اربابان سخن گفتن با فرزندان حافظ و سعدی

شوخ‌طبعی بخشی از شخصیت انسان‌های والاست، اما همین خصلت یک هنر است. در درس شوخ‌طبعی می‌گویند که خودزنی و خود را پایین آوردن جایز است. من اجازه دارم که خودم را دست و پاچلفتی خطاب کنم، اما دیگران را هرگز.

قاب تصویر تلویزیونی از نظر مبانی زیباشناختی که غربی‌ها به آن استتیک می‌گویند، به یک کتاب جداگانه نیاز دارد. استفاده از موسیقی ایرانی و موسیقی غربی در تلویزیون به سواد و سلیقه موسیقی نیاز دارد و حتی شکل حروف برای نوشتن عبارات فارسی، مبانی ویژه خود را دارد.

توجه دارید که برخی از واژگان وارد زبان فارسی شده‌اند و به این آسانی نمی‌توان آنها را دور ریخت، زیرا بر اثر مرور زمان شکل بومی به خود گرفته‌اند مانند واژه تلفن، رادیو، اتوبوس، مترو، فونت یا تلویزیون که آمده‌اند و دیگر نمی‌توان آنها را بیرون کرد. وقتی در دبستان بودم، معلم می‌گفت به جای باتری بگویید پیل ولی هرگز جا نیفتاد! فرهنگستان زبان که متشکل از استادان طراز اول است، هرگز نگفته که به پیتزا بگویید «کش لقمه» یا به کروات بگویید «درازآویز زینتی».

بدانید که فرهنگستان پس از آن‌که واژگان مناسبی را پیشنهاد می‌کند، آن‌ را در یک کتاب انتشار می‌دهد تا با گذشت پنج سال اگر مردم از آن استقبال کردند، به خودی خود ماندگار شود مانند پیامک، درمانگاه، کتابخانه، بیمارستان، دانشکده، باجه، فرودگاه، دانشگاه، دورنگار و هزاران هزار واژه زیبای دیگر. با این حال، لجبازی را کنار می‌گذارم و یادآوری می‌کنم برخی از واژه‌ها مترادف ندارند، مانند: سیلندر، کلاچ،رادیاتور و... یا این‌که پزشکان باید بالای سر بیمار از واژگان اروپایی استفاده کنند تا بیمار دچار ترس نشود.

بسیاری از افعال فارسی یا مصدر با واژه «کردن» همراه است مانند نگاه کردن، سوال کردن، کمک کردن، قرض کردن، ضبط کردن، گوش کردن، تمیز کردن و... یک مجری نباید به جای کردن از واژه نمودن استفاده کند.

کمک نمودن، تمیز نمودن، نگاه بفرمایید و... غلط است. باید یک سوال اساسی مطرح کرد که زبان معیار کدام است؟ شاید جرات کنم و پاسخ دهم که زبان معیار، تلویزیون، رادیو و مطبوعات است.

مجریان برنامه‌های رادیو و تلویزیونی، اربابان سخن گفتن با فرزندان حافظ و سعدی هستند و باید کلام‌شان، همانند آبشار بر زبان آنان جاری باشد که صدالبته اگر مصنوعی باشد، تصنعی بودن لحن و جمله‌بندی برملا می‌شود.

دکتر اکبر عالمی

دانشیار رشته سینما و تلویزیون