دلفین‌ها گرفتار تورهای نامرئی صیادان

از آنجا که همه‌ساله بویژه در فصل صید، لاشه تعداد زیادی از حیوانات دریایی نظیر دلفین‌ و لاک پشت‌ در سواحل جاسک یافت می‌شود که دلیل مرگ عمده آنها گرفتاری در تورهای صیادی و نبود نظارت دقیق بر شیوه فعالیت صیادان اعلام می‌شود و با توجه به آغاز فصل صید ماهی ساردین در این منطقه، این نگرانی وجود دارد که شاهد افزایش تلفات این گونه‌های باارزش دریایی در سواحل این استان و دیگر استان‌های جنوبی کشور باشیم.

دلفینی که لاشه آن اخیرا در سواحل جاسک یافت شده، به گفته قاسمی، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان از نوع گوژپشت و دارای 234 سانتیمتر طول و وزن تقریبی 120 تا 150 کیلوگرم بوده و دلیل مرگ آن طبق بررسی وضع ظاهری حیوان، گرفتار شدن در تورهای صیادی است.

حیدری، کارشناس امور طبیعی اداره محیط‌زیست هرمزگان نیز با بیان این‌که کشف لاشه مربوط به حدود یک هفته پیش است که با امواج و جزر و مد دریا به ساحل آمده، به جام‌جم می‌گوید: به دلیل گذشت زمان، لاشه در حال فاسد شدن بود و علت مرگ آن به دشواری قابل تشخیص است، اما براساس شواهدی که روی پوست و بدن حیوان مشاهده شده، احتمال گرفتاری در تورهای صیادی و خفگی بیشتر از دیگر احتمالات است.

وی با بیان این‌که دلفین گوژپشت به دلیل تغذیه از ماهیان مناطق ساحلی بیشتر در آب‌های کم‌عمق مشاهده می‌شود، بنابراین احتمال تلف شدن آن به دلیل گیر کردن به پره کشتی‌های ماهیگیری نیز وجود دارد، عواملی همچون کهولت سن، اشتباه در جهت یابی به دلیل برخورد امواج راداری‌شان با کشتی‌ها و تشخیص اشتباه مسیر، آلودگی‌های نفتی و دریایی، برخورد با شناورهای صیادی و مانورهای نظامی را از دیگر عوامل مرگ‌ومیر این گونه‌ها و دیگر گونه‌های دریایی عنوان می‌کند.

شاید اولین بار که مرگ‌ومیر دلفین‌ها در سواحل جنوبی، توجه رسانه‌ها و افکار عمومی را به خود جلب کرد، به سال 86 و مرگ دسته‌جمعی 81 دلفین برمی‌گردد؛ اتفاق تلخی که دلیل اصلی آن به طور دقیق مشخص نشد. از آن پس اخبار تلفات این گونه‌ها بیشتر مورد توجه قرار گرفت و مشخص شد که گونه‌های دریایی زیادی سالانه در سواحل جنوبی کشور به دلایلی همچون گرفتاری در تورهای نامرئی صیادی، برخورد با پره کشتی‌ها و مسمومیت با انواع آلودگی‌های دریایی، شیمیایی و کشاورزی رها شده در دریا، جان خود را از دست می‌دهند. به طور مثال در نیمه بهمن سال گذشته، لاشه سه دلفین شامل دو قطعه دلفین پورپویز و یک قطعه از نوع معمولی پوزه بلند، در سواحل شرقی شهرستان جاسک به گل نشست که کاظم شریفی، رئیس حفاظت محیط‌زیست این شهرستان، دلیل مرگ آنها را گرفتار شدن در تور نامرئی صیادان عنوان کرد.

اوایل امسال نیز لاشه یک نهنگ 15 تنی اسپرم به طول ده متر در ساحل روستای کلیرک از بخش لیردف این شهرستان پیدا شد که شریفی در گفت‌وگو با ایرنا یادآور شد: به دلیل این‌که از مرگ این جانور دریایی بیش از 20 روز می‌گذرد و لاشه آن فاسد شده است، دلیل مرگ آن براحتی قابل تشخیص نیست، هرچند دلیل مرگ عمده نهنگ‌ها، برخورد با کشتی‌ها و قایق‌های ماهیگیری در دریا عنوان می‌شود. اواخر سال 91 نیز نهنگی به طول 16 متر در حالی که هنوز زنده، اما خونین و مجروح بود، خود را به سواحل جاسک رسانید، اما به دلیل جراحات شدید وارده پس از دو روز در نهایت در سواحل این شهرستان تلف شد. مسئولان دلیل مرگ وی را گرفتار شدن در تورهای صیادی و همزمان برخورد با پره‌های کشتی صیادی عنوان کردند.

محمد برموده، محیط‌بان اداره محیط‌زیست شهرستان جاسک نیز با بیان این‌که دلیل عمده مرگ‌ومیر گونه‌های دریایی در این منطقه، گرفتاری در تورهای نامرئی صیادی است، به جام‌جم می‌گوید: تقریبا ماهانه دو تا سه لاشه در سواحل این شهرستان کشف می‌شود که بیشتر این لاشه‌ها مربوط به دلفین‌ها و بویژه لاک‌پشت‌هاست و لاشه دلفین اخیر نیز چهارمین دلفین تلف شده از ابتدای سال جاری در این منطقه است.

