تهیه کنندگی ،دچارآسیب شده است

گفتگو با اسماعیل شنگله تهیه کننده برنامه های تلویزیونی

کد خبر: ۳۳۰۳

معیارها و مبانی ای را که برای ارزیابی یک برنامه تلویزیونی مد نظر قرار می دهید، چیست؛ابتدا باید برنامه های تلویزیونی را دسته بندی کرد برنامه هایی هست که برای مخاطب خاص تولید می شوند. این بدان معنا نیست که گروه دیگر حق دیدن آن را ندارند، چون تلویزیون یک رسانه عمومی است و مخاطبان عام آن خود می توانند تصمیم بگیرند چه برنامه ای را ببینند و چه برنامه ای را نبینند، اما این بدین معنا نیست که ما باید به دنبال سلایق مخاطبان خود برویم . خیر، بلکه باید مخاطبان خاص خود را بشناسیم و شرایط آنها را درک کنیم و سپس برنامه ای را خاص آن گروه و شرایط مربوط به آنها بسازیم.افرادی که به عنوان تهیه کننده برنامه تلقی می شوند، دو دسته اند: دسته اول کسانی هستند که فقط اسمشان وجود دارد و دیگران کارهای آنها را انجام می دهند و دسته دوم کسانی هستند که در این زمینه تخصص دارند، زبان تلویزیون را می شناسند و برنامه های صحیح و سالم می سازند، چون افرادی را که به عنوان نیروی انسانی متخصص انتخاب می کنند، چه از خارج و چه از داخل سازمان ، نیروهایی متخصص و آشنا به کار هستند. زبان تلویزیون چیزی نیست که هر کس بتواند خیلی ساده و راحت ، آن را درک کند. اگر عوامل مناسب و صحیح انتخاب شوند، هر کس کارش را به گونه ای انجام می دهد که نتیجه کار در دل مردم جا باز می کند و مردم می توانند با آن ارتباط برقرار کنند، لابه لای برنامه ها در برخی موارد به چنین مواردی برخورد می کنیم . بین درست کار کردن و قشنگ کار کردن ، تفاوت هست . اول باید درست کار کرد و سپس قشنگ کار کرد. برنامه هایی هست که مورد قبول اکثریت قرار می گیرد، اما وقتی دقت می کنید، فقط به ظاهر توجه کرده اند؛ بنابراین مخاطبان خیلی سطحی از آن می گذرند. رسانه ای که ما از آن بهره می بریم و در مورد آن صحبت می کنیم ، رسانه ای است که برنامه های آن به زور وارد منازل آنها می شوند و به زور به او می گویند بنشین و این برنامه را ببین . پس من سازنده برنامه باید ترفندهایی را به کار گیریم که اگر فردی در منزل در حین دیدن برنامه تلویزیون کاری را هم انجام می دهد، کم کم جذب برنامه شود و کارش را فراموش کند. این کار بسیار دشواری است و این گونه برنامه سازی از عهده کسانی برمی آید که اول تخصص آن کار را داشته باشند و دوم زبان تلویزیون را بداند. امروزه برنامه ، دقیقه ای ساخته می شود و متاسفانه بنده تهیه کننده یا قراردادی به مبلغ دقیقه ای چند تومن تمام تلاشم این است که برنامه را طولانی تر کنم تا به پول بیشتری برسم.وضعیت برنامه سازی را در اکثر برنامه های سازمان مطرح کردید اما اگر بخواهیم بدون توجه به مسائل برشمرده که به هر حال در سازمان وجود دارد و با فرض این که برنامه ها در شرایط مطلوب ساخته می شوند و نهایی ترین مرحله کار تهیه کننده یعنی بررسی بازتاب یا بازخورد برنامه نیز صورت گیرد، شما به عنوان یک تهیه کننده و کارگردان اگر بخواهید با دید ارزیابی به برنامه نگاه کنید، چه شاخصه هایی برایتان اهمیت خواهد داشت و روی آنها انگشت میگذارید.