بوشهر؛ خاطره رو به ویرانی

بافت قدیم بوشهر، ساختار معماری ارزشمندی است که یادگار دوره افشاریه و قاجار در سواحل خلیج‌فارس است. این بافت ویژگی‌های منحصر به ‌فردی دارد. ساختار شهری و معماری همچنین استقرار کنسولگری‌های اروپایی در دوره قاجار، عمارت‌های سه و چهار طبقه در بوشهر قدیم که نمایشگاه‌های واقعی هنر و اندیشه معماران بومی بوشهر است و...

بافت قدیم بوشهر از نظر معماری، ساختمان‌های سفید رنگ دو طبقه با شیشه‌های رنگی، متناسب با جهت وزش باد که به ویژه در فصول گرم، هدایت باد و تلطیف هوا را میسر می‌ساخته، نمونه‌ای بی‌‌نظیر از هوشمندی و ابتکار معماری ایرانی در جنوب کشور است.  باقت قدیم بوشهر در اصل، از چهار محله «دهدشتی، شنبدی، کوتی و بهبهانی‌ها» تشکیل شده که در بوشهر به چهارمحل معروف است.

در همین خصوص یک کارشناس میراث فرهنگی منطقه بوشهر گفت: بناهای سنتی و بافت قدیم بوشهر که اکنون تقریبا به صورت متروکه درآمده است، به دوره‌های افشار، زندیه و سالم‌ترین آنها به دوره قاجار بازمی‌گردد که تقریبا از 50سال گذشته کم‌کم روبه ویرانی نهاده است. سیدعبدالعزیز بلاری افزود: عناصر خاصی که در معماری سنتی بوشهر مورد استفاده قرار می‌گرفته است، امروزه به دلیل بالا بودن هزینه آنها و وارد نشدن برخی لوازم به فراموشی سپرده شده است.

وی اظهار کرد: علاوه بر ساج، چندل (نوعی چوب) یکی از عناصری بوده است که به عنوان تیرآهن در ساخت بناها استفاده و از هندوستان و زنگبار (تانزانیا) به منطقه بوشهر وارد می‌شده است، اما امروز دیگر خروج این مواد از این کشورها ممنوع شده است و ما نمی‌توانیم آنها را به کشور وارد کنیم. به این ترتیب دسترسی مشکل به دو ماده اصلی (که در ساخت خانه‌های سنتی بوشهر استفاده می‌شده)‌ یکی از دلایل اصلی دور شدن از این شیوه معماری است.

همچنین رضا محمدی‌خواه کارشناس میراث فرهنگی می‌گوید: عده‌ای از ساکنان بومی که در بافت قدیم این شهر ساکن بودند، با راه‌اندازی پالایشگاه آبادان و عده‌ای برای دست یافتن به فرصت‌های شغلی بهتر و آب و هوای مناسب‌تر به شهرهایی همچون اصفهان و شیراز کوچ کردند.

رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان بوشهر نیز گفت: یکی از مهمترین چالشهای کنونی بافت قدیم بوشهر، فرسودگی شدید این بافت است.

احمد دشتی افزود: با توجه به رطوبت 90 درصدی در بعضی فصول سال شاهد تخریب‌های زیادی در بافت قدیمی و تاریخی بوشهر هستیم. وی با بیان این که برای احیای بافت قدیم بوشهر همه دستگاه‌های اجرایی و مردم باید همکاری کنند، اظهار کرد: یکی دیگر از چالش‌های مهم بافت، زیرساخت‌های بافت است.

فاضلاب شهری، آبرسانی، روشنایی معابر و... از مشکلات مهم بافت تاریخی بوشهر است.

عضو شورای شهر بوشهر و سخنگوی این شورا در این رابطه گفت: در شرایط کنونی (که دامنه مشکلات بافت تاریخی شهر بوشهر روبه افزایش است)‌ با بخشی‌نگری و موازی‌کاری نمی‌توان به برطرف کردن مشکلات این بافت امیدوار بود. مسعود شکوهی افزود: به دلیل توجیه نشدن ساکنان بافت قدیم بوشهر، شاهد برخی تخریب‌های شبانه در این منطقه هستیم که این اثر ماندگار را تحت‌تاثیر خود قرار داده و آینده آن را با خطر مواجه کرده است.

در همین خصوص معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت: در و پنجره‌های بافت قدیم در بهبود جسم و روان و احساس آدمی بسیار موثر است. وی می‌افزاید: در و پنجره‌های رنگی و قوسی شکل با تزئینات خاص، در عمارت‌های قدیم رنگ، باد و نور را به جریان می‌اندازد و استفاده از الگوهای اسلامی به این عمارت‌ها جنبه مذهبی می‌دهد. اگرچه مشکلاتی که در بهسازی و احیای بافت‌های روبه تخریب وجود دارد در همه جای کشور کم و بیش احساس می‌‌شود، اما کمبود اعتبار و نبود اراده در میان مسوولان از دلایل اصلی فراموشی این بافت‌ها به شمار می‌رود.

بافت قدیم این شهر، پیچیده است و خصوصیات شهرسازی و معمارانه خاص خود را دارد.

مهر