول مسیر خود اغلب از لایه های گچی و نمکی و - گنبدهای نمکی - عبور و مقادیر قابل توجهی از املاح موجود در این تشکیلات را با خود حمل کرده و به داخل چاله ها هدایت می کنند. این آبها در بیشتر گودال ها، تشکیل دریاچه های بزرگ و کوچک را می دهد. در برخی مناطق براثر تبخیر شدید ، آبها خشک شده و برای مدتی کوتاه باتلاق تشکیل نمی شود. در فصل گرم و خشک پس از تبخیر آبها ، در فواصل نسبتا کمی از سطح عمق حدود یک متری لایه های نمکی تشکیل می شود. بدین ترتیب دریاچه های نمکی به وجود می آید. در قسمت شمال کویر و بین مرز تهران و قم ، دو دریاچه از این نوع تشکیل شده است . اولین دریاچه ، دریاچه نمک است که در شرق قم واقع شده و فقط در زمستان ها آب دارد. وجود ورقه های نمک و برداشت آن که از اوایل تابستان در منطقه جنوبی این دریاچه آغاز می شود، دیدنی است ؛ اما دریاچه بزرگتر ، دریاچه حوض سلطان است . دریاچه حوض سلطان با مساحتی حدود 330 کیلومتر مربع ، به دریاچه قم ، دریاچه شاهی و دریاچه ساوه نیز مشهور است . این دریاچه در جهت غربی - شرقی ، در شمال غربی دریاچه نمک قرار دارد. برخی با توجه به نام ساوه که به آن داده اند ، آن دریاچه را به حوض سلطان منتسب کرده اند از جمله کنت دوگوبینو و مادام دیولافو آ در سفرنامه های خود می نویسند: «احتمالا این دریاچه ممکن است بخشی از دریای بزرگ ساوه بوده که در روز تولد پیامبر اسلام (ص) خشک شده و این نشانه ای از ظهور پیغمبر اسلام بوده است». دریاچه حوض سلطان با مناظر گوناگون و دیدنی خاص خود در ساعات مختلف روز و در فصل های گوناگون ، زیبایی را به نمایش می گذارد ؛ اما مردمان ساکن در روستاهای اطراف سودمندی های آن را نیز در نظر داشته و از آن برای بهبود زندگی خود استفاده می کنند. درحقیقت دریاچه حوض سلطان شامل دو چاله جدا از هم به نام حوض سلطان و حوض مره است که مجموعه آن بیشتر به نام حوض سلطان معروف شده و کمتر از حوض مره یاد می شود. آبهایی که به این دریاچه وارد می شود، چنان که اشاره شد دایمی نیست و به دلیل عبور از طبقات نمکی ، بی نهایت شور است . هر گاه ورود آب افزایش یابد، سطح دریاچه گسترش می یابد و اراضی پست و شوره زار و باتلاقی پیرامون را با آب صاف می پوشاند و به صورت دریاچه بزرگی درمی آید. خاک اطراف به سبب خشک شدن تدریجی دوایر متحدالمرکزی را حول مرکز دریاچه تشکیل می دهد که میزان شوری از مرکز به سوی بیرون بتدریج کاهش می یابد. دریاچه حوض سلطان بعد از اسلام تا حدود سده 19میلادی دوره های خشک و مرطوب فراوان دیده و برحسب تغییرات مجرای رود مسیله یا رود شور به صورت دریاچه ، باتلاق و کویر درآمده است . از زمان صفویه به بعد نیز ارتباط بین دریاچه حوض سلطان و دریاچه نمک به دلیل ساخت سدی در بالای پل اراک آب که آب رود قره چای را به دریاچه نمک هدایت می کرد، قطع یا ضعیف شد. از سال 1262 هجری شمسی. دو نیمه دریاچه حوض سلطان به هم متصل شد و تشکیل دریاچه بزرگی را داد. می گویند در سال 1299 هجری قمری با تخریب سدی که در برابر مسیله رود قرار داشت ، دریاچه هر روز کوچک تر شد. برای آباد کردن زمین های زراعی ساوه هم سد ساوه را تعمیر کردند و مانع هرز رفتن آب شدند. این امر موجب خشکی باتلاق های اطراف دریاچه و مانع ورود آب به دریاچه حوض سلطان شده است . برخلاف تصور مرسوم ، کویر نیز زیبایی خاص خود را دارد ، سکوت محض و آرامش کامل ، مناظر و چشم اندازهای بدیع ، سرابهای اغواکننده ، زمینهای سیاه و سفید، خاکهای برآمده ، موزائیک های تشکیل شده از نمک ، لایه های نمکی برخاسته از زمین و سایر مناظر طبیعی منحصر بفرد را تنها می توان در کویر دید. از این رو در صورت برنامه ریزی مناسب ، دریاچه نمک و حوض سلطان می تواند به مراکز گردشگری منحصر بفردی تبدیل شود.