رادیو؛ پل ارتباطی بین خانواده‌ها با جبهه بود

خبر پیروزی موجی از شادی را به ارمغان می‌آورد و اخبار حمله‌ها و پاتک‌ها و... مردم را مضطرب می‌کرد و آنها پناه می‌بردند به دعا برای رزمندگان.

دعاهای دسته‌جمعی در مدارس، مساجد و... که باز هم از رادیو جبهه برای رزمندگان پخش می‌شد و آنها را دلگرم می‌کرد.

در دومین روز از هفته دفاع مقدس سراغ حمیدرضا خزایی اولین مدیر رادیو جبهه رفتیم و بعد از گذشت سال‌ها از تعطیل شدن این رادیو با او درباره عملکرد رادیو جبهه در سال‌های جنگ هم‌صحبت شدیم.

رادیو جبهه در آبان سال 65 بعد از گذشت پنج سال از آغاز جنگ و حمله عراق به ایران راه‌اندازی شد، چرا این‌قدر دیر به فکر راه‌اندازی این رادیو افتادید؟

از شروع جنگ تا زمانی که رادیو جبهه راه افتاد، تصور این بود که جنگ بزودی تمام خواهد شد، مثلا بعد از فتح خرمشهر این گمان که جنگ به پایان خود نزدیک است، بیشتر شد اما جنگ ادامه پیدا کرد، هرچند حالت فرسایشی پیدا کرده بود اما صدام تصمیم نداشت کوتاه بیاید و مسائلی را پیش می‌آورد که جنگ ادامه پیدا کند. به همین دلیل در سال 65 سازمان صدا و سیما و سازمان تبلیغات جنگ تصمیم گرفتند رادیو جبهه را راه‌اندازی کنند چون آن زمان یک رادیو بیشتر نداشتیم و این رادیو به تنهایی نمی‌توانست همه مسائل را پوشش دهد. سال 64 کار پژوهشی در جبهه برای راه‌اندازی رادیو جبهه آغاز شد و سال 65 شروع به کار کرد. رادیو جبهه روزانه سه ساعت برنامه پخش می‌کرد؛ 8:30 تا 11:30. روزهایی که عملیات بود رادیو سراسری و رادیو جبهه با هم ادغام می‌شد و برنامه‌هایی را پخش می‌کرد.

برای رزمندگان حاضر در جبهه چه برنامه‌هایی را پخش می‌کردید؟

برنامه‌هایی که بیشتر حالت تهییج داشته باشد و روحیه رزمندگان را بالا ببرد و آنها را برای عملیات آماده کند. جبهه از غرب تا جنوب بود و مساحت زیادی را دربرمی‌گرفت، به همین دلیل آنهایی که مثلا در غرب بودند از جنوب خبر نداشتند. کار اصلی رادیو جبهه این بود که اطلاعات را به کل جبهه منتقل می‌کرد و همه رزمندگان از طریق این رادیو از اتفاقات جبهه‌ها باخبر می‌شدند. در آن زمان چون در همه نقاط جبهه نمی‌توانستند امواج رادیو را دریافت کنند، روی برخی از خودرو‌ها بلندگو می‌گذاشتند و با صدای بلند اخبار و اطلاعات رادیو را پخش می‌کردند تا همه رزمندگان آن را بشنوند.

آیا برنامه‌های رادیو جبهه آرشیو شده و از آنها نگهداری می‌شود؟

آن زمان حجم برنامه‌های تولیدی خیلی زیاد بود و امکان آرشیو کردن همه برنامه‌ها نبود. مصاحبه‌ها و برنامه‌های مربوط به کل عملیات آرشیو می‌شد و بقیه را پاک می‌کردند که سیستم سنگین نشود.

الان از این آرشیو خبری دارید؟

در سال‌های دفاع مقدس، سپاه، ارتش و سازمان صدا و سیما برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی تولید و پخش می‌کردند و بخشی از این برنامه‌ها آرشیو می‌شد. سازمان صدا و سیما همه برنامه‌های آرشیوی را جمع‌آوری کرد و آرشیو غنی و بزرگی از برنامه‌های دفاع مقدس را شکل داد که بعد از جنگ برای برنامه‌سازی از آنها استفاده می‌شود.

از آرشیو برنامه‌های رادیویی دفاع مقدس و رادیو جبهه بعد از جنگ استفاده شد؟

چند برنامه ساخته شد مثل برنامه تا انتهای حضور که در آن خاطرات فرماندهان و نخبگان جنگ بازگو می‌شد و از آرشیو رادیو هم برای ساخت آن استفاده شد. تا سال‌ها بعد از پایان جنگ نیز رادیو در سالگرد هر عملیاتی برنامه‌هایی تولید و پخش می‌کرد که مهم‌ترین آنها سالگرد آزادسازی خرمشهر بود که هنوز هم درباره آن برنامه‌سازی می‌شود.

در زمان جنگ رادیو رسانه موثر و فعال بود و مردم در پشت جبهه و شهرها نیز برای دریافت اطلاعات به رادیو گوش می‌دادند، بخصوص خانواده رزمندگان متصل به رادیو بودند. این خانواده‌ها چگونه ارتباطی با شما داشتند؟

رادیو جبهه، پل ارتباطی بود بین خانواده‌ها و رزمندگان. در بسیاری مواقع صدای رزمندگان روی نوارهای مغناطیسی ضبط می‌‌شد و برای پخش در اختیار ما قرار می‌گرفت از آن طرف خانواده‌‌ها نیز با ما در ارتباط بودند و پیام‌هایی را برای رزمندگان تلفنی یا مکتوب به ما می‌دادند که آنها را پخش می‌کردیم، پیام‌هایی که بیشتر حمایتی و برای بالا بردن روحیه رزمندگان بود. اما اتفاق تلخی که گاهی اوقات روی می‌داد، این بود که پیام رزمنده‌‌ای پخش می‌شد، اما او شهید شده بود و ما از این اتفاق خبر نداشتیم و زمانی‌که پیام پخش می‌شد، تاثیر تلخی داشت چون خانواده‌ها با شنیدن صدای پسرشان فکر می‌کردند او زنده است! در حالی‌که ما پیامش را زمانی که زنده بود ضبط کرده بودیم، اما جنگ بود و هیچ‌کس نمی‌دانست کی شهید می‌شود !

اگر آن برنامه‌های رادیویی اکنون پخش شود، آیا تاثیری بر جوان‌های امروزی دارد؟

بچه‌هایی که از نیمه دوم دهه 60 متولد شده‌اند، درکی از دوران دفاع مقدس ندارند و وظیفه رسانه‌هاست که آن دوران را به شکل موثری برای نسل جوان بازسازی کنند که آنها بتوانند اتفاقات آن دوران را درک کنند. باید رسانه‌های شنیداری، مکتوب و دیداری روی موضوع دفاع مقدس کار کنند. مثلا وقتی خرمشهر آزاد شد، مردم جشن بزرگی گرفتند، چون در عملیات بیت‌المقدس که یکی از بزرگ‌ترین عملیات‌های جنگی بود علاوه بر آزادسازی خرمشهر تعداد زیادی از نیروهای عراقی به اسارت ایرانیان درآمدند و یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های ارتش صدام رقم خورد. درباره چنین عملیاتی باید اطلاع‌رسانی شود تا جوان‌ها باور کنند که آزادسازی خرمشهر و عملیات‌های پیروزمندانه دیگر چقدر در تاریخ کشور ما مهم است.

طاهره آشیانی - جام‌جم