در درجه اول ، باید به فکر اولیه برنامه توجه داشت . این که این فکر چگونه پرورش داده شده و به صورت متن درآمده ، این متن باید به صورت تصویر درآید، برای به تصویر کشیدن متن باید سراغ آدمهایی رفت که توان این کار را داشته باشند و به نظر من تمام آنها باید در ساخت برنامه خود را شریک بدانند، از ابتدا تا انتها در جریان کار قرار بگیرند، اهداف را بشناسند و بدانند برای چه و برای چه کسی برنامه می سازند. در آن موقع است که می توان گفت چرا نور آن ضعیف است یا چرا حرکت دوربین غلط است و غیره . چون هر کدام از عوامل می دانسته اند که فکر چه بوده ، هدف چه بوده و پیام چیست و برای کیست . اگر همه عوامل آگاه باشند، آن وقت یک برنامه ناب ساخته می شود؛ برنامه ای که مخاطب خود را جذب می کند. هیچ فرقی نمی کند این برنامه طبقه )د( باشد یا )ب ( یا )ج ( اصل مساله پیام است که بدرستی انتقال می یابد و بدرستی تاثیر می گذارد، چون من بیشتر کارهایم نمایشی بوده ، همیشه پیش از آن که خود سازمان بازتاب و تاثیرات برنامه هایم را به من برگرداند، خود با سوال کردن از همکاران و افراد دیگر، به جمع آوری نظرات می پرداختم و نتیجه این نظرات و نظرات جمعآوری شده از سوی سازمان، کمک زیادی به من میکرد.امروز متاسفانه افرادی پیدا شده اند که معتقدند بینندگان تاب تحمل دیدن یک برنامه 3 ساعته یا2 ساعته را ندارند و به همین دلیل یک تله تئاتر را که در2 ساعت ضبط شده ، باز به همان شیوه ای که گفتم به صورت دقیقه ای کش می دهند و در5 تا6 قسمت پخش می کنند. حال من باید کل برنامه را ببینم تا قضاوت کنم . با بیشتر آدمهایی که صحبت کرده ام ، نتوانسته اند به طور کامل یک نمایش را پیگیری کنند چون همه وقت ندارد5 تا6 هفته راس ساعت معین برنامه ریزی کنند تا یک برنامه خاص را آن هم تقسیم شده ببیند، قطع این گونه برنامه ها ذهن مخاطب را نیز قطع می کند و اگر بخواهیم فقط یک قسمت از یک مجموعه را ببینیم و ارزیابی کنیم، قطعا زیر صفر خواهد گرفت.اگر تمام مسائل استاندارد رعایت شود؛بله ممکن است من بهترین عوامل را گردهم آورده باشم و یا بهترین گروه کار کنم ، اما وقتی کار را قطعه قطعه کنند هیچ تاثیری نخواهد داشت . البته نمی دانم این کار چگونه ارزیابی می شود؛ آیا ارزیابی کیفی صورت می گیرد یا ارزیابی کمی البته باید بگویم در ارزیابی کیفی ، اعمال سلیقه صورت می گیرد، فردی از یک برنامه خوشش می آید و دلایل خاص خودش را دارد و دیگری همان برنامه را ارزیابی کیفی می کند و درست برعکس امتیاز می دهد و او هم دلایل خاص خودش را مطرح می کند به همین دلیل ارزیابی کیفی همیشه دچار مشکل میشود.با تعریفی که شما از فرایند یک برنامه دادید که از یک فکر شروع می شود، تولید می شود و به هدف خود دست می یابد یا موفق می شود و یا موفق نمی شود که با هدف تعیین شده قبلی انطباق یابد. سوال این است که یک تهیه کننده تا چه حد در این موفقیت و دستیابی به هدف نهایی نقش دارد؛به مساله بسیار مهمی اشاره کردید. ببینید در تلویزیون چه از زمان ثابت پاسال که تولید برنامه در آن مطرح نبود، چون برنامه ها زنده پخش می شد و چه در زمان تلویزیون ملی که برنامه سازی به شکل امروزه تولید می شود، همه جا حرف این بود که تهیه کننده حاکم برنامه است.این امر تا سالهای اولیه بعد از انقلاب نیز ادامه داشت ، اما یکی دو سال بعد از انقلاب گروه های دیگری با اعمال نفوذ خود را حاکم برنامه کردند و نتیجه این شد که برنامه سازی به طور کل لطمه دید و حرفه تهیه کنندگی در ساختار تشکیلاتی ، دچار آسیب شد، رقابت حرفه ای از بین رفت و ترفیعات و تشویق ها و پیشرفت های کاری با مبانی دیگری ارزیابی می شد. تهیه کننده در حال حاضر صاحب برنامه است ، اما اختیاری در آن ندارد. قبلا اگر بازبین پخش مشکلی در یک برنامه می یافت ، تهیه کننده می توانست بگوید با امضا و مسوولیت من پخش کنید، اگر عوامل کار خود را به دقت انجام نمی دادند او به دلیل سلطه ای که بر کار داشت و دیگر عوامل نیز توجیه بودند، می توانست از آنها بازخواست کند و از سوی دیگر عاملی برای هماهنگی در کار بود. یادم هست حدود25 سال پیش پیرو تبادلات فرهنگی بین کشورها من از تلویزیون مامور شدم تا به مجارستان بروم و از کادرهای تلویزیونی آنجا بازدید کنم . شخصی که قرار بود با او ملاقات کنم ، یک تهیه کننده بود. من می بایست به 5 تا6 دفتر مراجعه می کردم ، توضیح می دادم و علی رغم این که همه چیز از قبل برنامه ریزی شده بود، وقت می گرفتم تا ایشان را ببینم . ملاحظه کنید این یک کشور تحت سلطه بلوک شرق بود که این همه برای تهیه کننده تلویزیونی خود اهمیت قائل شده بود با وجودی که برای برنامه سازی ، امکانات گسترده ای نداشتند. در حالی که چنین امکانی در ایران وجود نداشت و ندارد. یک اتاق بود و هر گروهی ، تهیه کنندگانش را درون آن اتاق گنجانده بود و فردی که از خارج سازمان مراجعه می کرد، مجبور بود یا در حضور دیگران و یا در راهروهای سازمان با تهیه کننده مربوطه صحبت کند و به محض دیدن این شرایط می فهمید که ارزش حرفه ای یک تهیه کننده در سازمان چیست و با چه کسی طرف است . به یاد دارم ، سال 56 بود و آقای قطبی تصمیم گرفته بود که سیستم تلویزیون ایران را از سکام به پال تبدیل کند. به همین منظور از متخصصان تلویزیون آلمان دعوت کرد تا برای مشورت به ایران بیایند. پس از آمدن متخصصان آلمانی ، قرار شد ابتدا در طول یک هفته مشاهداتی صورت دهند و سپس مشورت و توصیه های خود را اعلام کنند. پس از یک هفته مطالعه و بررسی ، اعلام کردند که با روشی که شما برای تولید در پیش گرفته اید، نمی دانیم چگونه همه چیز در حال کار و فعالیت است، به هیچ وجه به تولید خود دست نزنید چون هر کاری بخواهید بکنید، وضع خرابتر میشود همین طور نمونه است و بلافاصله خداحافظی کردند و رفتند.