انتقام، انگیزه تلخ جنایت

با توجه به ویژگی‌های شخصیتی، استعداد ارتکاب جرایم مختلف یا استعداد جنایی خاصی که در هر فرد وجود دارد، ممکن است فرد در برابر هر محرک بیرونی و فشار درونی واکنش‌های متفاوتی از خود نشان دهد. یک محرک بیرونی، یک توهین یا یک پرخاش می‌تواندعکس‌العمل‌های مختلف به‌ وجود‌ ‌آورد.

در قتل‌های ناشی از انتقام‌، ریشه عداوت وجود دارد و به‌‌عنوان یک حس تقویت می‌شود. این حس انتقام‌ به صورت ابزار در دست فرد عمل می‌کند. فرد بدون توجه به آثار اجتماعی و فردی‌ کارش، ناگهان با همان حس بسیار قوی انتقامجویی اقدام به عملی اسفبار می‌کند. حوادث اخیر که در فهرج به دست داماد خانواده رقم خورد و جنایتی که در اراک رخ داد، ریشه در انتقامجویی دارند. این کشتارها ‌نشان از تقویت حس عداوت و انتقامجویی در افرادی دارد که نتوانسته‌اند خشم خود را کنترل کنند.

از بُعد روان‌شناسی جنایی، شخصی که درگیر حس بی‌عدالتی اجتماعی متأثر از یک محرک روانی قوی باشد، دست به اقدامات وحشتناک می‌زند. اوخود را در برقراری ارتباط با دیگران ناتوان می‌بیند و قصد اعمال زور و فشار و خودنمایی داردکه دست به سلاح می‌برد و جان افراد بی‌گناه را می‌گیرد. این گونه افراد، از اختلال شخصیت یا نوعی توهم‌گرایی رنج می‌برند که دست به چنین اقدام‌هایی می‌زنند.

یکی از مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از این اتفاقات، شناسایی افرادی است که اختلال شخصیت پیشرفته دارند و ممکن است دست به ارتکاب جرم بزنند. برای کاهش چنین جرایمی باید به صورت ویژه برای سلامت روان مردم هزینه کنیم و آن‌را جدی بگیریم؛ چراکه باید توجه داشت وقتی چنین حادثه‌ای رخ می‌دهد، اطرافیان کسانی که کشته شده‌اند، دچار بحران روحی و در پی آن، دچار بیماری روانی می‌شوند.

برای جلوگیری از به ‌وجود ‌آمدن چند بیمار دیگر بهترین کار این است که احساس بی‌عدالتی را در افراد جدی بگیریم و آن را از بین ببریم و دوم این که به خانواده‌ها و مردم از طریق رسانه‌های جمعی درباره شناسایی کسی که دچار اختلال روانی است، آگاهی بدهیم و از آنها بخواهیم به فرد کمک کنند یا در برابر کارها و رفتارهای او بی‌تفاوت نباشند.

دکتر محمدعلی نجفی‌توانا

حقوقدان و جرم‌شناس