روزنامه‌ها باید بدانند چگونه بمانند

در جهان در حال گسترش رسانه‌ای، اما هنوز روزنامه‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و سه عامل مهم می‌تواند بقای یک روزنامه را در شرایط فعلی تضمین کند؛ تحلیل‌محوری به جای خبرمحوری، ضرورت توجه به نیازها و علائق و اعتماد مخاطب و برخورداری روزنامه‌نگاران از دانش تخصصی حوزه کاری.

از سوی دیگر رسانه باید بتواند در همه لحظات، تمام آنچه را در پیرامونش می‌گذرد، مانیتور کند وگرنه عمری طولانی نخواهد داشت. کاهش تیراژ روزنامه‌ها یکی از مباحث روز دنیاست. ارتباطات نه‌تنها تمام نشده که گسترش یافته، برخی روزنامه‌ها‌ ولی در حال از دست دادن کارایی خود هستند چون به نکات ذکر شده، توجه کافی نداشته‌اند.

روزنامه‌های تحلیل‌محور به جای خبرمحور

در جهان امروز مطبوعات دیگر وظیفه اطلاع‌رسانی و انتشار خبر را به عهده ندارند، زیرا شبکه‌های مختلف تلویزیونی، سایت‌های آنلاین خبری و خبرگزاری‌های مختلف و متفاوت، به سبب ماهیتشان در انتشار اخبار از روزنامه‌ها پیشی گرفته‌اند؛ پس روزنامه باید تحلیلگر باشد و با داشتن دیدگاهی ثابت و مشخص، اتفاقات و مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را ارزیابی و تبیین کند.

به بیان دیگر، باید با درج مطالب تحلیلی، غنی، قوی و کارشناسی شده در روزنامه‌ها، فضایی ایجاد شود که مخاطبان، اخبار را در سایت‌ها بخوانند، اما تحلیل اخبار را در روزنامه‌ها جستجو کنند و از این منظر روزنــــــامه برای مخاطبش جذاب باشد.

رسانه‌ای که فقط خبر منتشر می‌کند و به قالب‌های گزارش، گزارش تحقیقی و... توجهی ندارد، یعنی روش‌های گوناگون انتقال معنا را بدرستی نمی‌شناسد؛ پس آسیب می‌بیند.

هر رسانه‌ای دنبال آن است که مخاطبش را حفظ کند و معمولا به دو طریق این عمل را انجام می‌دهد؛ اول پاسخگویی به نیازهای مخاطب و دوم پاسخگویی به علایق او. برقراری توازن میان نیازهای مخاطب و علایقش، رسانه را در شرایط حفظ ارتباط قرار می‌دهد. حفظ این رابطه وظیفه اصحاب رسانه است.

مخاطب از روزنامه توقع پاسخگویی به نیازهایش را دارد و اگر ببیند روزنامه به این نیاز حداقلی، پاسخ نمی‌گوید، طبیعی است دیگر سراغ آن نمی‌رود و رسانه‌ای دیگر را برمی‌گزیند.

اگر ما روزنامه را ابزار یا رسانه‌ای بدانیم که قرار است به دانش‌افزایی مخاطبان برای بالا بردن قدرت تحلیل و انتخاب درست کمک کند، باید به سمت تحلیل و تفسیر پیش رود.

این ارتباط کاملا دوسویه است؛ پس تیراژ روزنامه با پاسخی که به نیازهای مخاطبانش می‌دهد نسبت مستقیم دارد. اگر شمارگان بالا برود به این معناست که روزنامه وارد حیطه‌هایی شده که نیاز مخاطب است.

جلب اعتماد مخاطب

روزنامه‌ها باید بیش از هر عاملی اعتماد افکار عمومی را جلب و به این ترتیب مخاطب‌سازی کنند. جامعه اطلاعاتی امروز و دسترسی مردم به منابع بی‌شمار خبری در فضای مجازی، وابستگی آنها به یک رسانه خاص را از بین برده است؛ پس انتشار گزینشی اخبار و اعمال سلیقه از سوی یک رسانه، نه‌تنها به معنای زیر پا گذاشتن اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری است که موجب بی‌اعتمادی مخاطب هم می‌شود و تکرار آن به جذب مخاطب به منابع اطلاعاتی دیگر منجر خواهد شد.

ضرورت دانش تخصصی روزنامه‌نگاران

داشتن دانش تخصصی در حوزه‌های گوناگون از مهم‌ترین لوازم درج تحلیل‌های صحیح و معتبر است. به‌عنوان مثال باید دید یک گزارشگر حوزه سلامت، چقدر به مسائل این حوزه اشراف دارد؟ اکنون خیلی از روزنامه‌نگاران فن روزنامه‌نگاری را می‌دانند، اما از پس تعمق در مسائل حوزه خود، پیگیری خبرها، چیدن آنها کنار هم و تحلیل‌شان چنان که باید برنمی‌آیند. در حوزه سلامت، ارائه آمار مخدوش و بدون پشتوانه علمی و تحقیقی، در مرحله اول باعث سردرگمی مردم و توسعه شایعه به‌ جای خبر موثق می‌شود و در نهایت به سلب اعتماد مخاطب از رسانه منجر خواهـــد شد که بارها شاهد چنین مواردی بوده‌ایم.

اینک که سیاست‌های ابلاغی سلامت، بر افزایش آگاهی و ارتقای سلامت با استفاده از ظرفیت نهادها و سازمان‌های فرهنگی و رسانه‌ای کشور تحت نظارت وزارت بهداشت، تاکید دارد؛ رسانه معتبر و معتمد، رسانه‌ای است که به‌عنوان پل ارتباطی بین مردم و مسئولان، البته با نگاه دقیق، کارشناسانه و نقادانه به انعکاس مطالب و مسائل بپردازد و اگر نکته مبهمی در ذهن مردم و افکار عمومی مشاهده می‌شود، نسبت به دریافت پاسخ صحیح از مسئول یا مسئولان مرتبط با آن موضوع اقدام کند. با چنین دیدگاهی، روزنامه‌نگاران می‌توانند و باید به ارائه راهکارهایی برای حل مشکلات حوزه فعالیت خود بپردازند.

روزنامه جام‌جم نیز یکی از محصولات تفکر و نگرش هوشمندانه و متعهدانه عده‌ای از فعالان حوزه اطلاع‌رسانی کشور است. این نشریه توانسته طی 4000 شماره نقش موثری در ارتقای دانش و آگاهی جامعه از تلاش‌های دولت، بویژه در بخش سلامت ایفا کند.

امیدوارم این مسیر ادامه یابد و جام‌جم بتواند در سال‌های پیش‌رو به شکلی موثرتر در این زمینه فعالیت داشته و به رشد و توسعه بهداشت در این سرزمین بزرگ و کهن مدد رساند.

دکتر سیدحسن هاشمی ‌/‌ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی