ایستادن روی زمینی از منابع غنی فرهنگی

عده‌ای بر این باورند که فی‌نفسه اثر فاخر و غیرفاخر نداریم، چون اثر از درون هنرمند می‌جوشد و این مخاطب است که تشخیص می‌دهد اثری فاخر است یا نه. صحت این تلقی، همواره محل تردید بوده است. آثاری مایه فخر ماست که ماندگار باشد. برخی آثار نه‌تنها طی ده‌ها و صدها سال فراموش نمی‌شوند و غبار کهنگی چهره‌شان را نمی‌پوشاند، بلکه چراغ راه آینده نیز می‌شوند. اما امروز چطور می‌توان اثری را فاخر نامید؟ اثر فاخر مبتنی بر ویژگی‌های تولیدکننده‌اش است؛ اگر هنر او ریشه در تاریخِ تخصصش داشته باشد، می‌تواند اثری تولید کند که در محدوده زمان نگنجد.

اما مهم‌ترین آسیبی که روند تولید آثار فاخر فرهنگی را تهدید می‌کند، سفارش است؛ آثاری با عنوان فاخر که با اختصاص بودجه‌هایی کلان تولید می‌شوند غافل از این‌که روح اثر فاخر با مقوله سفارش سازگار نیست. یک ایده فاخر در ذهن خالقش شکل می‌گیرد نه در فرمایش سفارش‌دهنده. می‌توان به جای سفارش تولید اثر فاخر که امری مربوط به پیش تولید اثر است، پس از تولید چنین اثری از آن حمایت کرد.

آسیب دوم، مدیرانی هستند که وقوفی بر آثار و توانایی تشخیص اثر فاخر از جز آن را ندارند. مدیرانی که مسئولیت‌ها را می‌پذیرند، اغلب چند سال طول می‌کشد تا حوزه تحت مدیریتشان را بشناسند.

اما برای رفع این موانع چه می‌توان کرد؟ نخست باید استعدادها را از همان زمان جوانی در حوزه فرهنگ شناسایی کنیم. تصور این‌که آثار فاخر را باید هنرمندان جاافتاده تولید کنند، باطل است. از سوی دیگر باید بودجه‌ها را مدیریت کنیم. بودجه‌ها باید در مسیرها و بسترهای تخصصی خرج شود. نکته سوم، به تعامل سازنده اصحاب فرهنگ با مدیران فرهنگی مربوط است. با ارتباط بخشنامه‌ای و یکطرفه نمی‌توان اثر فاخر تولید کرد. ما روی زمینی پر از منابع غنی فرهنگی ایستاده‌ایم اما راه استخراج را بلد نیستیم.

دکتر محمدحسین ایمانی‌ خوشخو - رئیس کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی