فوت‌وفن موفقیت در کسب‌وکار خانوادگی

مشکلات گوناگون از تداخل روابط خانوادگی و کاری گرفته تا عدم مدیریت مناسب برای به کارگیری افراد یا حتی عدم علاقه به کسب‌وکار خانوادگی در نسل‌های بعدی خانواده، گریبانگیر این نوع کسب‌وکار است و به دنبال آن ماجراهای احساسی وارد کسب‌وکار می‌شوند. برای بسیاری از خانواده‌ها، حفظ روابط خانوادگی در آرامش و بدون اختلاف هم سخت است، چه برسد به این که درآمد و امرار معاش وابسته به تصمیمات گروهی باشد. مشکلات خانوادگی می‌تواند چالش‌های معمول مدیریت عملکرد و اصول در نظر گرفته شده‌ کسب‌وکار را پیچیده‌تر کند. مشکلات روابط خانوادگی، علاوه‌بر تأثیری که بر کسب‌وکار می‌تواند داشته باشد باعث ایجاد تنش‌های روانی خارج از محیط کار نیز می‌شود.

در ادامه به بررسی نکته‌های بسیار مهمی خواهیم پرداخت که می‌تواند به ایجاد و بقای کسب‌وکار خانوادگی موفق کمک کند.

1. مرز مشخصی بین خانه و کار مشخص کنید

مهم‌ترین اصل برای ایجاد و تداوم یک کسب‌وکار خانوادگی موفق این است که تمام افراد بخوبی بتوانند محیط کار را از محیط خانوادگی خود مجزا کنند. کار کردن با خانواده به این معناست که مشکلات خانوادگی معمولا وقتی به سر کار می‌روید در خانه باقی نمی‌مانند؛ بنابراین باید مرزبندی بین کار و خانواده بخوبی مشخص شود تا مشکلات خانوادگی محیط کار را برای کارکنان مجموعه به محیطی غیرقابل تحمل تبدیل نکند. این‌که بگوییم کسب‌وکارهای خانوادگی دیگری که بدون اختلاف اداره می‌شوند فقط به خاطر این است که شانس خوب و فامیل خوبی دارند ولی روابط خانواده‌ ما عمیق و گرم نیست فقط باعث می‌شود با پیدا نکردن راه‌حل مناسب، محیط کاری لحظه به لحظه با مشکلات بیشتری روبه‌رو شود.

به‌عقیده جــــــرج ایزاک (George Isaac)، محقق و مشاور امور مربوط به کسب‌وکارهای خانوادگی، برای پویایی مثبت خانواده به مدیریت فعالانه و همه‌جانبه نیاز است که این خود از کلیدهای مهم موفقیت و پایداری کسب‌وکارهای خانوادگی برای چند نسل است. این مدیریت شامل بررسی و توافق بر سر چگونگی برخورد با مشکلات خانوادگی در محل کار یا خارج از محل کار است. مشکلات خانودگی معمولا حول چهار رکن موفقیت ایجاد می‌شود که عبارتند از: مراعات کردن، برقراری ارتباط، به هم متصل ماندن و جبران کردن. در حقیقت وجود این چهار کلید در کسب‌وکارهای خانوادگی باعث موفقیت می‌شود ولی به محض این‌که در هرکدام خللی ایجاد شود، روابط خانوادگی و به دنبال آن کسب‌وکار با مشکل روبه‌رو خواهد شد.

شاید ساده‌ترین و در عین حال کاربردی‌ترین نکته این باشد که هیچ‌گاه در محیط کاری خود همدیگر را با اسامی که در خانواده صدا می‌کنید و نشان‌دهنده نسبت فامیلی شماست، مثل مامان، دخترم، بابا، داداش، خانمم، پسرخاله و... صدا نکنید. هرگز در خصوص مسائل کاری خود، در جمع خانوادگی خارج از محیط کار صحبت نکنید. شاید گفتن این نکته عجیب یا حتی خنده‌دار به نظر برسد، اما سعی کنید افرادی که به طبع نوع رابطه خانوادگی دارای رفتارهای رقابتی هستند مثل دو خواهر یا دو جاری را برای سمت‌هایی که باعث تقویت حس رقابت می‌شود، قرار ندهید. رعایت نکردن همین موارد ساده و کوچک می‌تواند بسرعت مشکلات بزرگی را سر راه کسب‌وکارتان ایجاد کند. بنابراین بهترین راه حل این است که تمام اعضا به صورت کامل توافق کنند مسائل کاری را وارد محیط خانوادگی نکنند و هر گاه یکی از اعضا نیز از این مرزبندی خارج شد، دیگران این موضوع را به او یادآور شوند تا از بروز مشکلات بعدی احتمالی پیشگیری شود.

