اسباب‌بازی ایرانی حامی ندارد

هانی جیواد 37 ساله، یکی از این افراد است. این جوان طراح و کارآفرین که کارش را با طراحی و تولید تن‌پوش‌های ایرانی برای گردشگران خارجی آغاز کرده است، پس از طراحی کباب‌پز مسافرتی و ثبت آن، چند سالی است پا به عرصه اسبا‌ب‌بازی گذاشته تا بازی‌های کودکی ما را در قالب اسباب‌بازی برای کودکان امروزی بازسازی کند. اسباب‌بازی هفت‌سنگ او، سال 94 جایزه ویژه اسباب‌بازی در بخش بازی‌های مهارتی ـ‌ حرکتی را از آن خود کرد. او که از بی‌توجهی مسئولان به تولیدات داخلی گله دارد، درباره بازسازی بازی‌های بومی و دشواری‌های این کار گفت‌وگو کرده ایم.

بازسازی بازی‌های بومی دوران کودکی دهه‌های 50 و 60 به نظر ایده سهل و ممتنعی است. چگونه این ایده به ذهنتان رسید؟

از سال 83 طراحی هفت‌سنگ را در ذهن داشتم. سال 92 وقتی متوجه شدم، رهبر معظم انقلاب در یکی از سخنرانی‌هایشان بیان کردند، تولیدکنندگان ما تولید بازی‌های هدفمند، ملی و پرتحرک را در دستور کار خود قرار دهند و خواستار حمایت نهادها و دستگاه‌ها در این زمینه شدند، با این تصور که دستگاه‌ها و نهادها به حمایت از تولید اسباب‌بازی خواهند پرداخت، ایده ساخت هفت‌سنگ را عملی کردم و با سرمایه‌ای که تا آن زمان اندوخته بودم، تولید آن را آغاز کردم. ابتدا بازی هفت سنگ را به‌روزرسانی کردم که در قسمت بازی‌های حرکتی ـ مهارتی قرار می‌گیرد. بازی باهوش باش که همان گل یا پوچ است، دیگر بازی ای بود که کار طراحی و تولیدش را به سرانجام رساندم. پس از آن بازی حرکت خوب را که متشکل از بازی‌های دوز و ایکس او (XO) است، طراحی کردم. در حال حاضر،‌ بازی حرکت و هوش که ترکیبی از بازی‌های باهوش‌باش و حرکت خوب است را طراحی و تولید کرده‌ایم که در دسته بازی‌های فکری قرار می‌گیرد. سال 94 هم بین 120 تولیدکننده و 400 پخش‌کننده اسباب‌‌بازی برای تولید بازی هفت‌سنگ به عنوان برگزیده در بخش مهارتی حرکتی جشنواره اسباب‌بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انتخاب شدم.

با این منوال، حمایت زیادی برای تولید هفت‌سنگ صورت گرفت؟

روزی که برای دریافت جایزه روی سن رفتم، تصور کردم از فردا همه دستگاه‌ها و نهادها از من حمایت می‌کنند، اما دریغ از خرید یک هفت‌سنگ. من برای همکاری با آموزش و پرورش و وزارت بهداشت به این وزارتخانه‌ها مراجعه کردم. دغدغه آنها هم مسائلی چون سردرگرمی خانواده‌ها از تأثیرات دنیای دیجیتال بر روابط خانوادگی است. در آموزش و پرورش، بخشی راه‌اندازی شده به نام حیاط بانشاط یا پرنشاط؛ در این بخش بازی‌هایی مانند لی‌لی، طناب‌بازی و هفت‌سنگ وجود دارد و رقابت‌هایی هم سالانه برای شرکت دانش‌آموزان برگزار می‌شود. برای ارائه بازی‌های هفت‌سنگ، باهوش باش و حرکت خوب به این بخش مراجعه کردم، اما به بهانه بودجه دست رد به سینه ما زدند. تنها کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از ما حمایت کرد.

با وجود این، استقبال از این بازی‌ها راضی‌کننده است؟

استقبال از طرف مردم بسیار زیاد بوده و هر زمان در نمایشگاهی شرکت کردیم، محصولات ما بسرعت به فروش می‌رسد، اما از آنجا که عرضه محصولاتمان را به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سپرده ایم، درگیر کاغذبازی اداری می‌شویم؛‌ یعنی با وجود تشنگی بازار در دست‌اندازهای مسائل اداری گیر می‌کنیم.

چرا صرفا با کانون همکاری می‌کنید و محصولاتتان را در بازار توزیع نمی‌کنید؟

پخش‌کننده‌ها برای تولیدکننده تعیین تکلیف می‌کنند. آنها می‌خواهند بیشترین سود را ببرند و کمترین سود را برای تولیدکننده باقی می‌گذارند، اما کانون درصد معینی مشخص می‌کند که برای ما هم به‌صرفه است. از سوی دیگر، کانون برند شناخته‌شده‌ای برای پخش اسباب‌بازی است و از این طریق، دست اکثر واسطه‌ها کوتاه می‌شود و تولیدکننده احساس امنیت بیشتری می‌کند، اما کم‌کم به این نتیجه رسیده‌ام، فکر دیگری باید برای توزیع محصولات کرد، چرا که از آخر دی سال گذشته از ما جنس نگرفته است.‌

یعنی به صورت مداوم این بازی‌ها را تولید نمی‌کنید؟

نه، چون سفارش دائمی نداریم. برای همین، این کار تبدیل به کار جانبی من شده و در حال حاضر به قطعه‌سازی مشغولم.

