عوارض یائسگی زودرس

در حالی‌که بعضی‌ خیلی زودتر چنین شرایطی را تجربه می‌کنند و حتی ممکن است در دوران جوانی یائسه شوند. البته یائسگی زودرس تقریبا برای 3 تا 4 درصد جمعیت عادی زنان اتفاق می‌افتد و موضوعی نیست که از نظر علمی غیرممکن باشد.

بعضی‌ فکر می‌کنند یائسگی حتما باید در سن خاصی اتفاق بیفتد و دیر یا زود شدن آن را نشانه‌ای از اختلال می‌دانند. دکتر نیلا طبسی، جراح و متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره توضیح می‌دهد: یائسگی به معنی کاهش طبیعی هورمون‌های زنانه و در نتیجه کاهش قدرت باروری است که هم می‌تواند به‌طور طبیعی برای خانم‌ها اتفاق بیفتد و هم به صورت مصنوعی. معمولا یائسگی طبیعی در سنین حدود چهل‌وپنج تا پنجاه سالگی برای خانمی که از سنین 9‌تا چهارده سالگی دوره‌های عادت ماهانه‌اش شروع شده و بلوغش اتفاق افتاده، آغاز خواهد شد. البته افرادی هم هستند که برای آنها این دوره ممکن است تا شصت سالگی هم به تعویق بیفتد، ولی این هم مورد خاصی نیست و فقط باید کنترل‌های لازم را در نظر داشته باشند.

این متخصص زنان و زایمان با اشاره به یائسگی‌های مصنوعی می‌گوید: یائسگی مصنوعی در مواردی اتفاق می‌افتد که به دلیلی مانند بروز بیماری‌ها ناچار باشیم رحم و تخمدان‌ها را خارج کنیم که البته این وضع معمولا به دنبال عمل‌های جراحی پیش می‌آید.

وی ادامه می‌دهد: گاهی یائسگی به دلایل مختلف و به صورت غیرطبیعی در سنین کمتر و پیش از زمان عادی رخ می‌دهد که به آن یائسگی زودرس اطلاق می‌شود.

به گفته این پزشک متخصص، در چنین شرایطی برای تشخیص علت یائسگی باید پیگیری‌های خاصی انجام شود تا متوجه شویم که می‌توان به کمک روش‌های متفاوتی که وجود دارد، علت اصلی بروز مشکل را درمان کنیم و یائسگی را به تعویق بیندازیم یا نه. اگر در این زمینه به نتیجه‌ای نرسیم و یائسگی اتفاق بیفتد هم باید بررسی‌های دیگری را برای پیشگیری از عوارض آن انجام دهیم.

دکتر طبسی می‌گوید: موارد کمی هم وجود دارد که یائسگی به دلایل نامشخص اتفاق افتاده و تخمدان‌ها برای مدتی از کار می‌افتد، ولی بعد از گذشت مدتی که می‌تواند گاهی شش ماه یا حتی یکی، دو سال باشد، دوباره فعالیت تخمدان‌ها برمی‌گردد. در این مواقع هم معمولا هیچ علت خاصی پیدا نمی‌شود.

به گفته وی، درباره مسائلی که در زمینه تخمدان‌ها و عملکرد آنها مطرح می‌شود، احتمال دخالت ژنتیک هم زیاد است، اما این مطلب به این معنی نیست که اگر کسی دچار چنین مشکلی باشد حتما خواهرش هم همین وضع را تجربه خواهد کرد. علاوه بر این، دارویی هم نیست که به کمک آن بتوان از بروز این مشکل پیشگیری کرد.

این متخصص زنان و زایمان توصیه می‌کند برای کاهش بروز چنین مشکلاتی زندگی ساده، ملایم و برنامه‌ریزی شده در پیش گرفته شود تا شرایط بهتری نیز برای فرد ایجاد کند.

یائسگی و ده‌ها عارضه

با این‌که شاید خیلی‌ فقط به کاهش قدرت باروری پس از یائسگی‌های زودرس فکر کنند و این موضوع را تنها مشکل یائسگی بدانند، اما دکتر طبسی می‌گوید غیر از مشکلات باروری که نقش خیلی زیادی هم در تغییر کیفیت زندگی خانم‌ها ندارد، مسائل مهم دیگری هم هست که می‌تواند بر سلامت فرد تاثیر زیادی بگذارد.

وی با اشاره به این موضوع، یادآور می‌شود: اگر منعی برای خانم وجود نداشته باشد، سعی می‌کنیم با استفاده از هورمون‌های طبیعی زنانه، شروع این دوران را تا چهل و پنج سالگی به تعویق بیندازیم؛ چون در مواردی که یائسگی زودرس رخ می‌دهد، غیر از مشکل باروری، عوارض دیگری مانند پوکی استخوان هم می‌تواند برای خانم‌ها ایجاد شود و به همین دلیل حتما باید در این زمینه دقت بیشتری ‌داشت.

این متخصص زنان و زایمان ادامه می‌دهد: مشکل عمده در این زمینه از زمانی شروع می‌شود که هورمون‌ها کاملا قطع می‌شود. طی یک سال اول پس از یائسگی پوکی استخوان بسیار سریع‌تر و بیشتر از حالت عادی پیش می‌رود و در این یک سال اول افت شدیدی در این زمینه خواهیم‌داشت.

یکی دیگر از مشکلاتی که در اثر یائسگی برای خانم‌ها رخ می‌دهد و حتی می‌توان آن را یکی از نشانه‌های شروع یائسگی دانست، گرگرفتگی است که به گفته دکتر طبسی به معنای احساس گرمای شدید و ناگهانی است که معمولا در شانه‌ها، گردن و سر نیز بیشتر احساس می‌شود. علاوه بر این، تپش قلب شدید و حالت برانگیختگی هم برای فرد ایجاد خواهد شد.

این متخصص زنان و زایمان می‌افزاید: چنین علائم و عوارضی معمولا پس از مدت کوتاهی (زمانی بین 30 ثانیه تا یک دقیقه) برطرف خواهد شد. در نتیجه حرارت بدن کاهش می‌یابد و پس از آن فرد عرق سردی می‌کند و این حالت به‌پایان می‌رسد.

البته این علائم معمولا مدتی قبل از شروع یائسگی و حتی یکی، دو سال پیش از آن هم می‌تواند نمایان شود و آن‌طور که این پزشک متخصص می‌گوید، زمانی که هورمون‌ها به طور کامل قطع شود، احساس گرگرفتگی نیز خیلی شدید خواهد شد و این وضع تا یک یا دو سال اول ادامه خواهد داشت، طوری که حتی ممکن است طی یک ساعت، فرد سه، چهار بار یا حتی بیشتر از آن دچار این وضع شود. این قضیه هم می‌تواند بر کیفیت زندگی خانم‌ها اثرگذار باشد و وضع روحی آنها را تحت‌تاثیر قرار دهد. از طرفی، زمانی که گرگرفتگی رخ می‌دهد، خواب فرد نیز مختل می‌شود و ممکن است او را عصبی و ناراحت سازد؛ ولی این علائم تا حداکثر پنج سال پس از شروع یائسگی از بین می‌رود و وضع به حالت عادی برمی‌گردد.

با عوارض یائسگی مقابله کنید

با تمام عوارض و مشکلاتی که درباره یائسگی گفته شد، نباید به اشتباه تصور کنید کاری از دست شما ساخته نیست؛ زیرا به روش‌هایی می‌توان با این مشکلات مقابله کرد و آنها را به حداقل رساند. دکتر طبسی ضمن بیان این مطلب، خاطرنشان می‌کند: برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان و مشکلات ناشی از آن توصیه می‌شود خانم‌ها حتما ورزش سبکی مانند پیاده‌روی را در برنامه روزانه‌شان داشته باشند و حداقل یک روز در میان و به مدت 30 دقیقه در روز مشغول ورزش شوند. مصرف منابع کلسیم و ویتامین D3 یا مکمل‌های آن نیز براساس نظر پزشک می‌تواند کمک زیادی کند.

از طرف دیگر، به دلیل خشکی پوست و مو در این دوران دکتر طبسی توصیه می‌کند در صورت نیاز و با تجویز پزشک از ویتامین‌های گروه B نیز استفاده شود. مصرف منابع روی و ویتامین E هم به بهبود وضع خانم‌ها در این دوران کمک خواهد کرد و به همین دلیل حتما باید پس از مشورت با پزشک از این مواد و مکمل‌ها استفاده شود.

یکی دیگر از عوارض یائسگی به گفته این پزشک متخصص، خشکی واژن است که موجب نزدیکی‌های دردناک خواهد شد و بر کیفیت زندگی اثرگذار خواهد بود. در این موارد هم اگر مشکل خیلی شدید باشد می‌توان از کرم‌های موضعی مخصوصی استفاده کرد و همین‌طور برای کسانی که از درمان‌های هورمونی خوراکی کمک می‌گیرند نیز وضع بهتری ایجاد خواهد شد.

تمام این عوارض و مشکلاتی که گفته شد درباره یائسگی‌های زودرس نیز اتفاق خواهد افتاد و به همین دلیل لازم است این افراد هم به فکر پیگیری‌های لازم باشند و حتی بیشتر از کسانی که در سنین طبیعی یائسه می‌شوند، به این موضوع توجه نشان دهند.

آیا قدرت باروری برمی‌گردد؟

برگشت قدرت باروری با توجه به اقداماتی که در زمینه نازایی انجام می‌شود به چند عامل بستگی پیدا می‌کند. در مواردی که خانم دچار یائسگی زودرس می‌شود به صورت تخصصی می‌توان از سلول تخمک شخص دیگری بهره گرفت و به روش IV.F آن را داخل رحم او قرار داد. دکتر طبسی با بیان این مطلب می‌گوید: در این موارد خانمی که دچار یائسگی زودرس شده است، می‌تواند بارداری را تجربه کند، هرچند که تخمک از خودش نیست.

به گفته وی، هورمون عمده و اصلی در بارداری استروژن است که اگر کم باشد مسلما بارداری طبیعی هم اتفاق نخواهد افتاد. البته از طرفی هم به کسانی که دچار یائسگی می‌شوند، توصیه می‌کنیم در صورتی که نمی‌خواهند باردار شوند تا یک‌سال اول از روش‌های پیشگیری استفاده کنند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی‌ /‌ گروه سلامت