2. تمرکزتان بین خانواده و کسب وکار منعطف باشد

گاهی اوقات مشکلات خانوادگی به گونه‌ای هستند که می‌توان از آنها صرف نظر کرد چون در همان زمان کسب‌وکار در شرایطی است که به توجه فوری و همیاری برای رسیدن به موفقیت نیاز دارد. دقیقا حالت عکس نیز در بسیاری از مواقع رخ می‌دهد. در خیلی از شرایط توجه بیش از حد به کار باعث می‌شود مشکلات کوچک خانوادگی پیچیده‌تر شود، در حالی که اگر در همان موقع کمی از فشار کار بکاهیم و زمان بیشتری برای حل مشکل خانوادگی صرف کنیم، موضوع به صورت کامل برطرف می‌شود. به همین دلیل مدیریت تمرکز و توجه در کسب‌وکارهای خانوادگی اهمیت ویژه‌ای دارد. اگرچه تعیین چارچوب و مرزبندی بین کار و خانواده از ابتدای راه‌اندازی کسب‌وکار بسیار ضروری است، اما توانایی جابه‌جایی تمرکز بین کار و خانواده در زمان‌های لازم و اضطراری نیز به استحکام بیشتر کسب‌وکار کمک خواهد کرد.

3. شخصی را خارج از اعضای خانواده وارد تیم کنید

اگرچه هر یک از اعضای خانواده می‌توانند در هدایت کسب‌وکار دخیل باشند، اما به عقیده‌ کارشناسان بهتر است افرادی را خارج از محدوده خانواده در
هیأت مدیره یا در سمت مشاوره وارد کنید. به این ترتیب می‌توانید علاوه‌بر تأمین نیروی متخصص برای برخی تخصص‌هایی که بین افراد خانواده وجود ندارد، در صورت بروز مشکل بین اعضای خانواده جو متعادل‌تری را در محیط کار حکم‌فرما کنید تا آن فرد با قضاوت بی‌طرفانه سریع‌تر مشکل را برطرف کند. از طرف دیگر، ورود افراد متخصص و با انگیزه موجب پویایی و هدفمندی بیشتر مجموعه نیز خواهد شد.

4. به نیازها و اهداف هر یک از اعضای خانواده بها دهید

هر یک از اعضای خانواده که در کسب‌وکار دخیل هستند، به عنوان فردی مستقل دارای اولویت‌بندی‌ها، علایق، نیازها و دورنمای خاصی برای آینده هستند. این موارد همگی به مرور زمان طی اتفاقات مختلف و با بالارفتن سن افراد تغییر خواهد کرد. بهترین کار برای داشتن کسب‌وکار خانوادگی موفق این است که هر یک از اعضای خانواده را به عنوان یک سرمایه‌گذار مستقل در نظر بگیرید. نیازهای کاری و شخصی هر یک را بخوبی درک و تا حد امکان برآورده کنید. به خاطر داشته باشید مشکلات کوچک مالکیتی در صورت
حل‌نشدن و برآورده نشدن خواسته‌ها، می‌تواند به مشکلات بزرگ و پیچیده مالکیتی تبدیل شود.

5. تقدم شایستگی بر میزان وابستگی در انتخاب سمت افراد

فقط به خاطر این که عمه خانم فکر می‌کند پسرش بهترین گزینه برای معاونت فروش است، دلیل شایستگی او در آن سمت و الزام شما برای به کارگیری او نخواهد بود. شاید در زمان راه‌اندازی کسب وکار آسان‌ترین کار برای جلوگیری موقت از اختلافات احتمالی این باشد که اجازه دهیم هر یک از اعضای خانواده سمت دلخواه خود را به عهده بگیرد. اما ممکن است تمام آنها نتوانند بخوبی از عهده کاری که قبول کرده‌اند بربیایند و افراد بسیار مستعدتری خارج از مجموعه خانواده وجود داشته باشند که بتوانند به موفقیت بیشتر کسب‌وکار کمک کنند.

همچنین هیچ‌وقت ترتیب تولد و سن افراد نمی‌تواند ملاک میزان توانایی آنها را در حل مساله، کنترل اوضاع و نحوه هدایت امور باشد. کسب‌وکارهایی که بر اساس قانون نانوشته مدیریت فرزند بزرگ‌تر اداره می‌شوند، اغلب به دلیل از دست دادن فردی که توانایی ذاتی مدیریتی داشته یا اداره شدن از سوی فردی که بزرگ‌تر است اما راهبر بهتری نیست و نمی‌تواند شرایط مختلف را به فرصت تبدیل کند، رو به زوال می‌روند. همیشه به خاطر داشته باشید کسب‌وکار، تاج و تخت نیست که بر اساس ترتیب تولد افراد اداره شود.

