کانادا بر می گردد / استرداد خاوری مهم است اما پیش شرط روابط دوجانبه نیست

اعتراف روزهای اخیر «جاستین ترودو» نخست وزیر جوان و تحول‌خواه کانادا به اشتباه بودن تعطیلی سفارت این کشور در ایران و همچنین زیان‌های قطع روابط دیپلماتیک از زوایای مختلف قابل بررسی است. دکتر مسعود اسلامی، استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه دیدگاه‌های خود را با جام جم آنلاین در میان گذاشته است.

*اعتراف نخست وزیر جدید کانادا به اشتباه در تعطیلی سفارت این کشور در ایران و ابراز تمایل به عادی سازی روابط سیاسی با توجه به فضای موجود چگونه تفسیر می‌شود؟

به نظر من باید حرف‌های نخست وزیر کانادا را جدی تلقی کرد زیرا آقای «جاستین ترودو» با شعار تغییر سیاست‌های خارجی روی کار آمد و قبل از انتخاب شدن و در جریان تبلیغات انتخاباتی گفته بود با هر گونه افراط و تندروی در سیاست خارجی از جمله در قبال ایران مخالف است و مردم هم با این انتظار ایجاد تغییرات به او رای دادند. یقیناً قطع روابط سیاسی با ایران نسنجیده و خارج از عرف دیپلماتیک بود. کشورهای کانادا و ایران در گذشته با اتخاذ سیاست‌های یک جانبه و سختگیرانه در قبال یکدیگر آسیب دیده‌اند. این مسئله بخصوص در دوران ریاست قبلی دولت‌های دو کشور بیشتر مشهود بود و به توسعه روابط منطقه‌ای و جهانی آسیب زده است.

*به نظر می‌رسد آقای ترودو در طی 2 سالی که نخست وزیر بوده است نتوانسته حرف‌های خود را در صحنه عمل اجرایی کند و از وعده‌های انتخاباتی فاصله گرفته است.

موافقم. سیاست داخلی کانادا در حال حاضر مشکلاتی دارد که توسعه روابط خارجی را با تاخیر مواجه کرده است. ‌احزاب مختلف و لابی‌هایی که به طرفداری از اسرائیل انجام می‌شود مانع از آن شدند که در عمل برنامه‌ها و سیاست‌های خارجی کانادا اجرایی شود. تا آنجا که شخص نخست‌ وزیر برای رهایی از آن اقداماتی جدیدی را در دستور کار قرار داده است. دولتمردان کانادا باید جسارت بیشتری به خرج دهند و به خاطر وعده‌های انتخاباتی و انتظارات معقول ایرانیان مقیم کانادا اراده خود را در عمل نشان دهند. خارج کردن ایران از لیست کشورهای حامی تروریسم مهمترین گام تلقی می‌شود، در این صورت می‌توان حرف‌های آنها را جدی تلقی کرد و برای اقدامات بعدی برنامه ریزی کرد.

*برخی می‌گویند در خصوص روابط ایران و کانادا بزرگ نمایی صورت گرفته و یا اینکه کانادایی‌ها در بیان دیدگاه‌های خود صادق نیستند در مقابل ایران هم موضوع را جدی گرفته است.

رسانه‌ها ممکن است برخی از مسائل را بزرگنمایی کنند اما واقع مسئله این است که دولت‌های دو طرف به برقراری روابط با نظر مثبت نگاه می‌کنند به این خاطر که ایران در کشور کانادا اتباع زیادی دارد که نیازمند خدمات کنسولی و حقوقی هستند. از طرف دیگر کانادا هم به دنبال این است که از ظرفیت‌های بازار ایران در بخش‌های هواپیمایی، راه آهن و به طور کلی بخش‌های صنعتی و تجاری بهره‌مند شود. همه اینها نشان دهنده اهمیت و جدی بودن موضوع ارتباط دو کشور است. همین که نخست وزیر کانادا به همراه وزیر امور خارجه آقای «استفان دیون» به اشتباهات گذشته اذعان کرده‌اند، گام مثبت تلقی می‌شود ولی مهمترین کار برداشتن موانع است.

*خودمختاری ایالت‌های کانادا و همین‌طور وابستگی به کشورهای قدرتمند مثل آمریکا و انگلیس تا چه اندازه در تحقق ارتباط دوجانبه موثر است و ایران چگونه می‌تواند با این موارد کنار بیاید یا آنها را مدیریت کند.

یک سری مسائل کلان در سیاست خارجه وجود دارد که غیر مستقیم در تصمیم‌گیری‌ها موثر خواهد بود. کانادا به طور سنتی جزو کشورهای مشترک المنافع انگلیس است که حتی فرماندار کل این کشور را انگلستان تعیین می‌کند و از جهت بنیادی سیاست خارجی دولتمردان کانادایی با سیاست‌های آمریکا و انگلیس هماهنگ است، اما در شرایط مختلف شدت و ضعف دارد و به دلیل برخی منافع تغییر می‌کند. در حال حاضر اقتصاد کانادا از نوسان جهانی قیمت نفت به شدت آسیب دیده است و دولتمردان این کشور تلاش می‌کنند با برطرف کردن موانع سیاسی در راستای تامین منافع ملی گام بردارند.

*با این حال وجود برخی از مسائل از جمله پناهنده شدن متهمان اقتصادی ایران به کانادا حساسیت‌های زیادی را در داخل کشور ایجاد کرده است آیا ایران می‌تواند برطرف شدن این موانع را به عنوان پیش‌شرط مذاکره مطرح کند؟

برای توسعه روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور وجود چنین مسائلی جزئی به نظر می‌رسد و اهمیتی ندارد که از آن به عنوان پیش‌شرط نام ببریم. زمانی که موانع اصلی به طور کامل برچیده شده و دو طرف اراده واقعی خود را بر تقویت ارتباط دوجانبه در تمام زمینه‌ها قرار دهند به طور طبیعی یکی از مسائل مهم، پیگیری و استرداد متهمان اقتصادی خواهد بود. البته دستگیری و استرداد خاوری به ایران در صدر مطالبات دولت و ملت ایران خواهد بود و در سایر موارد مشابه هم که به حقوق اتباع جمهوری اسلامی مرتبط است پیگیری تا حصول نتیجه ادامه دارد.

*آینده روابط ایران و کانادا را با توجه به توافق تاریخی «برجام» چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دشمنان تندرو ایران به خصوص آمریکا و اسرائیل با توافقات برجام در انزوا قرار گرفته‌اند آنهایی که خواهان سیاست‌های سختگریانه و تنش‌زا بودند در فضای ایجاد شده دست خالی مانده‌اند و کشورهای متحد آنها تلاش دارند تا روابط پایداری با ایران برقرار نمایند، کانادا هم به این مسئله واقف است. اشتباه بزرگ دولت قبلی کانادا نادیده گرفتن حاکمیت ملی ایران و نقض قوانین بین‌المللی بود که این مسئله با سیاست‌های اشتباه داخلی مرتبط است و اصلاح آن قبل از هر چیز جسارت دولتمردان جدید را طلب می‌کند. الان نوبت کاناداست که با توجه به تحولات داخلی و انتظارات مردم گام‌های اساسی را بردارد و ضمن دوری از سیاست‌های خصمانه و بیان الفاظ تنش‌زا از فرصت فراهم شده در راستای بهبود روابط با ایران استفاده کند.

رضا گلین شریف دینی - جام جم آنلاین