عادات نسل قدیم و نسل سوپرمارکتیِ ما

«یک متکا می‌گذاشتیم گوشه خانه‌مان، یک قالیچه کوچک یا گلیم می‌انداختیم کف خانه، می‌شد چهار دیواریمان. با یک چراغ خوراک پزی غذا می‌پختیم، با یک چراغ علاءالدین گرم می‌شدیم. مبل استیل و بوفه سه متری و تس‌تر و سرخ کن و ساعت قد آدمیزاد لازم نبود».
این‌ها حرف‌های بزرگ ترهای ماست وقتی خریدهای خانه و زندگیمان را می‌بینند. آن‌ها معتقدند ما زیاده روی می‌کنیم و ما هم خودمان را خوب می‌شناسیم. اصلا من نگارنده، اگر توی سبد روزانه خرید خانوارمان یک بسته پنیر چدار و یک بسته چیپس فلفلی و مقداری سس مایونز و چند رنگ ژله و نوشابه گازدار و چند عدد عصاره مرغ و ماست طعم‌دار و دلستر هلو و بستنی نباشد، خرید به دلمان نمی‌چسبد. پس بهتر است حرف بزرگ‌تر‌هایمان را جدی بگیریم و بپذیریم که ما یک نسل سوپرمارکتی هستیم، نسلی که به چشم و گوشمان و مهم‌تر از آن به ذائقه و هوس خریدمان زیادی اهمیت می‌دهیم.
نسل قبلی برای گذراندن زندگیشان اول به جیبشان نگاه می‌کردند، بعد نیازشان را بررسی می‌کردند و بعد هم خریدشان را انجام می‌دادند ولی ما که نسل جدید باشیم اول تبلیغات تلویزیون را می‌بینیم، بعد به دیگران نگاه می‌کنیم تا ببینیم چه می‌خورند و چه می‌پوشند و با چه وسایلی زندگی می‌کنند و دست آخر هم بررسی می‌کنیم ببینیم توی فروشگاه، چه چیزهایی موجود است.

این می‌شود که هر سوپر مارکت و فروشگاهی می‌تواند با وعده جایزه صد هزار تومانی در هر دو دقیقه یک بار، ما را ترغیب به خرید بیشتر کند و حتی وادارمان کند با این صد هزار تومان جدید باز هم خرید کنیم.
هربرت مارکوزه، جامعه‌شناس هم می‌گوید: «کنترل جامعه و انسان‌ها از طریق نیاز آفرینی در انسان‌ها و مجبور کردن نامحسوس آن‌ها در جهت تامین نیازهایی که سرمایه داران در آن‌ها به وجود آورده‌اند، انجام می‌گیرد.» ما هم بدون هیچ مقاومتی خودمان را در معرض این نیاز‌ها قرار می‌دهیم.
کسانی که تصمیمشان فروش یک کالاست می‌دانند که باید تقاضا وجود داشته باشد و برای تقاضا احساس نیاز لازم است. برای اینکه نیازهای به وجود آمده در هر فردی، انگیزه قوی برای این تقاضا و خرید اجناس ایجاد کند، تحریک نیاز به احترام و خودنمایی خیلی مهم است.
به قول پروفسور رفیع‌پور مردم نیاز به احترامشان را از طریق نمایش کالاهای خریداری کرده به دست می‌آورند. کالاهایی که در واقع مردم آن‌ها را نمی‌خواسته‌اند، اما از طریق تبلیغات و مسابقه‌ها این نیاز در آن‌ها ایجاد شده است.
ما این روز‌ها نیاز به احتراممان زیادی بالا رفته است. همه‌مان دوست داریم مورد احترام دوست و آشنا و غریبه قرار بگیریم، دوست داریم با دست نشانمان دهند و از پوششمان تعریف کنند و بد‌تر از آن دوست داریم درباره خانه و زندگی و خورد و خوراکمان برای مردم تعریف کنیم و حس تحسین آن‌ها را برانگیزیم.
ما نتوانسته‌ایم خودمان را و نیاز به احتراممان را کنترل کنیم و حالا مجبوریم هزینه این نیاز را از جیب مبارکمان بپردازیم. چیزی که دانستنش خیلی مهم است، این است که این نیاز هیچ وقت کامل نمی‌شود و ما در هر شرایطی دوست داریم بیشتر تأمینش کنیم و اگر قرار باشد راه تامین نیاز به احتراممان اجناسی که می‌خریم باشد، حالا حالا‌ها باید برای این نیاز کاذب وقت بگذاریم و پول خرج کنیم و مطمئن باشیم به این راحتی‌ها از این مسابقه خرید خارج نمی‌شویم. (خراسان)