اما در مورد پاسخ به سوالتان و نقش تهیه کننده باید بگویم که در یک سیستم برنامه سازی ایده آل مثلا در مورد تئاتر تلویزیونی که خودم در آن کار کرده ام ، مثال بزنم ، پس از آن که فکر و متن اولیه توسط تهیه کننده و کارگردان انتخاب شد، عوامل مناسب نیز انتخاب شدند، تمام این عوامل مثل نورپرداز، تصویربردار، چهره پرداز، طراح دکور و لباس و صدابردار، همگی گردهم آیند و متن برنامه را خوانده باشند و هر کدام در مورد کاشان نظر بدهند و به یک جمع بندی برسند و روز ضبط همگی بدانند چه کار باید بکنند تا یک کار شسته و رفته ، آماده شود، اما متاسفانه باید بگویم در تمام سالهای کاری ام ، تنها یک بار توانستم برنامه ای را با این خصوصیات و بر این منوال بسازم و آن استثناء بود. من دو ماه قبل از ضبط می دانستم که تصویر بردارم کیست ، صدابردار و سایر عوامل کدامند و همگی می دانند چه کار کنند، امروزه تهیه کننده فردا ضبط دارد اما نمی داند تصویربردارش کیست . بارها شده در همین ضبط به طور روزانه عوامل شیفت تعویض می شوند. بازیگرها1 تا2 ماه تمرین کرده اند اما عوامل تولیدی در روز ضبط بی خبر از محتوا هستند. حتی من ناظر تعویض شیفت ساعتی عوامل نیز بوده ام . چگونه انتظار دارید که تولید و برنامه سازی استاندارد باشد به قول همان آلمانیها، بهتر است دست نزنیم تا خرابتر نشودالبته در این زمینه ها قرار است نشست هایی حرفه ای و تخصصی برگزار شود و به بررسی و آسیب شناسی حرفه های گوناگون تولیدی بپردازد و این مشکلات ان شاءالله به صورتی درون سازمانی حل شود.این کار قبلا هم شده .اما حالا مسوولان خواستار حل پیگیرانه این نوع مشکلات هستند همین مسوولان هم در آن جلسات بوده اند یک سال کار شد اما در نهایت به دلیل پاره ای از مشکلات، مسکوت ماند.از آنجا که قرار است این مطالب برای مخاطب عام ارائه شود تا از نظرات صاحب نظران و کارشناسان تولید برای دستیابی به معیارهای ارزیابی برنامه های سیما که به طور روزانه از آن بهره مند می شود، استفاده کنند، خواهش می کنم بیانات خودتان را به این سمت هدایت کنید تا به نتیجه ای کلی برسیم.ببینید من سوال شما را قبلا به نوعی پاسخ داده ام . اگر، بخواهیم شقوق گوناگون یک برنامه را به طور جداگانه مورد بحث قرار دهیم ، یعنی بگوییم صدا را چگونه ، نور را چگونه و تصویر را به چه صورت ارزیابی کنند، به نتیجه ای نمی رسیم . چون همان طور که گفتم ، یک بازیگر یا گروه بازیگران در یک برنامه درخشیده اند؛ اما همان گروه در برنامه دیگری موفق نبوده اند. آنجا که درخشیده اند، سایر عوامل در درخشش آنها نقش داشته اند و اینجا که هیچ نمودی نداشته ، باز هم عوامل نقش داشته اند. پس نمی توان انگشت را بر یک جزء گذاشت . البته برای افراد حرفه ای لازم است که جزء جزء به بررسی بپردازند و معضلات و کاستی ها را بیابند، اما برای مخاطبان عام، باید کل را در نظر گرفت.من یادم هست شما به عنوان یکی از علمداران حفظ صنف تهیه کننده و کارگردان وقتی صحبت از خصوصی سازی در سازمان شد، تئاتر نیمه پنهان ماه را در کوتاه ترین مدت ممکنه به اتفاق خواهران مهدوی ساختید. فقط به این دلیل که بگویید اگر ما بخواهیم بسازیم ، این گونه می سازیم . به هر حال امیدوارم که دوباره این قدرتتان را نشان دهید.از حضورتان در این جلسه تشکر می کنم.