آیینه پژوهش

سنگ شناسی شمال شرق ایران

کد خبر: ۱۳۰۶

سنگ شناسی ، محیط رسوبی ، گسترش ناحیه ای و خصوصیات مخزنی سازندهای مزدوران 1 و2 و چمن بید، حوزه رسوبی کپه داغ ، شمال شرق ایران " عنوان پژوهشی است که توسط آقای بهرام موحد به راهنمایی دکتر سادات فیض نیا در واحد علوم و تحقیقات به بار نشسته است که چکیده ای از آن برای استفاده دیگر دانشپژوهان در پی میآید.سازندهای مزدوران ، خانه زو و چمن بید عمده ترین مخزن هیدرو کربوردار حوزه کپه داغ در شمال شرق ایران هستند. هدف این پژوهش بررسی رسوب شناسی ، سنگ شناسی ، گسترش ناحیه ای سازندها، فرآیندهای دیاژنزی ، بررسی وضعیت تخلخل و کیفیت مخزنی و ارائه مدل محیط رسوبی برای سازندهای مذکور است.ناحیه مورد مطالعه دارای مختصات جغرافیایی 5830 / و6130 / طول شرقی و3545 / تا3715 / عرض شمالی است . برای مطالعه سازندها،9 مقطع سطحی و6 مقطع تحت الارضی در نظر گرفته شده است که تقریبا تمام منطقه را پوشش می دهند. این سازندها دارای سنی از ژوراسیک میانی تا فوقانی )با ژوسین تا کیمریحین ( هستند و به طور عمده از سنگهای کربناته و در مقادیر کمتر از سنگهای تخریبی و تبخیری تشکیل شده اند.دو لوستون های اولیه با منشا سبخایی و ثانویه با منشا تدفینی ، دو رگ و جریان همرفتی کوهات هستند. سنگهای تخریبی را به طور عمده شیل ، مارن و ماسه سنگ تشکیل می دهند که ماسه سنگ ها معمولا در بخش جنوب شرقی حوزه و شیل و مارن با روند جنوب شرقی شمال غربی در مقاطع سطحی مزدوران ، قزلق و ارداک گسترش دارند. ماسه سنگها منشا رودخانه ای دلتایی دارند و بیشتر لیتیک آرنیت هستند.تبخیری ها در شرق حوزه ، گسترش نسبتا وسیعی داشته و دارند و بیشتر منشا سبخایی دارند، اگرچه بخشی از آنها در مرداب و در مرحله دیاژنز تدفینی تشکیل شده اند. ژیپس و ایفدریت عمده ترین کانی تبخیری ها در ناحیه هستند، که اجزای اصلی تشکیل دهنده سنگهای کربناته را دانه های اسکلتی و غیراسکلتی تشکیل می دهند. از اجزای اسکلتی بسیار فراوان می توان به انواع جلبک ، اسفنج ، مرجان ، استروماتوپوروئید و اکینودرم اشاره کرد و از اجزای غیراسکلتی می توان انواع ائید، انکوئید، لیتوکلست، پلوئید و کورتوئید را نام برد.سنگهای تشکیل دهنده سازندهای مذکور، تحت تاثیر فرآیندهای دیاژنزی متعددی در محیطهای مختلف قرار گرفته اند که از مهمترین آنها می توان سیمانی شدن ، دولومیتی شدن ، سیلیسی شدن ، پیریتی شدن ، میکریتی شدن ، انحلال و تراکم را نام برد.تخلخل در سازندهای مزدوران 1 و2 ، بیشتر ثانویه و از انواع انحلالی و حفره ای است ؛ اگر چه انواع دیگر تخلخل اولیه و ثانویه را نیز می توان با مقادیر مختلف و پراکندگی های متغیر مشاهده کرد.مطالعات به عمل آمده حاکی است که تشکیل سازند چمن بید و مزدوران به طور عمده در دریای باز صورت گرفته ، ولی مزدوران 2 دارای زیرمحیطهای مردابی و پهنه جزر و مدی نیز بوده است.به طور کلی می توان حوزه رسوبی سازندهای مذکور را به زیر محیطهای دریای باز، سدهای حاشیه ای ، مرداب و پهنه جزر و مدی تقسیم کرد. مطالعات کانی شناسی رسها و توالی های رسوبی ، نشان می دهند که دریای باز در حوالی مقاطع سطحی قزلق ، ارداک ، حمام قلعه و زاوین )شمال غرب ناحیه ( قرار داشته است ، در صورتی که پهنه جزر و مدی و مردابی ، بخش شرقی ، جنوب شرقی ، جنوب و جنوب غربی ناحیه مورد پژوهش را در برگرفته است.نتیجه کلی آن است که هر سه سازند چمن بید و مزدوران 1 و2 به طور همزمان در یک دریای بر قاره ای Epicontinetal )( تشکیل شده اند، با این تفاوت که سازند چمن بید به بخشی عمیق تر دریای باز مربوط است و سازندهای مزدوران 1 و2 به پلاتفرم کم عمق تر دریای باز، سدهای حاشیه ای ، مرداب و پهنه جزر و مدی مربوط می شوند. اگر چه پیشروی و پسروی های مکرر دریا باعث تداخل سازندها به درون یکدیگر به صورت بین انگشتی شده است اما بیشترین گسترش سازندهای چمن بید، تا غروب مقطع مزدوران است و به طرف شمال شرق نیز کاملا ناپدید می شود و سازندهای مزدوران1 و2 ، سازندهای واحدی تشکیل میدهند.