گزارش جام‌جم از شغل مرموز « مشاور رسانه‌ای» در سینمای ایران

سینما ، رسانه‌ای بدون رسانه!

سینمای ایران همان‌طور که از جنبه‌های مثبت، ربط چندانی به سینمای جهان ندارد و بویژه در مقابل هالیوود، پیشنهاد متفاوتی در این سال‌ها به عرصه جهانی ارائه کرده و باعث شده دوستداران سینما، با نوع دیگری از هنر هفتم آشنا و چه بسا دلبسته آن شوند، تقریبا به همان اندازه هم بسیاری از مناسباتش با نمونه‌های حرفه‌ای سینمای جهان همخوانی ندارد و ساز خودش را می‌زند.

کد خبر: ۹۳۶۷۶۷

به هرحال باید قبول کنیم که برخی بخش‌ها و مسئولیت‌های هنر – صنعت سینما، تعاریف ثابت و استانداردی دارد و قابل تغییر و تحریف و دگرگونی نیست، اما اقتضائات عجیب و غریب سینمای ما، این ظرفیت را دارد آن‌طور که می‌خواهد برخی موارد جهانی را به شکلی نادرست، بازتعریف کند.

اگر جزو آن تماشاگران صبوری هستید که تیتراژ فیلم‌ها را تا پایان تماشا می‌کنید، حتما عنوان «مشاور رسانه‌ای» را دیده‌اید و برایتان این سوال پیش آمده کسی که این مسئولیت را به عهده دارد، دقیقا چه کاری انجام می‌دهد. سِمَتی که دو سه سالی است وارد فضای سینمایی و رسانه‌ای شده، اما مشاهده، تجربه و رصد این مسئولیت نشان می‌دهد، با نمونه‌های جهانی و تعریف و کارکرد واقعی خود فاصله زیادی دارد و عملا و در عرف سینمای ایران، از شغل روابط عمومی فیلم – که آن هم کاری مهم و تعیین‌کننده برای اطلاع‌رسانی درباره فیلم است – فراتر نمی‌رود و مترادف همان به کار می‌رود. درحالی‌که مشاور رسانه‌ای فیلم پیرو هر مشاور رسانه‌ای دیگری، مطابق علوم رسانه و ارتباطات سازمانی باید ویژگی‌های مهمی داشته باشد و بتواند با دانش، آگاهی و قدرت مدیریت و پیش‌بینی هراحتمالی در حال و آینده، نقش بسزایی در بهتر دیده شدن اثر سینمایی ایفا کند. اتفاقی که متاسفانه سینمای ایران نتوانسته به آن برسد و عملا فرصت مهمی چون «مشاور رسانه‌ای» به دلیل موانع موجود، از جمله رفتار نادرست برخی که در این مسئولیت فعالیت می‌کنند و ناآگاهی و عدم شناخت برخی تهیه‌کننده‌ها و کارگردان‌ها و بازیگران و دیگر عوامل سینما نسبت به اهمیت و نقش این حرفه، باعث شده فیلم‌های سینمای ایران عموما نتوانند مسیر پیش تولید تا اکران را به سلامت طی کنند و اگر هم این اتفاق بیفتد، فیلم‌ها آن‌طور که باید معرفی و دیده نمی‌شوند. جام‌جم در گفت‌وگو با برخی سینماگرانی که در عرصه مشاور رسانه‌ای، مدیریت روابط‌عمومی و حوزه نقد و نظر سینما فعالیت می‌کنند، به آسیب‌شناسی این موضوع مهم و مغفول‌مانده می‌پردازد؛ به امید این‌که این مسئولیت به جایگاه واقعی خودش برسد و کمک حال سینمای ایران باشد.

مسعود نجفی

مدیر پردیس تماشا و مشاور رسانه‌ای سینما

در سینمای ایران، مشاور رسانه‌ای همان عنوان باکلاس‌تر مدیر روابط‌عمومی است. اما در سینمای حرفه‌ای جهان، مشاور رسانه‌ای یا مدیر تبلیغات تعریف دیگر و بسیار مهمی دارد و عوامل فیلم کاملا با او هماهنگ هستند. کار مشاور رسانه‌ای که اینجا بیشتر مترادف با مدیر روابط عمومی است، در سینمای ایران به دو بخش تقسیم می‌شود؛ موقع تولید و فیلمبرداری و زمان اکران. در قرارداد و در بخش اول این‌طور ذکر می‌شود که کل اخبار و اطلاعات اولیه فیلم از طریق مدیر روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای اثر در اختیار رسانه‌ها قرار گیرد و هیچ کدام دیگر از عوامل، حق انتشار اخبار و اطلاعات را ندارند. اما متاسفانه این اتفاق در عمل چندان نمی‌افتد و خیلی از سینماگران، به این مساله پایبند نیستند. در بخش دوم و در اکران هم مشکل مهمی وجود دارد و آن هم این است که عمدتا بازیگران خیلی با مشاور رسانه‌ای و مدیر روابط عمومی همراهی نمی‌کنند. ما در کانون طراحان و مدیران تبلیغات سینما دنبال تنظیم قرارداد تیپ هستیم تا اتفاقات مثبتی برای مشاوران رسانه‌ای و مدیران روابط‌عمومی فیلم‌ها بیفتد و آنها با جدیت و انگیزه بیشتری، نقش تعیین‌کننده خود در سینما را ایفا کنند.