الان شبکه‌های اجتماعی پر شده از تبلیغ اسپینر، اما تبلیغی از محصولات شما و در کل اسباب‌بازی‌های ایران به چشم نمی‌خورد. چرا محصولات‌تان را تبلیغ نمی‌کنید؟

من هفت‌سنگ را در کانون به ثبت رسانده‌ام و آنها متعهد شده‌اند، هر کس این اسباب‌بازی را کپی کند، به صورت حقوقی موضوع را پیگیری می‌کنند؛ اما باز اشاره می‌کند که اگر کسی به جای قطعات دایره شکل، بخواهد هفت‌سنگ را به شکل قطعات مربع‌شکل ثبت کند، ما آن را ثبت می‌کنیم.‌ در نظر بگیرید در صورت هزینه و تبلیغ از سوی ما و کپی این بازی از سوی دیگران چه بلایی سر ما خواهد آمد.

چرا برخی والدین مایلند از اسباب‌بازی‌های بیش از حد گرانقیمت برای فرزندانشان استفاده کنند‌؟

برخی مردم ما از نسل 50 به بعد دچار رفتارهای عجیبی هستند. آنها که پدر و مادرهای امروز هستند، انگار می‌خواهند کمبودهای خود را برای فرزندانشان جبران کنند. اگر در دوران کودکی دچار محرومیت بودند، حالا به صورت بی‌محابا و بی‌دلیل برای کودکانشان ریخت و پاش می‌کنند. برای مثال، برای کودک چهار ساله خود تبلت گرانقیمت می‌خرند.

فکر نمی‌کنید این موضوع به تغییر سبک زندگی مربوط باشد؟ در دوران کودکی، بخشی از وقت ما در بیرون از خانه و به بازی با همسالان می‌گذشت، اما امروز من به فرزند 10 ساله‌ام هم اجازه نمی‌دهم برای بازی به کوچه برود. از طرف دیگر، بیشتر پدر و مادرها بخشی ازروز خود رادر محل کار می‌گذرانند و برای پر کردن اوقات فراغت فرزندان تبلت یا لپ‌تاپ را بهترین گزینه می‌دانند.

بله این مشکلات هست؛ حتی برخی می‌گویند در خانه‌های 60، 70 متری امروز نمی‌توان هفت‌سنگ بازی کرد. در پارکینگ منزل، حیاط مدرسه، پارک و... هم نمی‌توان هفت‌سنگ بازی کرد؟ ما این همه اسباب‌بازی ساخت کشور داریم که نیازی به فضای بزرگ ندارد. چرا والدین برای فرزندانشان این اسباب‌بازی‌ها را تهیه نمی‌کنند؟ به نظرم ما دچار یک چشم و همچشمی شده‌ایم و می‌خواهیم مثلا برای همدیگر کلاس بگذاریم. برای همین، برخی والدین خرید اسباب‌بازی ایرانی را برای فرزندانشان افت کلاس می‌دانند و برای آنها اسباب‌بازی خارجی بی‌استفاده می‌خرند. این فرهنگ در بچه‌ها هم نهادینه می‌شود و آنها هم در بزرگسالی خرید کالای ایرانی را بی‌کلاس تلقی می‌کنند. همین اسپینر را در نظر بگیرید؛ چه کارایی ای دارد؟ در دوران ما هم چنین اسباب‌بازی‌هایی وجود داشت که اغلب خودمان می‌ساختیم،‌ مثلا فرفره‌های کاغذی و چوبی و... اتفاقا سوغات مشهد بود. جالب است که طراحان اسپینر نوآوری‌های زیادی در ارائه طراحی آن به خرج می‌دهند که این محصول را جذاب می‌کند. ولی چه بار آموزشی و علمی‌ای دارد؟

پس چرا آن‌قدر محبوب شده است؟

فکر می‌کنم هر از گاهی موجی ایجاد می‌شود که یکسری افراد پولدار شوند. چند سال قبل، ‌یک اسباب‌بازی‌ مد شد متشکل از دو آهن‌ربا که با برخورد به یکدیگر صدا تولید می‌کرد. یکسری هم موج‌سوارند و با واردات آن از قِبل این موج سود زیادی به جیب می‌زنند. حکایت اسپینر هم همین است.

به‌نظر شما پس چرا در بازاریابی موفق هستند؟

حامی دارند و در شبکه‌های ماهواره‌ای پشت سر هم تبلیغ می‌کنند، اما کدام یک از اسباب‌بازی‌های ما در شبکه‌های تلویزیونی و رسانه‌ها تبلیغ می‌شود؟ من پیش از ثبت استانداردهای مسابقات هفت‌سنگ، این اسباب‌بازی را برای فدراسیون ورزش‌های بومی و محلی بردم. هفت‌سنگ ما شامل هفت دایره با قطر هفت و ارتفاع دو سانتی‌متر است. بعد از آن متوجه شدم استانداردی که تعیین شده مربع‌های هفت در هفت چوبی با توپ هندبال است. حتی آنها هم از ما حمایت نکردند.

کمیل انتظاری