راندن هنرمندانه در جاده تجارت

اگرچه این فیلم جاده‌ای غریب به نظر می‌رسد و جهان را مخوف‌تر و مالیخولیایی‌تر نشان می‌دهد و ظرفیت تبدیل شدن به اثری با جذب تماشاگرانی خاص و نخبه را دارد، اما اسپیلبرگ حتی در چنین فضای مستعدِ «کالت: cult» (فیلمی خارج از جریان رایج سینما و با هوادارانی محدود اما پر و پا قرص)، دست‌کم به لحاظ بصری و صحنه‌های مهیج و ضرباهنگ فیلم از تماشاگران عام سینما هم غافل نیست و رضایت آنها را هم جلب می‌کند.

این توجه توامان به طیف‌های مختلف مردم و تماشاگران عام و خاص سینما، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سینمای اسپیلبرگ است. استیون اسپیلبرگ، کارگردان مشهور سینمای جهان که امروز 71 ساله می‌شود، در همه دوران کاری‌اش، این شاخصه را حفظ کرده و همواره تلاش کرده آن مرز نانوشته، اما موجود میان سینمای هنری و سینمای تجاری را به سهم خود محو و کمرنگ کند و حتی یک همنشینی مسالمت‌آمیز و موفق بین این دو فضای سینمایی به وجود آورد. «فهرست شیندلر» همانقدر که مورد توجه منتقدان و تماشاگران نخبه سینما و داوران اسکار قرار گرفت، جزو فیلم‌های موردعلاقه دیگر تماشاگران هم هست. اگر تماشاگران عادی و خوره‌های سینما و اهل فن را کنار هم به تماشای «نجات سرباز رایان» بنشانید، بعید است که نقاط مشترک زیادی درباره کلیت فیلم و بیشتر صحنه‌های آن نداشته باشند.

اسپیلبرگ حتی در آثار صرفا تجاری همچون سری کارهای ایندیاناجونز و مجموعه پارک ژوراسیک هم بهره‌گیری هوشمندانه و خلاقانه‌ای از امکانات وسیع هالیوود کرد و سطح فیلم‌هایی از این دست را با نگرشی هنرمندانه ارتقا داد.

هرچند ابدا نمی‌توان نگاه و خط مشی مشترکی به همه فیلمسازان دنیا درباره فراگیری مخاطبان دیکته کرد، اما اسپیلبرگ بخوبی با فیلم‌هایش نشان داده که می‌توان فیلمی با میزان رضایتمندی بالا میان سلیقه‌های مختلف سینمایی ساخت و سینمای هنری و تجاری را به یکدیگر نزدیک کرد.

علی رستگار

سینما