منصوره بسمل

مدیر روابط عمومی جشن خانه سینما

همان‌طور که برخی از مشاغل در گذشته اسامی دیگری داشتند، اما امروز با نام دیگری شناخته می‌شوند ولی به‌صورت ماهیتی تقریبا همان عملکرد را دارند، عنوان مشاور رسانه‌ای هم در مناسبات سینمای ایران، عبارت به‌روزترشده و پیشرفته‌تر مدیر روابط‌عمومی است. هرچند معتقدم مشاور رسانه‌ای تعریفی فراتر از مدیریت روابط عمومی دارد و تهیه‌کننده‌ها و عوامل سینما، باید نگاه جدی‌تری به این مساله داشته باشند. یک مشاور رسانه‌ای باید از اول تا پایان یک فیلم سینمایی همراه اثر باشد و حتی با مطالعه فیلمنامه، ایده‌های خوبی برای بهتر شدن فیلم به تهیه‌کننده و کارگردان بدهد. امیدوارم با فعالیت مستمر صنف طراحان و مدیران تبلیغات که موضوع روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای هم زیرمجموعه آن قرار می‌گیرد، جایگاه این حرفه‌ها هم ارتقا پیدا کند و تهیه‌کننده‌ها قراردادهای محکم‌تری با فعالان این عرصه منعقد کنند. البته قبول دارم عده‌ای تازه‌وارد با عملکرد نامناسب خود به شأن و اعتبار این حرفه، خدشه وارد می‌کنند. به نظرم می‌توان با مدیریت و آموزش درست و تعامل با این افراد، اهمیت مشاور رسانه‌ای را حفظ کرد.

فرامرز روشنایی

مدیر روابط‌عمومی با سابقه سینما

خیلی مواقع در سینمای ایران برای شغل‌های مختلف از الفاظ متفاوتی استفاده می‌شود، وگرنه ماهیت قضیه عوض نمی‌شود. مثلا گاهی برای فیلمنامه اثر، عناوینی چون فیلم‌نوشت یا سناریو هم به کار می‌رود، اما در مدیوم سینمای ایران همه آنها یکی است. یا گاهی به جای طراح صحنه و لباس، عبارت مدیر هنری یا کارگردان هنری را می‌نویسند. درحالی‌که می‌دانیم تعاریف واقعی این عناوین با هم متفاوت است. یا گاهی شما می‌بینید مثلا در برخی اداره‌ها و سازمان‌ها بخشی به نام امور رسانه و بین‌الملل وجود دارد، اما عملا فعالیتی که به مفهوم واقعی بین‌الملل صدق کند، در آن‌جا انجام نمی‌شود. عنوان «مشاور رسانه‌ای» هم که در این سال‌های اخیر در تیتراژ فیلم‌ها استفاده می‌شود، عملا همان کار روابط عمومی را انجام می‌دهد، یعنی کاری که اولین بار خودم با فیلم «معجزه خنده» و با پیشنهاد کارگردان فیلم، یدالله صمدی انجام دادم. ابتدا قرار بود برای اطلاع‌رسانی صحیح و جلوگیری از اخبار نادرست، مسئولیت رسانه‌ای فیلم را به عهده بگیرم.

تلاشی که سرانجام و بتدریج منجر به شکل‌گیری عنوان روابط عمومی در فیلم‌ها شد، چون تا پیش از آن رسانه‌ها برای کسب اخبار و اطلاعات و عکس‌های مربوط به فیلم‌ها، با مشکلات زیادی روبه‌رو بودند. در سال‌های اخیر برخی به این فکر افتادند چرا هنوز از آن عنوان استفاده کنیم؟ بیاییم شیک‌ترش کنیم. به همین دلیل عنوان‌هایی چون مسئول رسانه‌ای و مشاور رسانه‌ای را استفاده کردند. درحالی‌که در واقعیت، مشاور رسانه‌ای می‌تواند اصلا با رسانه‌ها سروکار نداشته باشد و فقط به تهیه‌کننده و کارگردان مشاوره بدهد. اما متاسفانه آن اتفاق مثبتی که قرار بود برای مدیران روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای فیلم‌ها بیفتد، الان به شکل معکوس می‌افتد و به دلیل عملکرد اشتباه برخی، باعث سردرگمی رسانه‌ها و ضربه زدن به فیلم‌ها می‌شود. از طرف دیگر تهیه‌کننده‌هایی هم که قراردادهای کوتاه مدت و نامطمئنی با مشاور رسانه‌ای و مدیر روابط عمومی می‌بندند، از اهمیت این حرفه آگاهی ندارند و فکر می‌کنند این مسئولیت‌ها مترادف با هوچی‌گری و فرافکنی است.