سعی کنید کسب‌وکار خود را بر اساس شایسته‌سالاری اداره کنید. در این حالت، هم بازده مجموعه به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و هم حس نارضایتی و حسادت بین کارکنان به حداقل خواهد رسید.

6. وجود هدف‌بندی و جهت‌دهی خاص هر نسل برای کسب‌وکار

صرف این که پدران شما به شیوه خاصی کسب‌وکار را اداره می‌کردند نباید بی چون و چرا از همان راه پیروی کرد؛ بخصوص اگر حس می‌کنید ایجاد تغییرات برای گسترش بلند مدت کسب‌وکار ضروری است. هر نسل باید شیوه خاص خود را گسترش دهد و به طور مستمر شیوه‌های نوینی را به کار بگیرد تا بتواند از میراث خانوادگی بخوبی پاسداری کند و آن را گسترش دهد. فضای کسب‌وکار و اهداف سرمایه‌گذاران آن در طول زمان تغییر می‌کند. ایجاد فرهنگ گسترش مداوم کسب‌وکار مانند نشانگری خواهد بود که سلامت کسب‌وکار را تضمین می‌کند و تیم مدیریتی آن احساس تعلق و مشارکت بیشتری خواهند کرد.

7. با خانواده تفریح کنید

این که شما با خانواده تان کسب‌وکاری به راه انداخته‌اید به این معنا نیست که حتی در زمان‌هایی که در محل کار نیستید کار باید اولویت اولتان باشد. زندگی کردن در کنار هم به عنوان یک خانواده و داشتن علایق خارج از کار برای حفظ سلامت و زندگی کردن به عنوان یک انسان برای هر یک از افراد خانواده ضروری است. به عقیده کارشناسان، ایجاد دورهمی‌های خانوادگی که صرفا مختص تفریح و خوش‌گذراندن با اعضای خانواده باشد، می‌تواند حس خانواده بودن را در افراد بخصوص در کسب‌وکارهای چند نسلی تقویت کند. با حضور در چنین جمع‌هایی افراد وابستگی فامیلی را بیشتر درک می‌کنند و این موجب تحکیم بیشتر بین اعضای خانواده می‌شود؛ فارغ از هر آنچه در دنیای کسب‌وکار اتفاق می‌افتد.

8. با خوشحالی از کار خود خارج شوید

این مورد که آخرین مورد است متأسفانه مشکلی است که بیشتر کسب‌وکارهای خانوادگی حتی کسب‌وکارهای بسیار موفق و بزرگ با آن در زمانی که مدیریت از نسل اول و بنیانگذار به نسل بعدی منتقل می‌شود، روبه‌رو می‌شوند. عده زیادی توانایی راه‌اندازی کسب‌وکاری را دارند اما فقط تعداد اندکی با روی خوش از کسب‌وکاری که ایجاد کرده‌اند، خارج می‌شوند و آن را به‌صورت کامل به نسل بعدی خود واگذار می‌کنند. برای هر بنیانگذاری بخصوص بنیانگذاران کسب‌وکارهای خانوادگی این نکته بسیار حائز اهمیت است که بدانند چه زمانی باید جایگاه خود را واگذار کنند و از کار خارج شوند که موفق و سربلند باشند. این موضوع درخصوص کارهای خانوادگی با مشکل بیشتری مواجه می‌شود، زیرا در این مرحله نیز معمولا مرز بین کار و خانواده بخوبی مشخص نمی‌شود و معمولا وابستگی خانوادگی موجب می‌شود فرد به صورت کامل جایگاه خود را تحویل نفر بعد ندهد و همچنان به عنوان چهره شناخته‌شده‌تر در بسیاری فعالیت‌ها حضور پیدا کند و نفر بعدی نیز به دلیل احترامی که برای فرد بزرگ‌تر قائل است باوجود دلخوری اعتراضی نمی‌کند، اما در عمل همین موضوع بظاهر کوچک موجب مشکلات زیادی در آینده خواهد شد.

کار کردن با خانواده، مشکلات معمول راه‌اندازی کسب‌وکار شخصی را دو چندان می‌کند. اگرچه نمی‌توان یک فرمول جادویی برای موفقیت همه‌ کسب‌وکارهای خانوادگی نوشت، اما با رعایت نکات بسیار ساده و آسانی که ذکر شد می‌توان به موفقیت بسیار خوشبین بود. در نهایت، همیشه ضرب‌المثل معروف «حساب حساب است و کاکا برادر» را در خاطر نگه دارید و مرز بین کار و خانه را تفکیک کنید.

منبع: INC

مترجم: عسل اخویان‌طهرانی