وی که تنها محیط‌بان اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان جاسک است، با اشاره به این‌که این آمار مربوط به لایه‌های کشف شده است، می‌افزاید: کشف این لاشه‌ها معمولا توسط خودم و طی پایش‌هایی که هفته‌ای یک بار در سواحل انجام می‌دهم، صورت می‌گیرد، اما با توجه به این‌که طول سواحل این منطقه 160 کیلومتر است و سرکشی به این سواحل به نیرو و پایش‌های بیشتری احتیاج دارد، اگر تعداد نیروها و میزان سرکشی‌ها بیشتر شود، بی‌شک تعداد لاشه‌های بیشتری در منطقه کشف شده و آمار نیز تغییر خواهد کرد.

برموده دلیل کشف زیاد لاشه حیوانات دریایی در سواحل این شهرستان نسبت به دیگر سواحل جنوبی کشور را اولا عرض کم‌ سواحل جاسک و «بیاهی» و ثانیا وفور کشتی‌ها و قایق‌های صیادی عنوان می‌کند و می‌گوید: عرض کم سواحل و هلالی بودن آن موجب می‌شود که وزش باد لاشه‌های موجود در دریا را به سوی این سواحل بیاورد، از سوی دیگر کشتی‌های صیادی زیادی در سواحل این منطقه تردد می‌کند که برخی از آنها حتی متعلق به کشورهایی همچون هند و پاکستان و حتی کره است که بدون مجوز و دور از نظارت دقیق شیلات در این منطقه به ماهیگیری مشغول هستند که تردد بیشتر این کشتی‌ها نیز به معنای تلفات بیشتر گونه‌های دریایی است.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا جلوی فعالیت کشتی‌های ماهیگیری خارجی گرفته نمی‌شود، می‌افزاید: سازمان شیلات بر فعالیت قایق‌های ماهیگیری نظارت دارد، اما این سازمان نیز همچون حفاظت محیط‌زیست از نیرو و امکانات بسیار کمی برخوردار است، به طوری که با وجود فقط یک قایق برای گشتزنی و چند نیروی حفاظتی، عملا توانایی نظارت بر فعالیت تمام قایق‌ها و کشتی‌ها را ندارد.

به گفته برموده، قایق‌های ماهیگیری فقط مجوز ماهیگیری در فاصله 12 تا 13 مایلی از سواحل را دارند و حق استفاده از تورهای نامرئی را نیز ندارند، در حالی که در غیاب نظارت شیلات، بوفور از این تورها استفاده می‌کنند و از آنجا که برای صید به دنبال دسته ماهی‌ها حرکت می‌کنند، در بسیاری از موارد به سواحل و مناطق زیست دلفین‌ها و دیگر گونه‌های دریایی وارد می‌شوند.

وی یادآور می‌شود: دلفین‌ها به منظور تغذیه از ماهی‌ها به دنبال دسته‌های ماهی حرکت کرده و در تورهای صیادان گرفتار می‌شوند و از آنجا که دلفین‌ها پستاندار و دارای شش هستند، حتما برای تنفس باید به سطح آب آمده و در صورت گرفتار شدن در زیر آب حدود ۳۰ دقیقه دوام آورده و سپس دچار خفگی می‌شوند. صیادان در روزهای بعد هنگام سرکشی به تورها، لاشه آنها را از تور جدا و در آب رها می‌کنند و لاشه‌ها با امواج به ساحل می‌رسند.

در همین حال کاظم شریفی، مدیر اداره حفاظت محیط‌زیست جاسک نیز با تائید این امر که دلیل مرگ بسیاری از گونه‌های دریایی بویژه دلفین‌ها و دلفین اخیر گرفتاری در تور صیادی است که سازمان شیلات نیز باید مسئولیت آن را بپذیرد، به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه بسیاری از صیادان از تور نامرئی و روش صید ترال که از سوی شیلات ممنوع اعلام شده، استفاده می‌کنند که این امر تلفات گونه‌های دریایی را بویژه در فصل صید که اکنون در استان آغاز شده و تا شهریور ادامه دارد، را بیشتر می‌کند.

وی دلیل استفاده از تورهای نامرئی توسط ماهیگیران را با وجود ممنوعیت، نبود نظارت کامل شیلات عنوان کرده و می‌افزاید: در مناطقی در شرق جاسک که از مرکز شهرستان دور است و نظارت کمتری در آنجا وجود دارد، استفاده از این تورها بیشتر است و رفع این معضل با توجه به کمبود نیرو و امکانات در سازمان شیلات و حفاظت محیط‌زیست، فقط از طریق فرهنگسازی در میان صیادان امکان‌پذیر است تا خود به این نتیجه برسند که نباید برای سود بیشتر خود به دیگر ماهیگیران درستکار و گونه‌های دریایی باارزش آسیب برسانند.

به گفته شریفی، 80 درصد مردم جاسک به شغل ماهیگیری مشغول هستند که این امر با توجه به روش‌های نادرستی که آنها در صیادی به کار گرفته‌اند، تاثیر بسزایی در افزایش مرگ‌ومیر حیوانات دریایی دارد.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران