کوبا و جریان‌سازی رادیویی

انقلاب کوبا به رهبری فیدل کاسترو و نزدیکی‌اش به اتحاد شوروی (سابق) باعث درگیری کشورش با آمریکا برای بیش از 50 سال شد.

این درگیری تاثیر خود را بر رسانه‌های گروهی و ازجمله رادیو هم گذاشت. تا قبل از انقلاب
سال 1959، مخالفان رژیم نظامی یک خط رادیویی خصوصی و ملی داشتند که اخبار مربوط به فعالیت‌های انقلابیون را به اطلاع مردم عادی می‌رساند. پس از پیروزی انقلاب، رادیو هم مثل بسیاری از چیزهای دیگر ملی اعلام شد و خط فکری آن تغییر یافت. تغییر 180 درجه‌ای برنامه‌ها و نگرش رادیو کاملا طبیعی بود.

با این حال، موسیقی یکی از معدود چیزهایی بود که هنگام تغییر رویکرد برنامه‌ها و دیدگاه‌های رادیو همچنان جای خود را میان برنامه‌های این رسانه حفظ کرد. علاقه وافر مردم عادی به موسیقی ـ که به گفته منتقدان هنری در خون و رگ آنها ریشه دارد ـ به گونه‌ای بود که انقلابیون تازه قدرت گرفته هم آن را به عنوان یکی از ستون‌های اصلی جامعه و برنامه‌های رادیویی مورد توجه و تاکید قرار دادند. این در حالی بود که موسیقی در قالب سرودهای انقلابی، ‌بخش مهمی از برنامه‌های رادیویی انقلابیون در سال‌های مبارزه را تشکیل می‌داد.

رسانه‌های گروهی در کوبا از تنوع زیادی برخوردار نیستند و رادیو هم در میان آنها شرایط متفاوتی ندارد. تا سال 2005 در کوبا حدود چهار میلیون ریسیور رادیویی تایید شد که یک میلیون بیشتر از رقیب تصویری‌اش تلویزیون است. انستیتو رادیو و تلویزیون کوبا ـ که یک مرکز دولتی است ـ برنامه‌ها و شبکه‌های رادیویی را تحت کنترل دارد. سه شبکه رادیویی رادیو پروگرس، رادیو رلوج و رادیو ربالده شبکه‌های اصلی رادیویی کوبا هستند. بخش اصلی و عمده برنامه‌های این سه شبکه به اخبار و تحلیل‌های سیاسی و اجتماعی روز اختصاص دارد. یک شبکه رادیویی دیگر به موسیقی اختصاص دارد و وجه غالب برنامه‌های دو شبکه دیگر هم سرگرمی و هنری است. نکته جالب، وجود رادیوی تاینو در کوباست که تمام برنامه‌های آن به جذب گردشگر مربوط می‌شود و شنوندگانش را به سفر به این کشور و دیدار از جذابیت‌های گردشگری آن دعوت می‌کند.

رادیو هاوانا هم برنامه‌هایی به زبان انگلیسی برای شنوندگان بین‌المللی پخش می‌کند. انستیتو رادیو و تلویزیون کوبا ـ که نظارت کامل بر برنامه‌های دو رسانه مهم کشور را به عهده دارد - فعالیت خود را در ارتباط با رادیو از سال 1922 شروع کرد و همزمان با انقلاب، محتوای آن تغییر کرد. این انستیتو با این اتهام هم روبه‌روست که اخبار روز را سانسور می‌کند و تمام واقعیت‌های جامعه کوبا را به شکلی صادقانه پوشش نمی‌دهد. اما مسئولان این انستیتو، چنین ادعاها و اتهاماتی را اقدام امپریالیست‌ها برای بد جلوه دادن زندگی مردم کوبا عنوان می‌کنند. در عین حال، تضاد میان کوبا و آمریکا باعث خلق شبکه رادیو و تلویزیون مارتی شده است که پخش برنامه‌های رادیویی‌اش را از سال 1985 آغاز کرد. دفتر این شبکه در شهر میامی آمریکاست و برنامه‌های کوبایی و اسپانیایی‌زبان آن، ‌سمت و سویی علیه دولت و حزب کمونیست کوبا دارد. نام این شبکه برگرفته از نام قهرمان ملی کوبا، خوزه مارتی است.

مترجم: کیکاووس زیاری - جام‌جم