رونمایی از کتاب «زبان گفتاری در دوره‌های مختلف تاریخ ایران»

به گزارش روز یکشنبه جام جم آنلاین به نقل از روابط عمومی مرکز تحقیقات سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، از مجموعه  سه جلدی کتاب «زبان گفتاری در دوره‌های مختلف تاریخ ایران» طی مراسمی  با حضور دکتر مجید ملکی‌تبار، رئیس مرکز تحقیقات، موسی اسوار رئیس شورای عالی ویرایش سازمان، دکتر عباس طارمی، قائم‌مقام مرکز تحقیقات، دکتر سید محسن حسینی نویسنده (جلد سوم) کتاب، مدیران و جمعی از پژوهشگران در روز شنبه سیزدهم مهر‌ماه در تالار پژوهش مرکز تحقیقات صداوسیما، رونمایی شد.

در این مراسم خانم دکتر عظیمی‌فرد، مدیر گروه زبان و رسانه اداره کل مطالعات رسانه ، در ابتدا به رویکردهای مرکز تحقیقات در زمینه تألیف و ترجمه کتاب در حوزه‌های ارتباطات اجتماعی، رادیو و تلویزیون، روش‌های تحقیق، فرهنگ‌مردم و ادبیات نمایشی و... پرداخت.

دکتر عظیمی‌فرد در ادامه در رابطه با «ضرورت بازسازی زبان گفتاری در فیلم‌ها و مجموعه‌های تاریخی» گفت: گفت وگو اساس نمایش است و نگارش صحیح آن، تأثیری شگرف در حرکت داستان دارد. «نگارش گفت وگو یعنی نگارش درام». با نشان دادن اختلافات زبانی از طریق به‌کارگیری تعبیرات، اصطلاحات و واژه‌ها و رفتارهای زبانی خاص هر دوره تاریخی می‌توان شخصیت‌های داستان را واقعی‌تر جلوه کرد.

وی از «کم‌توجهی به زبان در برنامه‌های نمایشی رسانه» انتقاد کرد و افزود: سابقه ساخت سریال‌های تاریخی در تلویزیون ایران به بیش از چهل سال می‌رسد. روند ساخت سریال‌های تاریخی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سرعت گرفت و دهه شصت اوج ساخت سریال‌های فاخر بود. در این میان می‌توان از سریال سربداران یاد کرد و این روند همچنان ادامه دارد. معمولاً در مقایسه با  توجه به طراحی صحنه، نوع پوشش و حتی جنس لباس، به زبان توجه کمتری می‌شود. بطوری‌که زبان بیشتر به ذائقه ادبی نویسنده متکی شده است. گاهی کهن‌گرایی که لزوم سریال‌های تاریخی است با پیچیده نویسی و ادبی‌نویسی اشتباه می‌شود و نتیجه‌اش زبان‌ برساخته‌ای است که مخاطب نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کند. زبان وسیله ارتباطی است و اگر نتواند با مخاطب ارتباط برقرار کند، کارکرد اصلی خود را حفظ نکرده است.

عظیمی‌فرد یادآور شد: در آثاری از جمله «تاریخ زبان فارسی (جلد 2 و 3)»، «تاریخ ادبیات ایران»، «سبک خراسانی در  شعر فارسی» شواهدی از بازسازی گفتار گذشته دیده می‌شود. وقتی بحث از بازسازی زبان گفتاری می‌شود نباید نگاه قطبی داشت. یعنی اگر قرار باشد زبان به طور کامل بازسازی شود برای مثال، زبان خوارزمی قرن سوم، مخاطب نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کند. پس چه باید کرد؟ باید یک موضع بینابینی اتخاذ کرد. چراکه قرار است یک واقعه تاریخی به مدد زبان فضاسازی شود.

در ادامه این مراسم، دکتر سید محسن حسینی نویسنده کتاب (زبان گفتاری در دوره‌های مختلف تاریخ ایران«از حمله مغول تا انقلاب مشروطه») در خصوص هدف و زمان انجام طرح پژوهشی مذکور گفت: این اثر با هدف دست‌یابی به پاره‌ای منابع زبان گفتاری از حمله مغول تا انقلاب مشروطه انجام شده است.

این پژوهشگر و نویسنده تأکید کرد: زبان دو صورت گفتاری و نوشتاری دارد که در برنا‌مه‌‌های نمایشی رسانه بیشتر بحث گفتاری مطرح است. از طرفی زبان دائم در حال تغییر و تحول است. باید این آمدن واژگان جدید و رفتن واژگان قدیمی مدنظر نویسندگان و برنامه‌سازان قرار گیرد.

دکتر حسینی درباره روش تحقیق توضیح داد: این پژوهش به نوعی پژوهش در حوزه زبان‌شناسی تاریخی است و از آنجا که تقریباً هیچ مدرک شنیداری برای این پژوهش در دسترس نبود  (البته به غیر از اشارات پراکنده‌ای در متون مختلف و تعداد محدودی منابع شنیداری دوره قاجار)، سعی شد از طریق مراجعه به آثار جغرافی‌نویسانی مثل مقدسی این خلأ پر شود. مثلاً مقدسی درباره گویش فارسی زبانان نیشابورگفته ‌است: زبان مردم نیشابور فصیح و قابل فهم بوده‌است، جز آنکه آغاز کلمات را کسره می‌دادند و یائی بر آن می‌افزودند. مانند: «بیگو»، «بیشو»‌.

پس از سخنرانی دکتر حسینی، آقای موسی اسوار، رئیس شورای عالی ویرایش سازمان، بر اهمیت انتشار پژوهش‌های حوزه زبان تأکید کرد و چاپ این مجموعه را اقدامی شایسته خواند . وی همچنین جایگاه پژوهش در حوزه زبان را در سریال‌سازی مهم و حیاتی قلمداد کرد؛ چرا که نقص زبان گفتاری از دید مخاطب فرهیخته دور نمی‌ماند.

در پایان از سه جلد کتاب «زبان گفتاری» با حضور مسئولین رونمایی شد.